Генрых V (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)

Генрых V
Генрых V
	ням.: Heinrich V
16-ы кароль Германіі
	6 студзеня 1106 — 23 мая 1125
Каранацыя	6 студзеня 1106, Майнц, Германія
Папярэднік	Генрых IV
Пераемнік	Лотар II
імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі
	13 красавіка 1111 — 23 мая 1125
Каранацыя	13 красавіка 1111, Сабор Святога Пятра, Рым, Італія
Папярэднік	Генрых IV
Пераемнік	Лотар II
Нараджэнне	11 жніўня 1081; Гослар, раён Гослар[d], Ніжняя Саксонія, Германія;
Смерць	23 мая 1125 (43 гады); Утрэхт
Месца пахавання	Шпаерскі сабор
Род	Салічная дынастыя
Бацька	Генрых IV
Маці	Берта Савойская
Жонка	Мацільда
Дзеці	не
Веравызнанне	Хрысціянства
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Генрых V (ням.: Heinrich V; 11 жніўня 1081 ці 1086 — 23 мая 1125, Утрэхт) — кароль Германіі ў 1106—1125 гадах, імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі ў 1111—1125 гадах, апошні прадстаўнік Салічнай дынастыі, сын Генрыха IV і Берты Савойскай.

Прыход да ўлады

Калі яго старэйшы брат Конрад паўстаў супраць бацькі, Генрых быў прызначаны спадчыннікам, але ў снежні 1104 Генрых сам паўстаў супраць свайго бацькі і пакорай Папе прыцягнуў на свой бок духоўную партыю. Змірыўшы свавольных васалаў і перамогшы багемскіх князёў, ён падняў пасля ўзыходжання на прастол значэнне каралеўскай улады.

Адносіны з польскімі князямі

У 1109 годзе польскі князь Збігнеў, выгнаны малодшым братам Баляславам Крывавустым, звярнуўся да Генрыха з просьбай падтрымаць яго ў барацьбе за вярхоўную ўладу ў Польшчы. Генрых пагадзіўся, папярэдне запатрабаваўшы ад Баляслава аддаць палову каралеўства брату, усталяваць двоеўладдзе ў Польшчы і выплаціць германскаму імператару 300 марак. Адмова Баляслава прывяла да ваеннага ўварвання Генрыха на тэрыторыю Сілезіі. Аднак вырашальная бітва пад Глогавам (бітва на Сабачым Полі) скончылася паражэннем Генрыха, які адмовіў у падтрымцы Збігневу і перастаў умешвацца ва ўнутраныя справы польскага каралеўства.

Барацьба за інвестытуру

Неўзабаве яму прыйшлося ўступіць у барацьбу з Папам Пасхаліем II з-за правы інвестытуры. У 1110 Генрых з трыццацітысячным войскам уступіў у Італію, і Папа вымушаны быў заключыць з ім дагавор, па якім біскупы павінны былі вярнуць усе імперскія лены. Абвяшчэнне дагавора перад каранацыяй у царкве Св. Пятра выклікала смуту сярод біскупаў; Папа адмовіўся ад каранавання, але Генрых узяў яго ў палон разам з усімі кардыналамі і вымусіў у яго прызнанне за каронай права інвестытуры, гэтак жа як і абяцанне ніколі не адлучваць яго ад царквы; пасля чаго ён быў каранаваны (13 красавіка 1111).

Ледзь толькі ён вярнуўся ў Германію, як Пасхалій абвясціў дагавор вымушаным і дазволіў свайму легату, архібіскупу Гвіда В'енскаму, адлучыць імператара ад царквы. На гэта адлучэнне Генрых звярнуў мала ўвагі, тым больш, што быў заняты вайной супраць германскіх князёў. У 1113 годзе Генрых V здушыў мяцеж графа Бар, авалодаўшы коштам вялікіх ахвяр яго крэпасцю. У 1114 годзе Генрых V здушыў бунт, узначалены графам Вігбертам, і захапіў у палон самога графа. Для асуджэння мяцежнікаў кароль сабраў курыю князёў у Вюрцбургу. Граф Вігберт быў прысуджаны да смяротнага пакарання з канфіскацыяй усіх яго ўладанняў. Прысуд быў прыведзены ў выкананне. У той час як паўстанне саксонскіх князёў было, відаць, падушана перамогай, здабытай военачальнікам Генрыха, Гоерам Мансфельдскім, пры Варэнштэце, успыхнула зноў паўстанне рэйнскіх і вестфальскіх князёў; Генрых быў пераможаны ў бітве пры Вельфесхольцы, у Вельфскага лесу на рацэ Віпер пад Мансфельдам (11 лютага 1115). Яго военачальнік Хоер фон Мансфельд загінуў у гэтым баі, а сам Генрых вымушаны быў бегчы з Саксоніі. На саборы ў Фрытцлары 1118 года, які праходзіў пад старшынствам папскага легата Куна фон Ураха, ён быў у другі раз адлучаны ад царквы. Гэта акалічнасць і смерць маркграфіні Мацільды, землямі і маёнткамі якой ён жадаў завалодаць, заахвоцілі яго даручыць абарону Германіі князям Швабіі, які яшчэ заставаліся вернымі, а самому зноў адправіцца ў Італію.

