Артыкул вымагае праверкі арфаграфіі Удзельнік, які паставіў шаблон, не пакінуў тлумачэнняў. |
Квідыч (англ.: Quidditch) — выдуманая спартыўная гульня, у якую гуляюць персанажы раманаў Джоан К. Роўлінг пра Гары Потэра. У квідыч гуляюць, лётаючы на мятле. Гульня атрымала назву ў гонар балота Квірдытч, дзе і была прыдуманая.
На полі змагаюцца дзве каманды па 7 чалавек у кожнай. Запасныя гульцы прадугледжаны толькі ў тым выпадку, калі гульня зацягнулася настолькі доўга, што гульцы не могуць яе працягваць. Каманды лётаюць на мётлах над авальным гульнявым полем, на канцах якога адна насупраць адной стаяць брамкі ў выглядзе трох круглых кольцаў. Кожны мяч, закінуты ў адно з кольцаў каманды-суперніцы, прыносіць 10 балаў. Мэта гульні — набраць як мага больш балаў да заканчэння гульні. Гульня заканчваецца, калі лавец адной з каманд зловіць мяч пад назвай снітч, таму можа доўжыцца неабмежаваны час. Снітч дае 150 балаў.
Правіламі квідычу прадугледжаны штрафныя ўдары.
У кнізе «Гісторыя квідычу», падоранай Герміёнай Гары, згадваецца, што ўсяго існуе 700 спосабаў парушэння правілаў гульні. Хто іх парушыць, той будзе дыскваліфікаваны.
У гульні выкарыстоўваюцца чатыры мячы: адзін квофл, два бладжэра і адзін снітч.
Квофл (англ.: Quaffle) — самы буйны мяч, цёмна-чырвонага колеру, на ім ёсць некалькі выгінаў. Паляўнічыя павінны адабраць квофл у суперніка і закінуць яго ў адно з трох кольцаў, якія абараняе брамнік супернікаў. Брамнік павінен злавіць мяч і адпасаваць яго паляўнічым. Паляўнічыя маюць права перапасоўваць квофл адзін аднаму. У выпадку парушэння правілаў, зафіксаванага арбітрам, адзін з паляўнічых пацярпелай каманды мае права на штрафны кідок квофла у кольца суперніка (аналаг пенальці).
Бладжэр (англ.: Bludger) — цвёрды, хутка лятаючы мяч, які хаатычна перамяшчаецца па стадыёну і служыць для ўскладнення гульні паляўнічым і лаўцу. Трапленне бладжэра ў гульца, які ляціць на мятле на вялікай хуткасці, часцяком заканчваўся цяжкімі траўмамі і калецтвамі. У кожнай камандзе ёсць два загоншчыкі. Гэтыя гульцы ўзброены бітамі, якімі адбіваюць бладжэры, якія ляцяць у іх сукаманднікаў, а часам, калі пашанцуе, і накіроўваюць іх у гульцоў суперніка.
У кнізе «Гары Потэр і Патаемная зала» падчас матчу Грыфіндор — Слізэрын адзін з бладжэраў, зачараваны дамавым эльфам Добі, раптам «забыўся», што на поле ёсць і іншыя гульцы, і стаў ганяцца толькі за грыфіндорскім лаўцом Гары Потэрам. У рэшце рэшт, бладжэр зламаў Гары правую руку, але Потэр змог злавіць снітч левай.
Снітч, таксама званы Залаты снітч, — маленькі залаты шарык з серабрыстымі крыламі, лятае самастойна і адвольна над полем. Лавец, злавіўшы яго першым, прыносіць сваёй камандзе 150 балаў і заканчвае гульню. Лік, набраны камандамі да гэтага моманту, і з’яўляецца канчатковым. Снітч валодае належнай сістэмай распазнавання «гаспадара», калі ўзнікае спрэчнае рашэнне, таму нават майстар-вытворца снітча праводзіць усю працу ў пальчатках.
У кнізе «Квідыч. Са старажытнасці да нашых дзён» наогул распавядаецца аб гісторыі квідычу і аб з’яўленні ў гульні снітча ў прыватнасці. У 1269 годзе квідычны матч наведаў кіраўнік Савета Ведзьмакоў (Савет Ведзьмакоў папярэднічаў Міністэрству Магіі) Барбарыс Боллтаун. Боллтаун купіў у клетцы маленечкую і спрытную птушачку, залатога сніджэта, і паведаміў прысутным, што гульцу, які зловіць птушку падчас матчу, заснаваная ўзнагарода — сто пяцьдзесят галеонаў (вялізарныя па тых часах грошы). Натуральна, каманды кінулі гульню і кінуліся лавіць сніджэта. Тады абураная гэтым спадарыня Мадэста Кролі выратавала бедную птушачку, выкарыстоўваючы заклён, але ідэя Барбарысу Болттауна змяніла квідыч назаўжды. Неўзабаве залатых сніджэтаў сталі выпускаць на ўсіх гульнях (папярэдне накладваючы такія чары, якія не дазвалялі ім пакідаць межы поля), а ў камандах з’явіўся яшчэ адзін гулец — лавец, задачай якога было злавіць птушку. На жаль, злоў сніджэта часта канчаўся ягонай смерцю, бо птушка была маленькая і далікатная, і лаўцы ў азарце гульні часцяком расціскалі яе ў руках. Са зловай сніджэта гульня спынялася, а камандзе лаўца прысуджаліся яшчэ 150 балаў (у памяць аб тых 150 галеонах). Аднак у XVI—XVII стагоддзях колькасць папуляцыі залатых сніджэтаў настолькі знізілася, што птушак прызналі ахоўным відам. Пачаліся інтэнсіўныя пошукі замены, якая дазволіла б працягваць гульні.
