Джон Кітс

Джон Кітс
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	31 кастрычніка 1795(1795-10-31)[1][2]^[…]
Месца нараджэння	Мургэйт^[d], Лондан, Вялікабрытанія або Лондан, Англія, Каралеўства Вялікабрытанія[3]
Дата смерці	23 лютага 1821(1821-02-23)[1][2]^[…] (25 гадоў)
Месца смерці	Рым, Папская вобласць[4]
Пахаванне	Рымскія некаталіцкія могілкі^[d] Grave of John Keats^[d]
Грамадзянства	Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі
Альма-матар	Кінгс-каледж^[d]
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	паэт, judge-rapporteur, урач, пісьменнік
Кірунак	рамантызм
Мова твораў	англійская
Подпіс
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Джон Кітс (англ.: John Keats; 31 кастрычніка 1795, Лондан — 23 лютага 1821, Рым) — вялікі англійскі паэт-рамантык. У шэрагу з Байранам і Шэлі, з’яўляўся адной з ключавых фігур другога пакалення рамантычных паэтаў. Паэзіі Кітса ўласціва пачуццёвая вобразнасць, якая найлепш выявілася ў серыі яго одаў, што застаюцца самымі вядомымі англійскімі паэмамі. Першы біёграф і выдавец Рычард Монктан Мілнз сказаў пра яго жыццё: «Некалькі адданых сяброў, некалькі прыўкрасных вершаў, жарснае каханне і ранняя смерць»^[5].

Біяграфія

Нарадзіўся Джон Кітс у Лондане 31 кастрычніка 1795 года. Быў першым дзіцём Томаса і Фрэнсіс (у дзявоцтве Джэнінгс) Кітсаў. Бацька паэта ўтрымліваў стайню і здаваў коней. У Джона было тры браты — Джордж, Томас і Эдвард (які памёр у маленстве) і сястра Фрэнсіс Мэры.

Нягледзячы на сціплыя даходы сям’і, хлопчыкі атрымалі добрую адукацыю — з 1803 па 1811 гады яны вучыліся ў прыватнай закрытай школе Джона Кларка ў Энфілдзе, дзе Кітс зацікавіўся паэзіяй, — першы яго вядомы верш прысвечаны Эдмунду Спенсеру і называецца «Перайманне Спенсера» (Imitation of Spenser, 1814). У 1804 годзе ў выніку няшчаснага выпадку Томас Кітс памёр, а ў 1810 годзе памерла і маці паэта — ад туберкулёзу. Апекунамі дзяцей былі прызначаныя Джон Наўленд Сэндэл і Рычард Эбі, гандляр гарбатай, які пасля смерці Сэндэла ў 1816 годзе застаўся адзіным апекуном. Невялікія сродкі, якія засталіся пасля смерці бацькі, дазволілі братам скончыць навучанне, а Джону Кітсу — атрымаць медыцынскую адукацыю: з 1811 па 1815 гады ён быў вучнем доктара Хэманда ў Эдмантане, а пасля працягваў вучыцца ў адной з лякарняў Лондана. У ліпені 1816 года ён здаў экзамен, які даваў права займацца медыцынай. Аднак Джон Кітс адмовіўся ад лекарскай кар’еры і вырашыў прысвяціць сябе літаратуры.

Друкаваўся з 1816 года. Першы зборнік — «Вершы» (1817). Унёс у англійскую паэзію рамантызму новыя матывы (суадносіны ісціны і прыгажосці, мастацтва і рэчаіснасці), мастацкія прыёмы (асацыятыўнасць метафорыкі). Паэмы «Сон і паэзія» (1816), «Эндыміён» (1818) — пошук паэтам ідэальнай рэальнасці, гармоніі паэзіі і жыцця.

Натхняўся каханнем да суседкі Фані Брон, якая стала яго нявестай. Вясной 1819 года былі напісаныя самыя знакамітыя яго творы — так званыя «вялікія оды».

Звяртаўся да сюжэтаў літаратуры Адраджэння (паэмы «Пабела, ці Гаршчок з базілікам», «Канун Святой Агнесы»; абедзве 1820). Алегарычная паэма «Гіперыён» (1820) пра барацьбу тытанаў і багоў-алімпійцаў. Пісаў санеты («Конік і цвыркун»), оды («Ода да грэчаскай вазы», «Ода да салаўя»), балады. Аўтар гістарычнай трагедыі «Атон Вялікі» (нап. 1819), драматычнай паэмы «Кароль Стэфан» (1819, не завершана). Палітычныя матывы адчуваюцца ў вершы «Да Касцюшкі».

У канцы 1819 года здароўе Джона Кітса пагаршаецца, а разам з ім і яго матэрыяльны стан. Паэт усё больш залежыць ад сяброў. У лютым 1820 года робіцца зразумела, што ён пакутуе на туберкулёз. Паэт больш нічога не піша, за выключэннем асобных вершаў і лістоў блізкім людзям. У верасні 1820 года ён разам з блізкім сябрам мастаком Джозэфам Сэвернам выпраўляецца ў Італію, дзе памірае ў Рыме 23 лютага 1821 года.

Творы

• Ізабела, альбо Гаршчок з базілікам (1818)
• Гіперыён, паэма
• Да восені
• Конадзень святой Агнесы
• Ода меланхоліі
• Ода салаўю

Ушанаванне памяці

На яго магіле, згодна з жаданнем паэта, пастаўлены камень, на якім няма імені, затое выяўленая ліра з парванымі струнамі і выбіты надпіс: «У гэтай магіле ляжыць прах маладога англійскага паэта, які на ложку смерці ў горычы сэрца, змучанага злоснай моцай ворагаў, папрасіў выбіць на сваім надмагіллі: Тут ляжыць той, чыё імя напісанае на вадзе». Знакамітай эпітафіяй Джону Кітсу стала элегія Персі Шэлі «Аданаіс», якая апісвае скруху сяброў, што праводзяць паэта ў заўчасную магілу.

Беларускія пераклады

• Некаторыя вершы Кітса пераклаў Язэп Семяжон^[6][7].
• Выбранае. Пер. з англ. Менск, 2017. Пераклалі Рыгор Барадулін, Лявон Баршчэўскі, Ігар Крэбс, Кацярына Маціеўская, Андрэй Стэфановіч, Ганна Янкута.
• Што сказаў дрозд (верш), Смерць (верш) пер. Андрэй Стэфановіч
• Аркадскіх гор даўно мінулы час (оды) пер. Ганна Янкута

Крыніцы

1. Hough G. G. John Keats // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
2. John Keats // ISFDB — 1995. Праверана 9 кастрычніка 2017.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>
3. Czech National Authority Database Праверана 7 красавіка 2024.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>
4. Китс Джон // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
5. prajdzisvet.org
6. Галасы з-за небакраю: step by step (нявызн.)(недаступная спасылка). ARCHE Пачатак (3 кастрычніка 2010). Архівавана з першакрыніцы 20 верасня 2021. Праверана 2 кастрычніка 2020.
7. Асоба Касцюшкі: англійскія паэты VS Пушкін (нявызн.). Новы Час (2 лістапада 2015). Праверана 2 кастрычніка 2020.

Літаратура

• Саркісава Н. М. Кітс // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Джон Кітс
• Джон Кітс на Прайдзісвеце