Званочкавыя

Званочкавыя
Campanula cespitosa
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Астракветныя Сямейства:  Званочкавыя
Міжнародная навуковая назва
Campanulaceae Juss., nom. cons.
Сінонімы
Cyananthaceae J.Agardh Cyphiaceae A.DC. Cyphocarpaceae Reveal & Hoogland Jasionaceae Dumort. Lobeliaceae Juss., nom. cons. Nemacladaceae Nutt.
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   34471 NCBI   4381 EOL   4215 GRIN   f:201 IPNI   30000171-2 FW   55777

Званочкавыя^[3] (Campanulaceae) — сямейства кветкавых раслін.

Апісанне

Гэта шматгадовыя травы, радзей паўхмызнякі. Лісце пачарговае, цэльныя, не маюць прылісткаў. Суквецці звычайна з канечнай кветкай. Кветкі правільныя, двухполыя, з пяцічленнымі чашачкай, вяночкам, андрацэем і, рэдка, гінецэем. Іншы раз лік лісточкаў калякветніка меншы (3—4) ці большы (6—10). Вяночак званочкавы, лейкападобны ці звонападобны. У некаторых раслін вяночак да асновы раздзельны, а іншы раз долі яго застаюцца злучанымі наверсе (віды роду Кольнік (Phyteuma)). Тычынкавыя ніці свабодныя ад вяночка, радзей зрастаюцца з яго асновай, у ніжняй частцы часта пашыраны. Пыльнікі свабодныя, але бываюць злучанымі (склеенымі) ў трубку па ўсёй даўжыні ці толькі ў ніжняй частцы.

Завязь ніжняя (радзей паўніжняя), звычайна 2—5-гняздовая, з многімі семязачаткамі ў кожным гняздзе, часцей на тоўстых плацэнтах. Слупок з трохраздзельным (двух- ці шматраздзельным) рыльцам. Вакол асновы слупка часта развіты нектаравыдзяляльны орган (дыск) у выглядзе кальца і рыльцам, часта раздзельным. Плады — каробачкі, радзей ягады. Насенне з эндаспермам.

Пашырэнне

Сямейства ўтрымлівае каля 90 родаў і больш за 2 000 відаў у нетрапічных абласцях Паўночнага паўшар’я, асабліва ў Міжземнамор’і. Вельмі нешматлікая ў тропіках, асабліва ў горных раёнах. На тэрыторыі Беларусі — 4 роды і 15 відаў.

Асаблівасці біялогіі

Званочкавыя — энтамафільныя і амаль усе пратаандрычныя. Пылок вызваляецца з пыльнікаў яшчэ да раскрыцця кветкі і адкладаецца на слупку і на знешняй паверхні яшчэ не адышоўшых лопасцей рыльца песціка, пакрытага валаскамі ці клейкай вадкасцю. Пасля раскрыцця кветкі пыльнікі ападаюць ці вянуць. Калі яны вянуць, дык тычынкавыя ніці скарачаюцца ці загібаюцца наверх. Насякомыя такім чынам атрымліваюць свабодны доступ да нектару, што выдзеліўся на дно кветкі. Пры гэтым яны пакрываюцца пылком. Пасля гэтай «мужчынскай» фазы цвіцення надыходзіць наступная, «жаночая»: слупок падаўжаецца і лопасці рыльца разыходзяцца, дзякуючы чаму ўспрымальная пылок паверхня слупка становіцца даступнай для апылення.

Калі не адбылося перакрыжаванае апыленне, то далейшыя разрастанне і згібанне лопасцей рыльца забяспечваюць апыленне рэшткамі пылку той жа кветкі.

Таксанамія

Роды

Асноўны артыкул: Роды сямейства Званочкавыя

• Adenophora — Званок
• Apetahia
• Astrocodon
• Asyneuma
• Azorina
• Berenice
• Brighamia
• Burmeistera
• Campanula L. — Званочак
• Campanulastrum
• Canarina
• Centropogon
• Clermontia
• Codonopsis — Каданопсіс
• Craterocapsa
• Cryptocodon
• Cyananthus
• Cyanea
• Cylindrocarpa
• Cyphia
• Cyphocarpus
• Delissea
• Diastatea
• Dielsantha E.Wimm.
• Downingia
• Echinocodon
• Edraianthus
• Feeria
• Gadellia
• Githopsis
• Grammatotheca
• Gunillaea
• Hanabusaya
• Heterochaenia
• Heterocodon
• Heterotoma
• Hippobroma
• Homocodon
• Howellia
• Hypsela
• Jasione
• Laurentia (syn. Solenopsis, Isotoma)
• Legenere
• Legousia
• Leptocodon
• Lobelia — Лабелія
• Lysipomia
• Merciera
• Michauxia
• Microcodon
• Monopsis
• Musschia
• Namacodon
• Nemacladus
• Nesocodon
• Numaeacampa — звычайна гэты род уключаюць у род Codonopsis
• Ostrowskia
• Palmerella
• Parishella
• Peracarpa
• Petromarula
• Physoplexis
• Phyteuma — Кольнік
• Platycodon A.DC.
• Popoviocodonia
• Porterella Torr.
• Pratia
• Prismatocarpus
• Pseudonemacladus
• Rhigiophyllum
• Roella
• Rollandia
• Ruthiella
• Sclerotheca
• Sergia
• Siphocampylus
• Siphocodon
• Symphyandra
• Theilera
• Trachelium Tourn.
• Treichelia
• Trematolobelia
• Trimeris
• Triodanis
• Unigenes
• Wahlenbergia
• Zeugandra

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
3. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 145. — 160 с. — 2 350 экз.

Літаратура

• Сапегін Л. М. Батаніка. Сістэматыка вышэйшых раслін: вучэбны дапаможнік для студэнтаў устаноў вышэйшай адукацыі па біялагічных спецыяльнасцях. — Гомель: ГДУ, 2012. — 337 с. — ISBN 978-985-439-644-6

Спасылкі

• Званочкавыя: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Campanulaceae // The Plant List (англ.)