Керч

Горад Керч укр.: Керч, руск.: Keriç, крымскатат.: Keriç Герб^[d] Сцяг^[d] Краіна  Украіна Каардынаты 45°20′19″ пн. ш. 36°28′05″ у. д.^HGЯO Заснаваны 610 да н.э. Плошча 108 км² Вышыня цэнтра 10 ± 1 м Насельніцтва ▲154 621 чал. (2021)[1] Часавы пояс UTC+03:00 і UTC+2 Тэлефонны код +380-6561, +7-36561 Паштовыя індэксы 98300–98399 Афіцыйны сайт kerch.rk.gov.ru Керч на карце Украіны

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Керч (укр.: Керч, крымскатат.: Keriç, Керич, руск.: Керчь) — горад ва ўсходняй частцы Крыма, у Аўтаномнай Рэспубліцы Крым (Украіна^[2]) на беразе Керчанскага праліва, горад-герой. Адзін са старажытных гарадоў свету. На тэрыторыі горада знаходзіцца мноства помнікаў гісторыі і архітэктуры, што адносяцца да розных эпох і культур.

Гісторыя

Заснаваны старажытнымі грэкамі пад назвай Пантыкапей у 1-й пал. VI ст. да н.э. У пач. V—IV ст. да н.э. сталіца Баспорскай дзяржавы.

На месцы разбуранай гунамі Пантыкапея ўзнік горад Баспор^{[крыніца?]}. У V — пач. VI ст. залежаў ад гунаў, сярод яго жыхароў пераважалі сарматы і аланы. У 520-х гг. быў далучаны да Візантыі і стаў адным з важных памежных пунктаў імперыі. У кан. VII ст. Баспор і Фанагарыя, якая месцілася праз праліў, былі захопленыя хазарамі. Баспор стаў сталіцай хазарскага намесніка ўсходняга Крыма. У сяр. IX ст. аслабшыя хазары адыйшлі да Дону, і Баспор ізноў стаў гуляць ролю буйнага гандлёвага порта, цэнтра транзітнага гандлю. У кан. IX — пач. X ст. у Паўночнае Прычарнамор’е ўварваліся печанегі і разбурылі большасць гарадоў усходняга Крыма, аднак гэты лёс абмінуў Баспор, бо ён быў патрэбен печанегам для абмену захопленай здабычы на заморскія тавары. У кан. X ст. Баспор увайшоў ва ўзніклае на Таманскім паўвостраве Тмутараканскае княства і атрымаў новае імя — Корчаў. Пасля сыходу русінаў з Прычарнамор’я ў першай пал. XII ст., некаторы час горад ізноў нахадзіўся ў зоне візантыйскага ўплыву, але з пач. XIII ст. Візантыя перастала кантраляваць басейн Чорнага мора, і Корчаў трапіў пад уладу генуэзцаў. Горад быў пераназваны італьянцамі ў Чэркіё, у ім з’явілася вялікая генуэзская гандлёвая факторыя і крэпасць. 3 1318 консульства (адміністрацыйная адзінка), падпарадкаваная Генуі. З сяр. XIII ст. гаспадарамі Паўночнага Прычарнамор’я сталі татары, але генуэзцы суіснавалі з імі і захоўвалі за сабою шэраг гарадоў, у т.л. і Чэркіё.

Прыход асманаў у 1475 годзе паклаў канец знаходжанню генуэзцаў у гэтым краі. Тут паўстаў апорны пункт Турцыі для абароны Крыма ад казакоў. Ва ўладзе асманаў Керч заставалася да 1771 года, калі яе захапілі войскі Расійскай імперыі. Паводле Кючук-Кайнарджыйскага міру 1774 года горад адышоў да Расіі.

16 лістапада 1941 года горад акупаваны германскімі войскамі. Вызвалены ў ходзе Керчанска-Феадасійскай дэсантнай аперацыі (1941—1942), але ізноў страчаны 19 мая 1942 года. Керч уваходзіла ў генеральную акругу «Таўрыя» Рэйхсккамісарыята Украіна. Цэнтр партызанскага руху знаходзіўся ў Аджымушкайскіх каменаломнях. За час акупацыі горад быў практычна поўнасцю разбураны. У выніку Керчанска-Эльтыгенскай дэсантнай аперацыі (31 кастрычніка — 11 снежня 1943) на Керчанскімм паўвостраве быў захоплены плацдарм, а ў ходзе Крымскай аперацыі Керч 11 красавіка 1944 года занята савецкімі войскамі.

З 1954 года ў складзе Украіны.

З 2014 года пад кантролем Расіі. 4 лістапада 2023 года атакаваны ракетамі суднабудаўнічы завод у Керчы^[3].

Насельніцтва

• 1998 год — 170 тыс.
• 2006 год — 151 тыс.
• 2012 год — 146 тыс.
• 2016 год — 149 тыс.

Прамысловасць

Галоўная вуліца

Здабыча жалезнай руды (Камыш-Бурунскі камбінат). Металургія, суднабудаванне і суднарамонт, харчасмакавая прамысловасць.

Транспарт

Марскі порт. Чыгуначная станцыя. Злучаны чыгуначнай паромнай пераправай са ст. Каўказ (Таманскі паўвостраў).

Культура

Тэатр. Гісторыка-археалагічны музей.

Славутасці

Царква Іаана Прадцечы

• Мелек-Чэсменскі курган (IV ст. да н.э.)
• Склеп Дэметры (I ст. н.э.)
• Царква Іаана Прадцечы (X—XIII ст.)
• Мемарыяльны ансамбль героям абароны Аджымушкая (1982)
• Лапідарый

Гарады-пабрацімы

Магілёў, Беларусь, з 1998 г. Смаленск, Расія, з 1998 г. Чанакале, Турцыя, з 1999 г. Арол, Расія, з 2004 г. Адзінцова, Расія, з 2004 г.

Сочы, Расія, з 2005 г. Новарасійск, Расія Севастопаль, Украіна, з 2009 г. Ерэван, Арменія Паўлаград, Украіна

Вядомыя асобы

• Лука (Война-Ясянецкі)
• Сяргей Леанідавіч Дарэнка, журналіст

Гл. таксама

• Куль-Аба

Зноскі

1. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684906"></a>
2. Гэты аб’ект размешчаны на тэрыторыі паўвострава Крым і кантралюецца Расіяй. Міжнародная супольнасць не прызнае ўключэнне Крыма ў склад Расіі і лічыць яго анексіяй часткі тэрыторыі Украіны (гл. Рэзалюцыю 68/262 Генеральнай Асамблеі ААН).
3. rbc.ru

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 8: Канто — Кулі / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1999. — Т. 8. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0144-3 (т. 8). С.239