Грэчка

Грэчка
Fagopyrum esculentum, Карлсруэ
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Гваздзікакветныя Сямейства:  Драсёнавыя Падсямейства:  Polygonoideae Трыба:  Fagopyreae Род:  Грэчка
Міжнародная навуковая назва
Fagopyrum Mill. (1754), nom. cons.
Сінонімы
Harpagocarpus Hutch. & Dandy Helxine L. Parapteropyrum A.J.Li Phegopyrum Peterm. Pteroxygonum Dammer & Diels
Тыпавы від
Fagopyrum esculentum Moench [syn. Polygonum fagopyrum L. basionym]
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   21281 NCBI   3616 EOL   61879 GRIN   g:4602 IPNI   331606-2

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Грэчка (значэнні).

Грэчка^[3] (Fagopyrum) — род кветкавых сямейства Драсёнавыя (Polygonaceae). Амаль усе віды вырошчваюцца ў якасці сельскагаспадарчай культуры, зерні грэчкі выкарыстоўваюцца ў якасці крупы^[4].

Апісанне

Аднагадовыя травяністыя расліны. Прадстаўнікі роду дасягаюць вышыні 1,5 м. Цвіце ў канцы лета, кветкі маюць белую або ружовую афарбоўку.

Распаўсюджанне

Натуральная вобласць распаўсюджання — умерана цёплыя і субтрапічныя вобласці Усходняй і Паўднёва-Усходняй Азіі^[5].

На тэрыторыі Беларусі 2 дзікарослыя віды:^[6] грэчка пасяўная (Fagopyrum esculentum) і грэчка татарская (Fagopyrum tataricum).

Таксанамія

Род Грэчка ўключае 26 відаў^[7]:

• Fagopyrum acutatum (Lehm.) Mansf. ex K.Hammer
• Fagopyrum callianthum Ohnishi
• Fagopyrum capillatum Ohnishi
• Fagopyrum caudatum (Sam.) A.J.Li
• Fagopyrum crispatifolium J.L.Liu
• Fagopyrum densivillosum J.L.Liu
• Fagopyrum esculentum Moench typus^[8] — Грэчка пасяўная, ці Грэчка ядомая, ці Грачыха, ці Грэча
• Fagopyrum gilesii (Hemsl.) Hedberg
• Fagopyrum giraldii (Dammer & Diels) Haraldson
• Fagopyrum gracilipedoides Ohsako & Ohnishi
• Fagopyrum gracilipes (Hemsl.) Dammer
• Fagopyrum homotropicum Ohnishi
• Fagopyrum jinshaense Ohsako & Ohnishi
• Fagopyrum kashmirianum Munshi
• Fagopyrum ×kuntzei Beck
• Fagopyrum leptopodum (Diels) Hedberg
• Fagopyrum lineare (Sam.) Haraldson
• Fagopyrum macrocarpum Ohsako & Ohnishi
• Fagopyrum megacarpum H.Hara
• Fagopyrum pleioramosum Ohnishi
• Fagopyrum pugense T.Yu
• Fagopyrum rubrifolium Ohsako & Ohnishi
• Fagopyrum statice (H.Lév.) Gross
• Fagopyrum tataricum (L.) Gaertn. — Грэчка татарская
• Fagopyrum urophyllum (Bureau & Franch.) Gross
• Fagopyrum zuogongense Q.F.Chen

Выкарыстанне

Грэчка пасяўная (Fagopyrum esculentum). Батанічная ілюстрацыя Якаба Штурма з кнігі «Deutschlands Flora in Abbildungen», 1796

Гісторыя культуры

Радзімай грэчкі з’яўляецца Паўднёва-Усходняя Азія, адкуль магчыма, каля 6000 гадоў да н.э. распаўсюдзіўся на Цэнтральную Азію і Тыбет, а затым на Блізкі Усход і ў Еўропу. Адамашванне хутчэй за ўсё, адбылося ў заходнім рэгіёне Кітая — Юньнань.

Грэчка была адной з самых ранніх культур, якую завезлі еўрапейцы ў Паўночную Амерыку. Кругасветнае распаўсюджванне было завершана ў 2006 годзе, калі некаторыя віды грэчкі, распрацаваныя ў Канадзе, былі пасаджаны ў Кітаі.

Расійская імперыя была сусветным лідарам у вобласці вытворчасці грэчкі. Раёны гадоўлі ў Расійскай імперыі былі ацэнены ў 6,5 млн акраў (26 000 км²), за ёй ішла Францыя (0,9 млн акраў; 3500 км²). У 1970 годзе Савецкі Саюз вырасціў прыкладна 4,5 млн акраў (18 000 км²) грэчкі.

Краіны-лідары

Становішча на 2005 год.

• Расія
• Украіна
• Кітай
• Украіна
• Францыя
• Польшча
• Казахстан
• ЗША
• Бразілія
• Літва
• Беларусь

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
3. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 52—53. — 160 с. — 2 350 экз.
4. Бесараб С.В. Заметки фитохимика 2020. Гречка или Повесть о народной крупе // Хабр — habr.com, 9 января 2020, 14:20
5. Цвелёв Н. Н. Род Гречиха — Fagopyrum Mill. // Флора Восточной Европы / Отв. ред. и ред. тома Н. Н. Цвелёв. — СПб.: Мир и семья-95, 1996. — Т. IX. — С. 135—136. — 456 с. — 500 экз. — ISBN 5-90016-28-X.
6. База Растения Беларуси
7. Спіс відаў роду Грэчка на сайце The Plant List (англ.)
8. Звесткі пра род Fagopyrum у базе даных Index Nominum Genericorum Міжнароднай асацыяцыі па таксанаміі раслін (IATP). (англ.)

Спасылкі

• Гречиха: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)