Вёскі з умацаванымі цэрквамі ў Трансільваніі
| Villages with Fortified Churches in Transylvania* | |
|---|---|
| ** | |
| Сусветная спадчына ЮНЕСКА | |
| |
| Вёска Б'ертань і царква-крэпасць | |
| Тып | Культурны |
| Крытэрыі | iv |
| Спасылка | 596 |
| Рэгіён*** | Еўропа і Паўночная Амерыка |
| Гісторыя ўключэння | |
| Уключэнне | 1993 (17-я сесія) |
| Пашырэнні | 1999 |
| * Міжнародная канвенцыя «ЮНЕСКА» ** Назва ў афіцыйным англ. спісе *** Рэгіён па класіфікацыі ЮНЕСКА | |
Паўднёва-ўсходняя Трансільванія ў Румыніі на сёння мае найбольшую колькасць захаваных абарончых храмаў 13—16 стагоддзяў. Тут знаходзіцца больш чым 150 добра захаваных абарончых храмаў, вельмі разнастайных па архітэктуры (усяго вядома каля 300 арыгінальных цэркваў-крэпасцей).
У спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА пад назвай «Вёскі з умацаванымі цэрквамі ў Трансільваніі» ўключана сем вёсак (шэсць саксонскіх і адна секейская), заснаваных трансільванскімі саксамі. Дамінантай гэтых вёсак з'яўляюцца цэрквы-крэпасці, а самі паселішчы характарызуюцца асаблівай структурай, якая захавалася з позняга Сярэдневякоўя[1].
Спіс
[правіць | правіць зыходнік]У спіс Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА ўключана сем вёсак:
| Беларуская (Румынская) назва |
Выява | Жудзец | Нямецкая назва | Венгерская назва | Асноўная выдатнасць |
|---|---|---|---|---|---|
| Б'ертань (Biertan) |
 |
Сібіу | Birthälm | Berethalom | Царква-крэпасць у Б'ертані |
| Кылнік (Câlnic) |
 |
Алба | Kelling | Kelnek | Крэпасць у Кылніку |
| Дыржыу (Dârjiu) |
.JPG) |
Харгіта | Ders | Székelyderzs | Царква-крэпасць у Дыржыу |
| Прэжмер (Prejmer) |
 |
Брашоў | Tartlau | Prázsmár | Царква-крэпасць у Прэжмеры |
| Саскіз (Saschiz) |
 |
Мурэш | Keisd | Szászkézd | Царква-крэпасць у Саскізе Сялянская крэпасць у Саскізе |
| Валеа-Війлор (Valea Viilor) |
.JPG) |
Сібіу | Wurmloch | Nagybaromlak | Царква-крэпасць у Валеа-Війлоры |
| Віскры (Viscri) |
 |
Брашоў | Weißkirch | Fehéregyháza | Царква-крэпасць у Віскры |
Гісторыя
[правіць | правіць зыходнік]Саксонскія вёскі Трансільванія ўзніклі ў 12 ст., калі каралі Венгрыі пасялілі тут нямецкіх каланістаў. Яны мелі асаблівы статус сярод навакольнага насельніцтва, і іх культура захавалася і развілася, утварыўшы вельмі моцную супольнасць хутаран, рамеснікаў і крамнікаў. Жывучы на землях, дзе пастаянна вісела пагроза асманскіх і татарскіх нашэсцяў, яны будавалі крэпасці розных памераў. Самыя важныя мястэчкі былі поўнасцю ўмацаваныя, а меншыя супольнасці рабілі ўмацаванні вакол царквы, дзе яны дабудоўвалі абарончыя вежы і сховішчы, каб захоўваць сваё дабро і трымаць доўгія аблогі.
Апісанне
[правіць | правіць зыходнік]
Мясцовасць у паўднёвай Трансільваніі ўяўляе сабою плато, перасечанае шырокімі далінамі разнастайных малых рэк, якія ўпадаюць у большыя, такія як Олт, Мурэш, Тырнава. Паселішчы прыладжваюцца пад мясцовасць. Так, вёскі ў далінах развіваліся ўздоўж адной ці дзвюх цэнтральных вуліц, тады як вёскі на адкрытай плоскай мясцовасці мелі больш свабодную радыяльную структуру. Меркаванні бяспекі і традыцыі саксонскіх насельнікаў абумовілі кампактнасць гэтых вёсак.
Галоўны элемент — царква, размешчаная па сярэдзіне мястэчка. Можна сустрэць розныя тыпы ўмацаванняў: невялікая крапасная агароджа вакол царквы, рад умацаванняў вакол царквы ці сапраўдная крэпасць з некалькімі крапаснымі сценамі з царквою па сярэдзіне. Цэрквы прыстасаваныя для абарончых функцый. Усе яны ўяўляюць сабой альбо раманскія базілікі, альбо аднанефныя познегатычныя цэрквы. Цэрквы часта ўключаюць мноства дапаўненняў, узрост якіх можа ляжаць у прамежку ад часу збудавання цэркваў (Позняе Сярэдневякоўе) да 16 ст. Многія цэрквы таксама ўключаюць барочныя элементы, якія з'явіліся, калі гэты стыль распаўсюдзіўся ў рэгіёне.
Амаль ва ўсіх выпадках цэрквы размяшчаюцца ў зручных для абароны месцах, як правіла на вяршыні пагорка. Элементы ўмацаванняў, знойдзеныя ў галоўных гарадах вобласці, былі прыстасаваны тут і з'яўляюцца сведчаннем будаўнічых тэхналогій, якія гадамі прымяняліся саксонскай супольнасцю. Некаторыя крэпасці мелі назіральныя вежы, некаторыя з іх, будучы царкоўнымі вежамі, былі прыстасаваны пад патрэбы крэпасці. Матэрыялы былі традыцыйныя — камень і чырвоная цэгла, з чырвоным гліняным чарапічным дахам — тыповая асаблівасць вобласці.
Недалёка ад царквы была галоўная плошча вёскі, ці ням.: Tanzplaz (плошча танцаў), цэнтр грамадскага жыцця. Каля крэпасці знаходзіліся толькі грамадскія будынкі: школы ці сельскі клуб. Прыходскі дом, разам з дамамі самых заможных сялян, размяшчаліся вакол гэтай плошчы. Таксама ў большасці паселішчаў збожжасховішчы знаходзіліся недалёка ад цэнтра вёскі.
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Зноскі
[правіць | правіць зыходнік]- ↑ Villages with Fortified Churches in Transylvania. UNESCO World Heritage Centre 1992—2010
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вёскі з умацаванымі цэрквамі ў Трансільваніі- Апісанне на сайце ЮНЕСКА (англ.)
- The list of Transylvanian villages with fortified churches on the site of the Institute for Cultural Memory
- Saxon fortified churches and citadels from Transylvania Архівавана 14 ліпеня 2011.
- Mihai Eminescu Trust
- Поўны спіс нямецкіх вёсак у Трансільваніі (ням.)
- Description of the sites on worldheritagesite.org Архівавана 17 студзеня 2004.
- Saxon fortified churches in Transylvania Архівавана 8 лютага 2011.
- Fortified churches in Transylvania
- Video Fortified churches in Transylvania Архівавана 23 лютага 2013. (англ.)
