Дэвід Балтымар

Дэвід Балтымар
англ.: David Baltimore
Дата нараджэння 7 сакавіка 1938(1938-03-07)[1][2][…] (86 гадоў)
Месца нараджэння
Грамадзянства
Жонка Alice S. Huang[d]
Род дзейнасці вірусолаг, выкладчык універсітэта, мікрабіёлаг
Навуковая сфера біяхімія, малекулярная біялогія і вірусалогія
Месца працы
Альма-матар
Член у
Узнагароды
Нобелеўская прэмія па фізіялогіі і медыцыне

міжнародная прэмія Фонда Гайрднера (1974)

AMA Scientific Achievement Award[d] (2002)

 Нацыянальны навуковы медаль ЗША

член Еўрапейскай арганізацыі малекулярнай біялогіі[d]

NAS Award in Molecular Biology[d] (1974)

медаль сэра Ханса Крэбса[d] (1997)

член Амерыканскай асацыяцыі садзейнічання развіццю навукі[d]

член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук

ганаровы доктар Універсітэта Буэнас-Айрэса[d]

ганаровы доктар Гарвардскага ўніверсітэта[d] (2005)

замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (1987)

Warren Triennial Prize[d] (1971)

прэмія фонду Уорэна Альперта[d] (2000)

Lasker-Koshland Special Achievement Award in Medical Science[d] (2021)
Сайт bbe.caltech.edu/content/…
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дэвід Балтымар (англ.: David Baltimore; нар. 7 сакавіка 1938(1938-03-07)[1][2][…], Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк[3]) — амерыканскі біяхімік, малекулярны біёлаг і вірусолаг, педагог, папулярызатар навукі[11]. У 1971 годзе прапанаваў класіфікацыю вірусаў у залежнасці ад тыпу геномнай нуклеінавай кіслаты і спосабу яе рэплікацыі. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне (1975).

Прэзідэнт Каліфарнійскага тэхналагічнага інстытута у 1997—2006 гады, цяпер эмерыт і яго прафесар, раней прэзідэнт Ракфелераўскага ўніверсітэта (з 1990) і прафесар Масачусецкага тэхналагічнага інстытута, у апошнім прапрацаваў больш за чвэрць стагоддзя і з’яўляўся дырэктарам-заснавальнікам Whitehead Institute[en] (1982—1990).

Член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША і Нацыянальнай медыцынскай акадэміі ЗША, а таксама Амерыканскага філасофскага таварыства, замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства і Французскай акадэміі навук. Ганараваны Нацыянальным навуковым медалём ЗША (1999).

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Скончыў Суортмор-каледж (1960), вывучаў малекулярную біялогію і вірусалогію ў Масачусецкім тэхналагічным інстытуце (1960—1961) і Ракфелераўскім універсітэце, у апошнім у 1964 годзе атрымаў ступень доктара філасофіі (PhD), а затым удасканальваўся па біяхіміі зноў у Масачусецкім тэхналагічным інстытуце (1964—1965). У 1965—1968 гадах навуковы супрацоўнік інстытута біялагічных даследаванняў імя Дж. Солка ў Сан-Дыега (штат Каліфорнія). З 1968 Асацыіраваны прафесар мікрабіялогіі, з 1972 года поўны прафесар Масачусецкага тэхналагічнага інстытута і ў 1982—1990 гадах дырэктар-заснавальнік яго Whitehead Institute[en]. З 1990 года прэзідэнт Ракфелераўскага ўніверсітэта. У 1997—2006 гадах прэзідэнт Каліфарнійскага тэхналагічнага інстытута, затым эмерыт, у цяперашні час таксама Міліканаўскі прафесар (Robert Andrews Millikan Professor) біялогіі.

Старшыня Камітэта па даследаванні СНІДу Нацыянальнага інстытута здароўя ЗША (з 1986 года), а таксама кансультант па пытаннях медыцыны шэрагу ўрадавых устаноў, з 1979 года член Вучонага савета навукова-даследчага інстытута імя Х. Вейцмана.

