Жамайце

Жамайце, Юлія Бянюшавічуце-Жыманцене
Žemaitė, Julija Beniuševičiūtė-Žymantienė
Асабістыя звесткі
Псеўданімы Жамайце
Дата нараджэння 4 чэрвеня 1845(1845-06-04)[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 7 снежня 1921(1921-12-07)[1] (76 гадоў)
Месца смерці
Грамадзянства
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці пісьменніца
Жанр рэалізм
Мова твораў літоўская мова
Дэбют 1894
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Жама́йце (літ.: Žemaitė, сапраўднае імя: Юлія Бянюшавічу́це-Жыманцене, літ.: Julija Beniuševičiūtė-Žymantienė; 23 мая (4 чэрвеня) 1845, паводле іншых звестках 31 (19) мая[2] або 12 чэрвеня (31 мая)[3], маёнтак Буканты, каля горада Плунгяны, Жамойць, цяпер Літва — 7 снежня 1921, Мар’ямпаль, Літва) — літоўская пісьменніца, драматургіня, асветніца. Адна з галоўных удзельніц Літоўскага нацыянальнага Адраджэння ў канцы XIX — пачатку XX стагоддзяў.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Паходзіла са збяднелай шляхты. З 1864 года працавала нянькай і пакаёўкай. У 1865 годзе пабралася шлюбам з былым прыгоннікам Лаўрынасам Жымантасам. Трыццаць год з мужам займалася сельскай гаспадаркай. Нарадзіла сем дзяцей. Толькі напярэдадні Першай сусветнай вайны пераехала ў Вільню, дзе актыўна ўдзельнічала ў камітэце па дапамозе ўцекачам. З 1913 па 1915 гады рэдагавала газету «Жамойцкае жыццё» (Lietuvos žinias). У 1916 годзе паехала ў ЗША для збору грошай на дапамогу пацярпелым у вайне. Вярнулася ў Літву і ў 1921 годзе памерла ад пнеўманіі ў Мар’ямпалі[4].

Псеўданім

[правіць | правіць зыходнік]

Псеўданім Жамайце ўзнік дзякуючы мовазнаўцу Ёнасу Яблонскісу. У 1894 годзе пад уплывам пісьменніка Повіласа Вышынскіса Юлія Жыманцене напісала першае апавяданне «Сватанне», якое даслалі Ё. Яблонскісу і Г. Пяткявічайце-Біце. Яны надрукавалі яго пад іншай назвай — «Восеньскі вечар» (літ.: Rudens vakaras) у Літоўскім календары 1895 года. Па прапанове Ё. Яблонскіса рэдакцыя падпісала твор імем Жамайце (то бок жамойтка, жмудзінка), бо апавяданне было напісана на жамойцкай гаворцы[5]. Так мянушка стала псеўданімам пісьменніцы.

Творчасць

[правіць | правіць зыходнік]

Пакінула больш за 350 твораў (аповесці, апавяданні, нарысы, п’есы і артыкулы)[6]. належала да рэалістычнай літаратурнай плыні. Крытыкавала апалячаных літоўцаў, рэлігійнікаў, царскую ўладу і Думу, за што ў 1915 годзе на два тыдні трапіла ў турму Лукішкі. Шмат пісала ў падтрымку жаночай эмансіпацыі. Шмат увагі надавала апісанню жыцця жанчыны. У творах пераважаюць негатыўныя жыццёвыя апісанні, апавяданні эпічныя, іранічныя[7].

Па-беларуску некалькі апавяданняў («За зачыненымі аканіцамі» і «Верны пёс») пісьменніцы ў перакладзе У. Гарбацкага публікаваліся ў 2021 годзе ў «Новым Часе»[8].

Спіс твораў

[правіць | правіць зыходнік]

Апавяданні

[правіць | правіць зыходнік]
  • Laimė nutekėjimo (1896—1898)
  • Marti (1896)
  • Petras Kurmelis (1896—1898)
  • Topylis (1897)
  • Neturėjo geros motynos (1895)
  • Sutkai (1891)
  • Sučiuptas velnias (1898)
  • Paveikslai (1899—1901)

П’есы

[правіць | правіць зыходнік]
  • Trys mylimos (1897)
  • Piršlybos (1898)
  • Mūsų gerasis (1899)
  • Valsčiaus sūde (1900)
  • Дом у Букантах, дзе нарадзілася і расла Юлія Бянюшавічуце
    Дом у Букантах, дзе нарадзілася і расла Юлія Бянюшавічуце
  • Дом, адзначаны мемарыяльнай дошкай, у якім Жамайце жыла ў 1913 годзе (вуліца Л. Стуакас-Гуцявічаус, 5)
    Дом, адзначаны мемарыяльнай дошкай, у якім Жамайце жыла ў 1913 годзе (вуліца Л. Стуакас-Гуцявічаус, 5)
  • Дошка на доме ў Вільнюсе, дзе пісьменніца жыла ў 1913—1914 гадах (вуліца Басанавічаус, 19)
    Дошка на доме ў Вільнюсе, дзе пісьменніца жыла ў 1913—1914 гадах (вуліца Басанавічаус, 19)
  • Рукапіс Жамайце
    Рукапіс Жамайце
  • Жамайце на паштовай марцы СССР, 1956 год
    Жамайце на паштовай марцы СССР, 1956 год

Зноскі

  1. ↑ а б Žemaitė // Brockhaus Enzyklopädie
  2. ↑ Довейка, К.. Жемайте. Краткая литературная энциклопедия. ФЭБ. Праверана 15 снежня 2016.
  3. ↑ Довейка, К.. Жемайте. Большая советская энциклопедия. Праверана 15 снежня 2016.
  4. ↑ Rasa Gečienė, Ugningos prigimties Žemaitė anksti ištekėjo ir pagimdė 7 vaikus, tačiau tikrą meilę pažino tik perkopusi per 60 metų, у Moteris, https://www.moteris.lt/lt/psichologija/g-58440-ugningos-prigimties-zemaite-anksti-istekejo-ir-pagimde-7-vaikus-taciau-tikra-meile-pazino-tik-perkopusi-per-60-metu
  5. ↑ Valstybinė grožinės literatūros leidykla. «Žemaitė gyvenime ir kūryboje» Vilnius, 1956 m.
  6. ↑ Viktorija Daujotytė, Žemaitė, Nuostabos laukas, http://www.xn--altiniai-4wb.info/files/literatura/LG00/Viktorija_Daujotyt%C4%97._%C5%BDemait%C4%97.LG8702A.pdf
  7. ↑ Brigita Speičytė, Žemaitė, http://www.xn--altiniai-4wb.info/index/details/1107
  8. ↑ Уладзіслаў Гарбацкі. Феміністка ў хустцы. Памяці літоўскай пісьменніцы Жамайце (недаступная спасылка). Новы час (7 снежня 2021). Архівавана з першакрыніцы 25 красавіка 2023. Праверана 25 красавіка 2023.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]