Валжа́нка звычайная[3], або двухдомная (Aruncus dioicus) — від раслін роду Валжанка (Aruncus) сямейства Ружавыя (Rosaceae). Тыпавы від роду.
Шматгадовая расліна вышынёй 1—2 м, з тоўстым карэнішчам. Лісце двойчы і тройчы перыстаскладанае, на доўгіх чаранках. Кветкі з белымі пялёсткамі, дробныя, сабраныя ў буйныя мяцёльчатыя суквецці даўжынёй 6-35(да 50) см. Мужчынскія і жаночыя кветкі знаходзяцца на розных раслінах. Мужчынскія суквецці больш густыя. Плод — шматлістоўка. Размнажаецца насеннем і вегетатыўна[4].
Гэта расліна можа быць знойдзена ў вільготных лясах, часта на вялікіх вышынях, ва ўмераных раёнах Еўропы, Азіі, а таксама ўсходняй і заходняй частцы Паўночнай Амерыкі. Таксама вырошчваецца як дэкаратыўная расліна.
На тэрыторыі Беларусі трапляецца ў заходніх і цэнтральных раёнах. Расце ў шыракалістых і хвойна-шыракалістых лясах. Вырошчваецца ў Цэнтральным батанічным садзе АН Беларусі, уведзены ў культуру[5].
- Actaea dioica Walter
- Aruncus americanus auct.
- Aruncus asiaticus Pojark.
- Aruncus dioicus var. asiaticus (Pojark.) Kitag.
- Aruncus dioicus var. kamtschaticus (Maxim.) Hara
- Aruncus kamtschaticus (Maxim.) Rydb.
- Aruncus sylvester Kostel. ex Maxim.
- Spiraea aruncus L.
- Spiraea paniculata St.-Lag.
У Італіі маладыя расліны ядуць, як правіла, дробна парэзаныя парасткі адварваюць, а затым гатуюць з яйкамі і сырам. У Фрыулі гэта адзін з інгрэдыентаў мясцовага супу на аснове дзікарослай зеляніны[7].
У Вялікабрытаніі расліна лічыцца прыдатнай для пасадкі ў раёне акваторый[8].
Aruncus dioicus var. kamtschaticus паказаў магутную цытатаксічнасць супраць клетак Юрката (англ.) (бел.[9].
Рэдкі знікаючы від, занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь[5].
Зноскі
- ↑ Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
- ↑ Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
- ↑ Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 20. — 160 с. — 2 350 экз.
- ↑ Дорофеев А. М., Сюборова С. Ф. Они не должы исчезнуть: Книга для учащихся — Мн.: Народная асвета, 1987. — 200 с.: ил. — 89 000 экз. — С. 143. (руск.)
- ↑ а б Валжанка // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 6: Дадаізм — Застава / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1998. — Т. 6. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0106-0 (т. 6).
- ↑ Волжанка двудомная — Aruncus dioicus (Walter) Fernald: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
- ↑ Ghirardini, M.; Carli, M.; Del Vecchio, N.; Rovati, A.; Cova, O.; Valigi, F.; Agnetti, G.; MacConi, M. et al. (2007). «The importance of a taste. A comparative study on wild food plant consumption in twenty-one local communities in Italy». Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 3: 22. doi:10.1186/1746-4269-3-22. PMC 1877798. PMID 17480214
- ↑ BS 7370-5 Recommendations for maintenance of water areas
- ↑ Jeong, S. Y.; Jun, D. Y.; Kim, Y. H.; Min, B. S.; Min, B. K.; Woo, M. H. (2011). «Monoterpenoids from the aerial parts of Aruncus dioicus var. Kamtschaticus and their antioxidant and cytotoxic activities». Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters 21 (11): 3252-3256. doi:10.1016/j.bmcl.2011.04.043. PMID 21546250
- Дорофеев А. М., Сюборова С. Ф. Они не должы исчезнуть: Книга для учащихся — Мн.: Народная асвета, 1987. — 200 с.: ил. — 89 000 экз. — С. 143. (руск.)
- Ляховіч І. Н, Пашына Г. В. Валжанка // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 1. Ааліты — Гасцінец / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 575 с., іл. — 10 000 экз. — С. 402.
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Валжанка звычайная
