Вадасховішча

Вадасховішча Круоніскай ГАЭС (Літва) на Нёмане

Вадасховішча — штучны вадаём, утвораны, як правіла, у даліне ракі вадападпорнымі будынкамі для назапашвання і захоўвання вады ў мэтах яе выкарыстання ў народнай гаспадарцы.

Вадасховішчы дзеляцца на 2 тыпы: азёрныя і рачныя. Для вадасховішчаў азёрнага тыпу характэрна фарміраванне водных мас, якія істотна адрозніваюцца па сваіх фізічных уласцівасцях ад уласцівасцяў вод прытокаў. Плыні ў гэтых вадасховішчах звязаныя больш за усё з вятрамі. Вадасховішчы рачнога (рэчышчавага) тыпу маюць выцягнутую форму, плыні ў іх, звычайна, сцёкавыя; водная маса па сваіх характарыстыках блізкая рачным водам.

Асноўнымі параметрамі вадасховішча з'яўляюцца аб'ём, плошча паверхні і амплітуда вагання ўзроўняў вады ва ўмовах яго эксплуатацыі.

Стварэнне вадасховішчаў істотна змяняе ландшафт рачных далін, а рэгуляванне імі сцёку пераўтварае натуральны гідралагічны рэжым ракі ў межах падпора. Змены гідралагічнага рэжыму, выкліканыя стварэннем вадасховішчаў, адбываюцца таксама і ў ніжнім б'ефе гідравузлоў, часам на працягу дзясяткаў і нават сотняў кіламетраў. Адмысловае значэнне мае памяншэнне паводак, у выніку чаго пагаршаюцца ўмовы нерасту рыб і вырастання травы на паплавах. Памяншэнне хуткасці плыні выклікае выпадзенне наносаў і заглейванне вадасховішчаў; змяняецца тэмпературны і лёдавы рэжым, у ніжнім б'ефе ўтвараецца палонка, якая не замярзае ўсю зіму.

На вадасховішчах вышыня ветравых хваль большая, чым на рэках (да 3 м і больш).

Гідрабіялагічны рэжым вадасховішчаў істотна адрозніваецца ад рэжыму рэк: біямаса ў вадасховішчы ўтвараецца інтэнсіўней, змяняецца краявідавы склад флоры і фаўны.

Найбуйнейшыя вадасховішчы

[правіць | правіць зыходнік]
Верхавіны дрэваў лесу, затопленага ў 1950-ых, усё яшчэ паказваюцца над вадой вадасховішча Тынару (Квінслэнд, Аўстралія)

Найбуйнейшымі па плошчы паверхні вадасховішчамі свету з'яўляюцца:

  1. Возера Вольта (8482 км²; Гана)
  2. Смолвуд (6527 км²; Канада)
  3. Куйбышаўскае вадасховішча (6450 км²; Расія)
  4. Возера Карыба (5580 км²; Зімбабве, Замбія)
  5. Бухтармінскае вадасховішча (5490 км²; Казахстан)
  6. Брацкае вадасховішча (5426 км²; Расія)
  7. Возера Насэр (5248 км²; Егіпет, Судан)
  8. Рыбінскае вадасховішча (4580 км²; Расія)

Найбуйнейшымі вадасховішчамі па поўным аб'ёме назапашваемай вады з'яўляюцца:

  1. Возера Вікторыя (204,8 км³; Уганда)
  2. Брацкае вадасховішча (169,3 км³; Расія)
  3. Возера Карыба (160,3 км³; Зімбабве, Замбія)
  4. Возера Насэр (160 км³; Егіпет)
  5. Возера Вольта (148 км³; Гана)
  6. Даніэль Джонсан (141,2 км³; Канада)
  7. Гуры (138 км³; Венесуэла)
  8. Тартар (85 км³; Ірак)
  9. Краснаярскае вадасховішча (73,3 км³; Расія)
  10. Гордан Хрум (70,1 км³; Канада)

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Авакян А. Б., Шарапов В. А. Водохранилища гидроэлектростанций СССР, М.-Л., 1968.
  • Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш — Мн.: БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]