Гіраскоп

Гіраскоп (ад стар.-грэч.: γῦρος «круг» і σκοπέω «гляджу») — сіметрычнае цвёрдае цела, якое хутка верціцца і вось вярчэння якога можа мяняць свой напрамак у прасторы.

Уласцівасці гіраскопа маюць нябесныя целы, артылерыйскія снарады, ротары турбін, вінты самалётаў, колы веласіпедаў і матацыклаў і іншыя целы, якія верцяцца. Найпрасцейшы гіраскоп — дзіцячая цацка ваўчок.

Апісанне

Свабодны паварот восі гіраскопа ў прасторы забяспечваецца замацаваннем яго ў кольцах т.зв. карданавага падвесу, у якім восі ўнутранага і знешняга кольцаў і вось гіраскопа перасякаюцца ў адным пункце (у цэнтры падвесу). Такі гіраскоп мае тры ступені свабоды. Калі цэнтр цяжару гіраскопа супадае з цэнтрам падвесу, гіраскоп называецца ўраўнаважаным ці свабодным, калі не — цяжкім. Вось ураўнаважанага гіраскопа ўстойліва трымае нязменны напрамак у прасторы. Пад уздзеяннем прыкладзенай да гіраскопа пары сіл яго вось прэцэсіруе і адначасова робіць нутацыйныя ваганні.

Выкарыстанне

Гіраскоп з трыма ступенямі свабоды выкарыстоўваецца пры канструяванні гіраскапічных прылад для аўтаматычнага кіравання рухам самалётаў (аўтапілот), ракет, марскіх суднаў, тарпед і інш. Гіраскопы з дзвюма ступенямі свабоды выкарыстоўваюцца як паказальнікі павароту, розныя віды стабілізатараў (напр., гіраскапічны заспакойвальнік — гірарама). Камбінацыя трох гірарам з узаемна перпендыкулярнымі восямі можа служыць для прасторавай стабілізацыі рухомага аб'екта, напр., штучнага спадарожніка Зямлі.

Гл. таксама

Квантавы гіраскоп

Літаратура

Болсун А. І. Гіраско́п // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — С. 261—262. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).
Гироско́п / Тарг С. М. // Т. 6. Газлифт — Гоголево. — М. : Советская энциклопедия, 1971. — С. 557—558. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
Тарг С. М. Гироско́п // Физика. Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. А. М. Прохоров. — 4-е изд. — М.: Большая Российская энциклопедия, 1998. — C. 125—127. — 944 с: ил., 2 л. цв. ил. — ISBN 5—85270—306—0 (БРЭ). (руск.)
Гироско́п // Большая политехническая энциклопедия (руск.) / Авт.-сост. В. Д. Рязанцев. — М.: Мир и образование, 2011. — С. 72. — 704 с. — 2 000 экз. — ISBN 978-5-94666-621-3.