Дзіванна звычайная

Дзіванна звычайная
Агульны выгляд квітучыя расліны
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Ясноткакветныя Сямейства:  Залознікавыя Трыба:  Scrophularieae Род:  Дзіванна Від:  Дзіванна звычайная
Міжнародная навуковая назва
Verbascum thapsus L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   33394 NCBI   39388 EOL   578530 GRIN   t:41150 IPNI   770183-1 TPL   kew-2453334

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Мядзведжае вуха.

Дзіва́нна звыча́йная^[3][4][5] (Verbascum thapsus) — двухгадовая травяністая расліна, від рода дзіванна (Verbascum) сямейства залознікавых (Scrophulariaceae).

Назва

Дзіванна звычайная, дзяванна, каўтунічнік, панна-дзяванна^[6], дзевана, дзівана, дзівана белая, дзівана касматая, касмак, лісяк, трава касматая, шальнік^[7][8][9], дзівена^[10], мядзве́джае ву́ха^[4].

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі К. А. М. Ліндмана Bilder ur Nordens Flora. 1917—1926

Двухлетнік вышынёй 50—150 см, з моцным сцяблом, укрытым попельпа-белым лямцавым апушэннем. Лісце падоўжана-эліпсоіднае, крыламі сыходзіць па сцябле. Цвіце ў чэрвені — верасні. Кветкі светла-жоўтыя, у густой коласападобнай гронцы^[4].

Распаўсюджанне і экалогія

Дзіванна звычайны распаўсюджаны амаль паўсюль у свеце. Прыродны арэал — Макаранезія, Еўразія. Занесены і натуралізаваўся ў Аўстраліі і Новай Зеландыі, у Паўночнай і Паўднёвай Амерыцы.

На тэрыторыі былога СССР распаўсюджаны ў Беларусі, Украіне, Прыбалтыцы, еўрапейскай частцы Расіі, на Каўказе і Алтаі, у Усходняй Сібіры, а таксама ў Сярэдняй Азіі.

Расце на схілах, пясчаных мясцінах, на лясных палянах, сярод хмызняку^[4].

Значэнне і выкарыстанне

Як лекавая расліна вядома з Сярэднявечча. Шырока выкарыстоўваецца ў народнай медыцыне^[4].

Дзіванна звычайны — добры пылканос. Пылок з дзіванны пчолы збіраюць у вялікай колькасці і часам цалкам забіваюць ёю соты^[11].

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
3. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 138. — 160 с. — 2 350 экз.
4. Дзіванна // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз.
5. Назва Дзіванна звычайная згодна з Я. П. Шмярко, І. П. Мазан. Лекавыя расліны ў комплексным лячэнні. — Мн: Навука і тэхніка, 1989. — С. 388. — 399 с. — ISBN 5-343-00120-3.
6. З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
7. Анненков Н.  (руск.) Ботанический словарь, Спб, 1878
8. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
9. Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
10. Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914
11. Абрикосов Х. Н. и др. Коровяк // Словарь-справочник пчеловода / Сост. Федосов Н. Ф.. — М.: Сельхозгиз, 1955. — С. 154. Архівавана 7 студзеня 2012.

Літаратура

• Дзіванна // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 2. Гатня — Катынь / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1983. — 522 с. — 10 000 экз.
• Федченко Б. А. Род 1323. Коровяк — Verbascum // Флора СССР. В 30-ти томах / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Редакторы тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1955. — Т. XXII. — 861 с. — 3 000 экз.
• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 1171. Verbascum thapsus L. — Коровяк обыкновенный, или Медвежье ухо // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — ISBN 5-87317-163-7.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Дзіванна звычайная
• Дзіванна звычайная: інфармацыя на сайце GRIN (англ.)
• Дзіванна звычайная: інфармацыя на сайце «Энцыклапедыя жыцця» (EOL) (англ.)
• Коровяк // Праект «Архив природы России» Архівавана 13 студзеня 2020. (руск.)