Канстытуцыя ЗША

Канстытуцыя ЗША
Першая старонка арыгінальнага тэксту Канстытуцыі
Ратыфікаваны	21 чэрвеня 1788
Аўтар	Дэлегаты Філадэльфійскага канвента
Завяральнікі	39 з 55 дэлегатаў Філадэльфійскага канвента
Мэта стварэння	Нацыянальная канстытуцыя для замены Артыкулаў Канфедэрацыі

Канстытуцыя ЗША (англ.: United States Constitution) — асноўны закон ЗША, які мае вышэйшую юрыдычную сілу. Канстытуцыя ЗША была прынятая 17 верасня 1787 г. на Канстытуцыйным Канвенце ў Філадэльфіі і пасля ратыфікаваная ўсімі трынаццаццю існавалымі тады амерыканскімі штатамі. Лічыцца першай у свеце канстытуцыяй у сучасным разуменні. Складаецца з сямі артыкулаў, за час дзеяння Канстытуцыі былі прынятыя дваццаць сем паправак, якія з’яўляюцца яе неад’емнай часткай.

Гісторыя прыняцця

Прыняцце Канстытуцыі ЗША — гэта вынік барацьбы за незалежнасць англійскіх калоній у Паўночнай Амерыцы. Цалкам тэкст асноўнага закона дзяржавы, адобранага Кангрэсам Канфедэрацыі, быў гатовы да 17 верасня 1787 г. Мэтай Канстытуцыі стала юрыдычнае афармленне новай дзяржавы — Злучаных Штатаў Амерыкі.

Змест

У аснове Канстытуцыі ЗША ляжыць прынцып раздзялення ўлад паміж заканадаўчай (кангрэс), выканаўчай (прэзідэнт) і судовай (вярхоўны суд і ніжэйстаячыя суды) галінамі. Тры ўлады не толькі раздзелены, але і кантралююць адна адну праз т.зв. сістэму «стрымак і процівагаў». Штатам ЗША даюцца шырокія правы ў галіне заканадаўства.

Канстытуцыя ЗША — параўнальна кароткі дакумент. У ім змяшчаецца прыблізна 7 тыс. слоў. Структурна Канстытуцыя цяпер уключае прэамбулу, сем артыкулаў і дваццаць сем паправак. Дакумент адносіцца да ліку «жорсткіх», паколькі змяняецца ў больш складаным парадку, чым звычайныя законы: за час дзеяння нарматыўнага прававога акта былі прынятыя і ўступілі ў сілу толькі 27 паправак.

Першыя дзесяць з іх неафіцыйна называюцца Білем аб правах, які замацаваў найважнейшыя правы і свабоды чалавека, што практычна адсутнічалі ў першапачатковым тэксце Канстытуцыі. Наступныя папраўкі тычыліся пытанняў выбарчага права, расавага і нацыянальнага раўнапраўя грамадзян, пераемнасці ўлады ў выпадку датэрміновага спынення паўнамоцтваў прэзідэнта, асобных пытанняў правасуддзя і г.д.

У адрозненне ад канстытуцыйнай практыкі большасці іншых краін, папраўкі, прынятыя да Канстытуцыі ЗША, не ўключаюцца непасрэдна ў яе тэкст, а публікуюцца дадаткова да яго.

Cкладаная працэдура ўнясення паправак абумовіла таксама адсутнасць у ёй многіх інстытутаў, якія сталі ў цяперашні час традыцыйнымі ў агульнасусветнай практыцы канстытуцыяналізму, такіх як кампетэнцыя Вярхоўнага суда пры ажыццяўленні канстытуцыйнага кантролю, асновы прававога статусу палітычных партый, сацыяльныя правы грамадзян і інш. У сілу гэтага канстытуцыйныя прабелы папаўняюцца актамі Кангрэса і прэзідэнта, канстытуцыйнымі звычаямі, традыцыямі, судовымі прэцэдэнтамі.

Уплыў

Канстытуцыя ЗША — гэта палітыка-прававы акт, які значна паўплываў на канстытуцыі многіх краін свету і паклаў пачатак сучаснаму разуменню канстытуцыі як у матэрыяльным, так і ў фармальным сэнсе.

Арыгінальны экзэмпляр

• 
  Старонка 1
• 
  Старонка 2
• 
  Старонка 3
• 
  Старонка 4

Літаратура

• Нарысы амерыканскай гісторыі / Рэд.: Г. Сіннкота і інш., пер. Л. Калабан. — Вена: Інфарм. агенцтва ЗША, 1993(?). — 406 с.: іл.

Спасылкі

• Канстытуцыя ЗША ў ВікіКнігах (англ.)
• ЗША: грамадства, дзяржава, права Архівавана 26 жніўня 2019. — Нацыянальная бібліятэка Беларусі
• Поўны тэкст Канстытуцыі ЗША — Нацыянальныя Архівы ЗША (англ.)
• Канстытуцыя ЗША і іншыя дакументы ў Бібліятэцы Кангрэса
• Пытанні і адказы пра канстытуцыю ЗША, Нацыянальныя Архівы ЗША
• Цікавыя факты пра канстытуцыю ЗША
• Падборка прац бацькоў-заснавальнікаў і іх папярэднікаў да кожнага раздзела канстытуцыі