Вішэград

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Вішэград.

Горад Вішэград венг.: Visegrád Герб Сцяг Краіна  Венгрыя Медзье Пешт Рэгіён Цэнтральная Венгрыя Каардынаты 47°47′ пн. ш. 18°59′ у. д.^HGЯO Мэр Андраш Феледзьхазі Першая згадка 1009 Плошча 33,27 км² Вышыня цэнтра 110 м Афіцыйная мова венгерская Насельніцтва 1 783 чалавек (2014) Шчыльнасць 56,03 чал./км² Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код (+36)26 Паштовы індэкс 2025 Афіцыйны сайт visegrad.hu (венг.) Вішэград на карце Венгрыі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ві́шэград (венг.: Visegrád) — горад у цэнтральнай частцы Венгрыі, у медзье Пешт. Насельніцтва — 1783^[1] чалавекі (2014).

Этымалогія

Назва Вішэград мае славянскае паходжанне, азначае высокі град, або «верхні замак». У сучасным славацкім і чэшскім правапісе Vyšehrad.

З такой жа назвай існуюць: горад Вішаград у Босніі і Герцагавіне; горад ва Украіне побач з Кіевам з назвай Вышгарад; гарадок у Польшчы з назвай Вышогруд і замак Вышаград у Празе.

Замак Вішэград называецца па-венгерску Fellegvár, што літаральна азначае «хмарныя вежы»^[2]. Па-нямецку горад называецца Plintenburg.

Гісторія

Замак у часы кіравання караля Мацьяша

Руіны Вішэградскага замка на карціне Марка Каролі, 1826 год.

Вішэград ў 16 стагоддзі (1595), малюнак Ёрыса Хуфнагеля

Вішэград упершыню згадваецца ў 1009 годзе як камітацкі горад, у якім знаходзіўся архібіскуп. Пасля спусташальнага мангольскага ўварвання ў Еўропу ў 1242 годзе, горад быў адноўлены ў трохі іншым месцы на поўдні. У XIII стагоддзі ў Вішэградзе была пабудавана Вішэградская крэпасць. Кароль Карл I Роберт зрабіў Вішэград сваёй каралеўскай рэзідэнцыяй, з 1325 года ён стаў сталіцай Венгрыі.

У 1335 годзе Карл правёў у Вішэградзе двухмесячны з'езд з чэшскім каралём, Янам Люксембургам, і польскім каралём, Казімірам III. Гэта падзея мела вырашальнае значэнне ва ўсталяванні міру паміж трыма каралеўствамі і стварэнні саюзу паміж Польшчай і Венгрыяй супраць Габсбургаў у Аўстрыі. Другі з'езд адбыўся ў 1338 годзе.

Сігізмунд, імператар Святой Рымскай імперыі і кароль Венгрыі і Харватыі, перанёс каралеўскую рэзідэнцыю ў Буду паміж 1405 і 1408 гадамі. Венгерскі кароль Мацвей Корвін, выкарыстоўваў Вішэград як загарадную рэзідэнцыю.

Вішэград страціў значэнне пасля падзелу Венгерскага каралеўства, якое адбылося пасля бітвы пры Мохачы ў 1526 годзе.

У XVIII стагоддзі Вішэградская крэпасць і палац былі разбураны войскамі Габсбургаў падчас вайны за Венгрыю. Да нашага часу цалкам захавалася толькі адна вежа крэпасці — Вежа Саламона. Паводле легенды, менавіта ў гэтай вежы ў свой час сядзеў Улад Цэпеш.

У 1991 годзе вядучыя палітычныя дзеячы Венгрыі, Чэхаславакіі і Польшчы сустрэліся тут, каб сфармаваць перыядычныя форумы, Вішэградскую групу з наўмысным намёкам на сустрэчы, што праходзілі тут шмат стагоддзяў таму.

У 2000 годзе Вішэграду былі вернуты гарадскія прывілеі.

Насельніцтва

Год Колькасць 2013 1 795 [3] 2014 1 783 [4] Год Колькасць 2018 1 841 [5] 2021 1 847 [6] Год Колькасць 2022 1 794 [7] 2023 1 789 [8] Год Колькасць 2024 1 793 [9]

Гарады-пабрацімы

•  Lanciano^[d], Італія

Славутасці

Вежа Саламона

Вішэградскі замак

Каралеўскі палац

• Верхні замак
• Ніжні замак з вежай Саламона
• Руіны каралеўскага палаца

Зноскі

1. Штогадовае выданне «Адміністрацыйная Венгрыя», Цэнтральнае Статыстычнае Бюро, 2014.
2. Antal Papp: Magyarország (Hungary), Panoráma, Budapest, 1982, ISBN 963 243 241 X, p. 860, pp. 229—236
3. Magyarország közigazgatási helynévkönyve, 2013. január 1., Gazetteer of Hungary, 1st January 2013 — KSH, 2013. Праверана 13 студзеня 2014.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966"></a>
4. Magyarország közigazgatási helynévkönyve, 2014. január 1., Gazetteer of Hungary, 1st January 2014 — KSH, 2014. Праверана 1 верасня 2014.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966"></a>
5. Magyarország közigazgatási helynévkönyve, 2018. január 1., Gazetteer of Hungary, 1st January 2018 — KSH, 2018. Праверана 4 верасня 2018.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966"></a>
6. Magyarország helységnévtára, Detailed Gazetteer of Hungary — KSH. Праверана 16 снежня 2022.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q88686710"></a>
7. A népesség adatai településenként, Population data by settlement — KSH, 2023. Праверана 7 кастрычніка 2023.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123344780"></a>
8. Magyarország helységnévtára, Detailed Gazetteer of Hungary — KSH, 2023. Праверана 5 лістапада 2023.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q88686710"></a>
9. Magyarország helységnévtára, Detailed Gazetteer of Hungary — KSH, 2024. Праверана 23 верасня 2024.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q88686710"></a>

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вішэград
• Карта горада Архівавана 10 студзеня 2020. (венг.)