Балтымару належыць адно з найбуйнейшых дасягненняў у малекулярнай біялогіі і генетыцы XX стагоддзя: ён эксперыментальна даказаў, што носьбітам генетычнай інфармацыі можа быць не толькі малекула ДНК (дэзоксірыбануклеінавай кіслаты), што да яго не падвяргалася сумневу, але і малекула РНК (рібанукляінавай кіслаты), якой да гэтага прыпісвалася толькі функцыя пераносу генетычнай інфармацыі ад ДНК да бялку. Пачаўшы ў сярэдзіне 1960-х гадоў даследаванні вірусаў поліяміеліту, якія змяшчаюць РНК, (шэраг лабараторных эксперыментаў ён праводзіў разам з жонкай Эліс, мікрабіёлагам), Балтымар затым звярнуўся да пухлінародным вірусам, шмат з якіх таксама ўтрымлівалі РНК, але не ўтрымлівалі ДНК. У серыі эксперыментаў канца 1960-х — пачатку 1970-х гадоў Балтымар усталяваў, што здольнасць вірусаў, якія змяшчаюць РНК, паражаць клеткі тканін чалавека і жывёл — гэта вынік так званай зваротнай транскрыпцыі, то бок магчымасці перадачы генетычнай інфармацыі ад ДНК да РНК, а затым да бялку (транскрыпцыя), а, наадварот, ад малекулы РНК да ферментаў ДНК — полімеразе (рэвертазе) і ўжо ад яго да клеткі, якая ў выніку перараджаецца ў пухлінную. Адкрыццё (адначасова з Хоўардам Тэмінам і незалежна ад яго) зваротнай транскрыпцыі дазволіла Балтымару раскрыць механізм ўзнікнення многіх формаў злаякасных пухлін і лейкозаў. Пасля 1973 Балтымар адкрыў і апісаў восем раней невядомых онкагенаў вірусаў, якія адносяцца да так званых рэтравірусаў (да апошніх належаць таксама ўзбуджальнікі гепатыту і СНІДу). У той жа час Балтымар на базе гэтага адкрыцця распрацаваў метады штучнага сінтэзу генаў, якія вызначаюць структуру бялку ў малекулах гемаглабіну чалавека, заклаўшы, такім чынам, асновы геннай інжынерыі.

За гэтыя адкрыцці ў 1975 ён быў ганараваны Нобелеўскай прэміяй па фізіялогіі і медыцыне (сумесна з Хоўардам Тэмінам і Рэната Дульбека).

Акрамя таго, у 1986 годзе Балтымар сумесна з Сінам адкрылі адзін з найбольш ключавых транскрыпцыйных фактараў — NF-kB. Гэты фактар да гэтага часу актыўна вывучаецца, і ўжо паказана, што ён уцягнуты ў рэалізацыю амаль усіх ключавых працэсаў у клетках эукарыёт.

Балтымар належыць да тых навукоўцаў, якія бачаць небяспеку злоўжывання дасягненнямі геннай інжынерыі і выступаюць за мараторый на некаторыя напрамкі даследаванняў у гэтай галіне.

Ён падпісаў «Папярэджанне навукоўцаў чалавецтву» (1992)[12], а ў 2016 годзе — ліст з заклікам да Greenpeace, Арганізацыі Аб’яднаных Нацый і ўрадам усяго свету спыніць барацьбу з генетычна мадыфікаванымі арганізмамі (ГМА)[13][14][15].

Член Нацыянальнай акадэміі навук ЗША (1974)[16] і Нацыянальнай медыцынскай акадэміі ЗША (1988), Амерыканскага філасофскага таварыства (1997) і Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1974), Папскай акадэміі навук(1978), замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства (1987), Еўрапейскай акадэміі (1999) і Французскай акадэміі навук (2000), член EMBO (1983) і Амерыканскай асацыяцыі імунолагаў (1984), а таксама Амерыканскай асацыяцыі садзейнічання развіццю навукі, ганаровы доктар шэрагу амерыканскіх і замежных універсітэтаў, у прыватнасці Ракфелераўскага універсітэта (2004).

Узнагароды

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ а б Балтимор Дейвид // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.
  2. ↑ а б David Baltimore // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ а б Балтимор Дейвид // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.
  4. ↑ Fellows Directory Праверана 16 мая 2019.
  5. ↑ https://www.academie-sciences.fr/fr/Liste-des-membres-de-l-Academie-des-sciences-/-B/david-baltimore.html Праверана 16 мая 2019.
  6. ↑ а б www.pas.va Праверана 16 мая 2019.
  7. ↑ а б в г д www.pas.va
  8. ↑ https://www.amacad.org/person/david-baltimore-0 Праверана 16 мая 2019.
  9. ↑ people.embo.org Праверана 16 мая 2019.
  10. ↑ https://www.ae-info.org/ae/User/Baltimore_David
  11. ↑ Caltech’s David Baltimore and Fiona Harrison Named among America’s Best Leaders for 2008 | www.caltech.edu
  12. ↑ [1]Предупреждение учёных человечеству (англ.)
  13. ↑ 107 Nobel laureates sign letter blasting Greenpeace over GMOs
  14. ↑ Laureates Letter Supporting Precision Agriculture (GMOs)
  15. ↑ Список нобелевских лауреатов подписавших письмо
  16. ↑ David Baltimore (англ.)

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]