Завалодаўшы спадчынай Мацільды, ён выгнаў з Рыма Пасхалія II і пасля яго смерці дамогся абрання Рыгора VIII, якому, аднак, духоўная партыя выставіла суперніка ў асобе Геласія II. Апошні зноў адлучыў імператара ад царквы, але вымушаны быў бегчы ў Францыю. Пасля смерці Геласія Папам стаў архібіскуп в'енскі Гвіда пад імем Калікста II. Паспяшаўшыся ў Германію, дзе працягваліся міжусобіцы, Генрых улагодзіў князёў усталяваннем земскага міру і абяцаннем вярнуць кожнаму аднятае ў яго. Пасля міжусобіц, якія доўжыліся яшчэ два гады, ён пацвердзіў гэтыя абяцанні на Вормскім сойме 1121. Тут князі злучыліся з ім, так што Калікст, які яшчэ раз адлучыў Генрыха ад царквы, павінен быў пагадзіцца на тое, каб у Германіі біскупы абіраліся ў прысутнасці імператара ці яго паслоў і каб толькі пасля ўручэння ім каралём скіпетра ўступалі ў валоданне царкоўнымі ленамі. Гэты дагавор вядомы пад назвай Вормскага канкардата (1122).

Апошнія гады жыцця

Генрыху даводзілася яшчэ некалькі разоў уступаць у барацьбу з непакорлівымі князямі, прычым часцей за ўсё яму не везла ў гэтай барацьбе. Напачатку 1125 года хвароба падобная на рак, ад якой ён даўно пакутаваў, абвастрылася. Ён памёр 23 мая 1125 года ва ўзросце 38 гадоў ва Утрэхце. Быўшы бяздзетным, ён перадаў свае ўладанні пляменніку Фрыдрыху Швабскаму і тым самым прызнаў яго спадчыннікам без неабходнага фармальнага вылучэння. Пахаваны ў Кафедральным саборы Шпаера, у фамільным склепе. Са смерцю Генрыха V скончылася кіраванне Салічнай дынастыі.

Сям'я і дзеці

Генрых V быў у шлюбе з Мацільдай, дачкой караля Англіі Генрыха I, але дзяцей не пакінуў^[1]. З ім згас Салічны, або Франконскі, імператарскі дом. Яго пераемнікам стаў Лотар Саксонскі.

Зноскі

↑ Матильда, супруга императора Генриха V // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

Літаратура

Генрих V, римско-германский император // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Gervais, «Geschichte Deutschlands unter der Regierung Heinrichs V. und Lothars» (Лейпцыг, 1841-42)
Kolbe, «Zur Geschichte des Wormser Concordats» (Гётынген, 1878)
Крылов, «Борьба Генриха V с церковью по поводу вопроса об инвеституре» (Варшава, 1865)

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Генрых V (імператар Свяшчэннай Рымскай імперыі)

Імператары Свяшчэннай Рымскай імперыі (да Атона I — «рымскія імператары») (800—1806)

800		814		840		843		855		875		877		881		887		891
	Карл I		Людовік I		—		Лотар I		Людовік II		Карл II		—		Карл III		—

891		894		898		899		901		905		915		924		962		973		983
	Гвіда		Ламберт		Арнульф		—		Людовік III		—		Берэнгар I		—		Атон I		Атон II

983		996		1002		1014		1024		1027		1039		1046		1056		1084		1105		1111		1125		1133		1137		1155
	—		Атон III		—		Генрых II		—		Конрад II		—		Генрых III		—		Генрых IV		—		Генрых V		—		Лотар II		—

1155		1190		1197		1209		1215		1220		1250		1312		1313		1328		1347		1355		1378		1410
	Фрыдрых I		Генрых VI		—		Атон IV		—		Фрыдрых II		—		Генрых VII		—		Людовік IV		—		Карл IV		—

1410	1437		1452		1493		1508		1519		1530		1556		1564		1576		1612		1619		1637
	Жыгімонт	—		Фрыдрых III		—		Максіміліян I		—		Карл V		Фердынанд I		Максіміліян II		Рудольф II		Маціяс		Фердынанд II

1637		1657		1705		1711		1740		1742		1745		1765		1790		1792		1806
	Фердынанд III		Леапольд I		Іосіф I		Карл VI		—		Карл VII		Франц I		Іосіф II		Леапольд II		Франц II

Каралінгі — Саксонская дынастыя — Салічная дынастыя — Гогенштаўфены — Вітэльсбахі — Габсбургі

[1] Матильда, супруга императора Генриха V // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.

[1]