Дэтанатар
Дэтанатар — частка выбуховага прыстасавання, якая змяшчае зарад выбуховага рэчыва, больш адчувальнага да знешніх уздзеянняў, чым брызантнае выбуховае рэчыва асноўнага зарада. Дэтанатар прызначаны для надзейнага ўзбуджэння выбуху асноўнага зарада артылерыйскага снарада, міны, авіябомба, баявой часткі ракеты, тарпеды, а таксама падрыўнога зарада.
Пры спрацоўванні дэтанатара ў аб'ёме выбуховага рэчыва ўзнікае беглы фронт ўдарнай (дэтанацыйных) хвалі, і за кошт яе высокай хуткасці адбываецца вельмі хуткае вылучэнне энергіі ў межах зарада. Пры гэтым варта падзяляць гарэнне і дэтанацыю, апошняя мае шэраг адметных прыкмет, таких як хуткасць акісляльна-аднаўленчай рэакцыі перавышае хуткасць распаўсюджвання гукавой хвалі ў асяроддзі, а гарэнне рэдка перавышае дзясяткі метраў у секунду. Таксама варта адзначыць ,што для гарэння ёсць істотныя абмежаванні па хуткасці (уласна, чаму для выбуховых работ рэдка ўжываюцца парахавыя сумесі - яны гараць, а не выбухаюць, без з'яўлення брызантнага эфекту) абумоўленыя працэсамі дыфузіі і выпарэння кампанентаў сумесі, а працэс дэтанацыі адбываецца ў больш кароткія прамежкі часу, абыходзячы стадыю выпарэння кампанентаў. Па сутнасці, пры дэтанацыі фармуецца фронт павышанага ціску і тэмпературы, здольны да самападтрымання і лавінападобнага росту вылучэння энергіі. Менавіта хуткасць энергавылучэнне і абумоўлівае эфектыўнасць выбуху.
Дэтанатары можна падзяліць на хімічныя і фізічныя, зыходзячы з прыроды узбуджальнага падрыў працэсу.
Рабочым рэчывам хімічнага дэтанатара можа з'яўляцца, напрыклад, грымучая ртуць, трынітрарэзерцынат свінцу + азід свінцу і інш. Прывядзенне іх у дзеянне звычайна ажыццяўляецца механічным уздзеяннем (удар байка аб капсуль патрона).
Найбольш шырока распаўсюджаным прыкладам фізічнага дэтанатара з'яўляецца электразапал - кропкавы награвальны элемент высокай магутнасці.
Існуюць таксама і іншыя віды дэтанатараў, дзе для ўзбуджэння выбуху выкарыстоўваюцца хімічныя рэакцыі, трэнне і т. п.
Бяспека
[правіць | правіць зыходнік]Дэтанатар-найбольш небяспечная частка боепрыпасу або падрыўнога зарада, якая патрабуе найбольшай абароны ад несанкцыянаваных уздзеянняў. У многіх боепрыпасах дэтанатар звычайна схаваны ў глыбіні боепрыпасу і абаронены ад выпадковага спрацоўвання рознымі ахоўнымі прыладамі. Часцей за ўсё справу непасрэдна з дэтанатарамі маюць прафесійныя сапёры.
Вырабіць у хатніх умовах або ў "грамадзянскай" лабараторыі дэтанатар, здольны падарваць траціл ці іншае брызантнае выбуховае рэчыва, досыць цяжка ў сілу спецыфічнасці яго кампанентаў, за выключэннем дэтанатара на аснове пераксіду ацэтону.
Літаратура
[правіць | правіць зыходнік]- Чельцов И. М. Детонация и детонаторы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.