Пасля чараўнікі навучыліся рабіць металічныя снітчы, якія задавальнялі ўсе неабходныя патрабаванні. Маг і каваль Боўмэн Райт, які жыў тады ў Годрыкакавай Западзіне, выкаваў першы залаты снітч. Цяпер вытворчасць снітчаў яшчэ больш удасканалілі. Так, пры іх вырабе чараўнікі працуюць у спецыяльных пальчатках, якія выключаюць кантакт новага снітча з скурай, таму што мячык валодае цялеснай памяццю: ён памятае першага, хто дакранецца да яго голымі рукамі. Гэта зроблена на выпадак, калі ўзнікнуць спрэчкі аб тым, хто яго злавіў.
Гульня вядзецца паміж 2 камандамі па 7 гульцоў у кожнай: 3 паляўнічага, 2 загоншчыка, лавец і брамнік.
Паляўнічыя (англ. Chaser) — гэта тры гульца каманды, якія вядуць асноўную барацьбу за квофл. Яны пасуюць гэты мяч адзін аднаму і спрабуюць закінуць яго ў брамкі каманды-супраціўніцы. Брамкамі лічыцца любы з шасці кольцаў, паднятых ў процілеглых канцах поля на высокіх жэрдзях. Тры кольцы з аднаго боку поля належаць адной камандзе, тры кольцы ў процілеглым — іншай.
Звычайна да паляўнічых прад’яўляюцца наступныя патрабаванні:
Загоншчыкі (англ. Beater) — абараняюць сваю каманду ад бладжэраў, адбіваючы іх бітай, пераважна ў кірунку гульцоў суперніка (гэта дазволена правіламі).
Брамнік — (англ. Keeper) абараняе кольцы сваёй каманды ад квофла.
Лавец (англ.: Seeker) — гулец, які павінен заўважыць і злавіць снітч раней, чым гэта зробіць лавец праціўнікаў. Пакуль лавец выглядвае «свой» мячык, астатнія гульцы занятыя бладжэрамі і квофлам. Але калі лавец каманды-супраціўніцы пачынае праяўляць якую-небудзь актыўнасць, перашкодзіць яму лічыць сваім абавязкам любы гулец, але ніхто, акрамя лаўцоў, дакранацца да снітча не мае права.
На ролю лаўцоў звычайна выбіраюць лёгкіх і вёрткіх гульцоў. Хоць бываюць і выключэнні. Напрыклад, Віктар Крам адрозніваўся моцнай камплекцыяй і дужым ростам, аднак ён быў прызнаны не толькі лепшым лаўцом балгарскай зборнай, але і, мабыць, усёй Еўропы.
Склад каманд Хогвартса змяняюцца з цягам часу. Тут таксама запісаныя і гульцы, якія даўно скончылі Хогвартс — людзі, якія некалі гулялі ў квідыч у Хогвартсе.
Чэмпіянаты свету па квідычу праводзяцца кожныя чатыры гады. Фінал чэмпіянату 1994 года — матч паміж Ірландыяй і Балгарыяй — быў апісаны ў кнізе «Гары Потэр і Кубак агню».
Суддзя — Хасан Мустафа (старшыня Міжнароднай асацыяцыі квідычу, Егіпет).
У арганізацыі ўдзельнічала каля 100 тысяч чараўнікоў. Для гасцей і заўзятараў быў складзены графік прыбыцця на чэмпіянат. Тыя, у каго танныя квіткі, прыбывалі за два тыдні, частка прыязджала маглаўскім транспартам. Некаторыя трансгрэсавалі ў спецыяльна выдзелены для гэтага лес. Але многія перамяшчаліся з дапамогай парталаў (іх стварылі каля 200).
Падчас фінальнага матчу і перад ім прадаваліся розныя талісманы і сувеніры: разеткі, якія выкрыквалі імёны гульцоў зборных, капялюшы ў ірландскім трылістніке, балгарскія шалікі, расшытыя львамі, фігуркі гульцоў і амныноклі.
У пачатку матчу праходзіць традыцыйны парад талісманаў. Талісман Балгарыі — вейлы, Ірландыі — лепрыкон.
