Бюлейст | |
---|---|
Пол | мужчынскі пол |
Бацька | Фарбаўці |
Маці | Лаўвея |
Браты і сёстры | Локі і Хелбліндзі |
Бюлейст (стар.-сканд.: Býleistr, у іншых манускрыптах Білейпт[1], стар.-сканд.: Býleiptr) — ў скандынаўскай міфалогіі волат (ётун), брат Локі[2].
Býleistr ў старажытнаскандынаўскай мове паходзіць, хутчэй за ўсё, ад слоў bylr («парыў ветру», «бура») і leiptr («маланка») і можа азначаць «бліскучы ў шторме»[3] альбо «той хто супакойвае маланку». На думку брытанскага філолага Бенджаміна Торпа паходжанне гэтага міфалагічнага імя магло быць звязана з спалучэннем слоў «паселішча» і «спусташаць»[4]. У яшчэ адной версіі першай часткай з’яўляецца bý («пчала»)[5], адсюль альтэрнатыўны пераклад як «блукаючы сярод пчол» якія могуць выступаць тут у якасці метафары)[6]. Англамоўны медыявіст Джон Ліндоў таксама лічыць малапрадуктыўнымі спробы звязаць этымалогію гэтага імя з нейкай метэаралагічнай з’явай[7].
У «Старэйшай Эдзе» Бюлейст згадваецца двойчы: у страфе 51 «Прадраканні вёльвы» і ў страфе 40 «Песні пра Хюндле», у якіх гаворыцца, што Локі з’яўляецца братам Бюлейста[8][9].
У «Бачанне Гюльві» (глава33) і ў «Мове паэзіі», якія ўваходзяць у склад «Малодшай Эдды», яе аўтар Сноры Стурлусан называе братоў Бюлейста (Локі, Хелбліндзі) і іх бацькоў (Фарбаўці, Лаўвея)[10][11].
У напісаным у IX стагоддзі «Спісе Інглінгаў» выкарыстан кенінг «дачка брата Бюлейста» са значэннем «адправіцца да Хель», то бок «памерці» (Хель — дачка Локі, валадарка свету мёртвых)[12]. Прычым выкарыстанне гэтага апісання ў скальдычнай паэзіі не адзінкава[13].
Па версіі нарвежскага лінгвіста Софуса Буге Бюлейст не хто іншы, як кіраўнік біблейскіх дэманаў Вельзевул (а Локі пры гэтым павінен быў адпавядаць Люцыферу)[14]. Падставай для такой здагадкі (адрынутага больш познімі даследаваннямі[12][15]) з’яўляліся падабенства гучання і магчымыя значэнні іх імёнаў: лінгвістычна звязанага з пчоламі Бюлейста і «ўладара мух» Вельзевула[14]. Нямецкі даследчык Скандынавіі і фалькларыст Ойген Могк падаваў Бюлейста як адну з праяў Локі[16], яго негатыўную бок[17]. А яго суайчыннік філолаг Карл Вайнхольд, таксама абапіраючыся на значэнне імёнаў, атаясамліваў Бюлейста з Кары (сынам Форньёта, персаніфікацыяй ветру) і прыпісваў яму панаванне над вятрамі[18]. У іншым даследаванні праводзяцца паралелі паміж Локі (і яго братамі) і персанажам Карэла-фінскай міфалогіі Лоўхі (і яе дзецьмі)[19].
Большае распаўсюджванне атрымала меркаванне, згодна з якім Бюлейст — усяго толькі адно з імёнаў (эпітэтаў) вярхоўнага бога Одзіна, які з’яўляецца такім чынам братам (альбо пабрацімам) Локі[20][21]. Паколькі Хельбліндзі ў «Прамовах Грымніра» — хеіці (сінонім) Одзіна, то ўсё гэта наводзіць на разважанні аб супастаўнасці трыяд Одзін-Лодур-Хёнір і Хельбліндзі-Локі-Бюлейст[22].
У цэлым жа — з-за адсутнасці дадатковых і альтэрнатыўных крыніц — значэнне і ролю Бюлейста ў скандынаўскай міфалогіі немагчыма вызначыць, хоць яго неаднаразовае згадванне ў эдычных тэкстах (хоць не больш, чым толькі імя[23][24]) наўрад ці можна лічыць беспадстаўным[6].
У неаязычным руху Асатру Бюлейст — штармавы етун — лічыцца спараджэннем ўрагану, пад якім маецца на ўвазе Фарбаўці[25] (паданне, запазычанае ў шведскага пісьменніка і гісторыка культуры Віктара Рудберга[26]).