Матч скончыўся з лікам 160—170 на карысць Ірландыі, нягледзячы на тое, што злавіў снітч Віктар Крам.
Чэмпіянат Хогвартса праводзіўся (прынамсі, падчас апісаных у кнігах падзей) па кругавой сістэме ў адзін круг (каманды ўсіх факультэтаў гуляюць адзін з адным па аднаму разу на працягу навучальнага года), гэта значыць усяго за сезон праводзіцца 6 афіцыйных матчаў, а кожны факультэт удзельнічае ў трох гульнях.
З-за Турніра Трох Чараўнікоў чэмпіянат школы адменены.
- Рональд Уізлі — наш кароль,
- Рональд Уізлі — наш герой,
- Перад кольцамі дзіркай
- Так заўсёды і стой!
- Квоффла Рон злавіць не можа,
- Перамагчы ён нам дапаможа,
- На памыйніцы Рон нарадзіўся,
- Слізэрыну спатрэбіўся.
- Рональд Уізлі — наш кароль,
- Рональд Уізлі — наш герой,
- Перад кольцамі сцяной
- Так заўсёды і стой!
- Квоффла Рональд не прапусціць
- І перамогі не ўпусціць.
- Брамнікам наш Рон нарадзіўся,
- Грыффіндору спатрэбіўся.
У гэтай кнізе гульняў па квідычу няма. Большую частку навучальнага году, Гары, Рон і Герміёна хаваюцца ад Цёмнага Лорда. Ці адбываліся ў гэты час гульні ў квідыч і з якім вынікам, невядома. Таксама нічога невядома аб гульнях пасля перамогі над Валан-дэ-Мортам. Больш за тое, у фільме паказана, як Пажыральнікі смерці падчас Бітвы за Хогвартс спальваюць школьны стадыён для гульні ў квідыч. Тым не менш, квідыч ускосна грае ролю ў тым, што адбываецца: Альбус Дамблдор адпісвае Гары Потэру снітч, злоўлены ім у самай першай гульне. Міністр магіі Скрымжар падазрае, што ў падарунку здзейснена нейкая магія. Па патрабаванню Скрымжэра Гары бярэ мяч у руку, але нічога не адбываецца. Пасля сыходу міністра Потэр прыкладвае снітч да вуснаў, успомніўшы, як ён яго злавіў. На снітчы з’яўляецца надпіс «Я адчыняюся пад канец». Калі Гары Потэр даведаецца, што каб Цёмны Лорд памер, трэба памерці самаму Гары, ён успамінае пра снітч і кажа яму: «Я хутка памру», снітч адкрываецца, і ў ім з’яўляецца камень, што ўскрашае памерлых — адзін з трох Дароў Смерці.
Гары Потэр быў лаўцом у 9 гульнях. У 7 гульнях з 9 ён злавіў снітч і прынёс сваёй камандзе перамогу. У двух пакінутых (абодва з Пуффендуем) ён не змог злавіць снітч, і Грыфіндор прайграў. У адной з гэтых гульняў на полі з’явіліся дзяментары, з-за чаго Гары страціў прытомнасць і ўпаў на зямлю, у іншы Кормак Маклагген неспадзявана трапіў Гары Потэру адбітым бладжером па галаве, у выніку чаго Гары атрымаў вельмі цяжкую чэрапна-мазгавую траўму.
Яшчэ ў 4 гульнях з удзелам Грыфіндора Гары Потэр не ўдзельнічаў: у адной — з-за таго, што ляжаў у шпітальным крыле пасля бітвы з Квіррэллам, у двух — быў дыскваліфікаваны Далорэс Амбрыдж за бойку з Малфоем пасля гульні (віноўнік бойкі Малфой пакараны не быў), у адной — адбываў пакаранне ў Снэйпа за прымяненне супраць Драко Малфоя заклёну Сектумсемпра. З гэтых 4 гульняў Грыфіндор выйграў 2 і прайграў 2.
Грыфіндор заваяваў Кубак у 3 з 5 апісаных у кнігах чэмпіянатаў. Адзін раз заваяваў Кубак Слізэрын. Адзін чэмпіянат не быў дайграны па меркаваннях бяспекі.
Джыні Уізлі была лаўцом у 3 гульнях. Ва ўсіх 3 гульнях яна злавіла снітч, але ў адной з іх Грыфіндор прайграў з-за дрэннай гульні астатніх членаў каманды.
Шматлікія фанаты Гары Потэра спрабавалі адаптаваць правілы квідыча для маглаў. Існуюць розныя варыянты правілаў «квідыч-без-мёцел», але ў Расеі лакальную папулярнасць сярод фанатаў Масквы, Санкт-Пецярбурга, Ніжняга Ноўгарада і Бранска атрымалі правілы, якія ўяўляюць сабой варыяцыю на тэму гандбола. Загонщики выкарыстоўваюць тэнісныя ракеткі, а снітчам з’яўляецца тэнісны мячык.