Майшагала

Мястэчка
Майшагала
літ.: Maišiagala
Герб
Герб
Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі
Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі
Краіна
Павет
Раён
Сянюнія
Каардынаты
Першая згадка
1254
Насельніцтва
  • ▼1 562 чал. (2021)
Часавы пояс
Паштовыя індэксы
LT-14025
Майшагала на карце Літвы
Майшагала (Літва)
Майшагала

Майшагола[1] або Мейшагола[2], таксама Мейшагала[3] і Майшагала (літ.: Maišiagala) — мястэчка ў Віленскім раёне Віленскага павета Літвы, на рацэ Муса (Муша). Адміністрацыйны цэнтр Майшагольскай сянюніі. Месціцца за 25 км на поўнач ад Вільні, каля аўтамабільнай дарогі Вільня — Панявеж.

Назва

[правіць | правіць зыходнік]

Назва Майшагола — складанаўтвораная, другі складнік ад літоўскага galas «канец, край». Такога ж утварэння гістарычныя назвы Латгалія («край латаў»), Зямгалія («паўночны край»).

З утвораных такім шляхам літоўскіх тапонімаў Майшагола найбольш усходняя. Усе іншыя (Арогала і іншыя кшталту Betygala, Vandžiogala) утвораныя ад аднаасноўных імёнаў, як Arys, Betys, Vandys. У назве Майшагола першы складнік таксама ад імені, тыпу Maišys. У гэтым імені аснова Mai-, вядомая і з двухасноўных балцка-літоўскіх імёнаў (як Mai-dar’as, Mai-taut’as), і антрапанімічны суфікс -š- (як у адыменных назвах Рукшы, Вейшычы, ад Rukšis, Vaišis).

У гістарычных крыніцах старабеларускай мовай сустракаюцца напісанні: Моишокгола[4], Моишокгоила, Мойшагола, Мойшаголы[1].

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Вялікае Княства Літоўскае

[правіць | правіць зыходнік]
Герб Майшаголы (1792)

Першы меркаваны пісьмовы ўспамін пра Майшаголу, яшчэ ў часы да хросту Літвы, датуецца 1254 годам, тут быў драўляны княжацкі замак і «вясковы двор» (паводле падання).

Да 1365 года адносіцца першы дакладны ўспамін пра Майшаголу[2], калі крыжакі спалілі аднайменныя двор і замак. У 1377 годзе пасля адмовы ад стальцу на карысць свайго сына Ягайлы ў Майшаголе жыў і памёр у глыбокай старасці вялікі князь Альгерд; як сведчаць летапісныя крыніцы, тут ён быў пахаваны паводле паганскіх звычаяў.

У канцы XV стагоддзя вялікі князь Аляксандр фундаваў будаўніцтва касцёла Найсвяцейшай Тройцы, а Станіслаў і Шымон Багдановічы ў 1495 ахвяравалі сродкі на стварэнне ў ім алтара; алтар рабіў майстар «Пётр Алтарыста». У 1503 годзе вялікі князь Аляксандр надаў гораду прывілей на пэўныя вольнасці, пацверджаны 27 снежня 1571 года Жыгімонтам Аўгустам. У XVI стагоддзі дзяржаўцам майшагольскім быў староста гарадзенскі Юрай Мікалаевіч, князь Радзівіл; ён лічыўся таксама і «гараднічым майшагольскага двара яго каралеўскай міласці»[5].

У 1773—1775 гадах вальны сойм прыняў рашэнне пра перадачу Майшаголы і шэрагу іншых старостваў віленскаму біскупу Масальскаму ў абмен на Ляхавіцкае староства, якое мела на той час добра ўмацаваны замак. У 1789 годзе ў Майшаголе было 35 дымоў (каля 245 жыхароў[2]).

23 лютага 1792 года кароль Станіслаў Аўгуст надаў гораду прывілей на Магдэбургскае права і герб «у чорным полі выява святога Антонія»; гэтым прывілеем усе юрыдыкі ў Майшаголе скасоўваліся і падпарадкоўваліся магістрату, мяшчанам прадпісвалася збудаваць у месце ратуш, цагельню для паспалітых патрэбаў і гасціны двор для заезных купцоў[5].

У складзе Расійскай імперыі

[правіць | правіць зыходнік]

У 1795 годзе ў выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай была далучаная да складу Расійскай імперыі.

У канцы ХІХ стагоддзя ў мястэчку было 59 дамоў і 715 жыхароў.

Ужо ў пачатку XX стагоддзя, калі меркаваць паводле этнаграфічнай карты Яўхіма Карскага, на захадзе ад Майшаголы магла фіксавацца астраўная прысутнасць беларускай мовы, што сведчыла пра павольнае прасоўванне моўнай славянізацыі літоўскамоўнага насельніцтва і далей за Вільню.

У лістападзе—снежні 1905 года мясцовыя жыхары на час адсунулі ад кіравання прызначаную расійскую адміністрацыю, была абвешчана «Мейшагольская Рэспубліка», у гэтых падзеях удзельнічаў 20-гадовы беларускі рэвалюцыянер і палітык Алесь Бурбіс.

За часамі Першай сусветнай вайны ў 1915 годзе тэрыторыя акупаваная войскамі Германскай імперыі.

Найноўшы час

[правіць | правіць зыходнік]

25 сакавіка 1918 года згодна з Трэцяй Устаўной граматай абвешчана часткай Беларускай Народнай Рэспублікі[6]. Таксама на тэрыторыю прэтэндавала Літва. У студзені 1919 года тэрыторыя занята Чырвонай Арміяй, з 27 лютага 1919 года — у ЛітБел ССР. У 1919—1920 гадах каля Майшаголы адбыліся баі паміж войскамі Літвы і Польшчы.

У 1920 годзе Майшагола была далучана да Сярэдняй Літвы праз паход Люцыяна Жалігоўскага, у 1922—1939 гадах у складзе Польскай Рэспублікі, сядзіба аднайменнай гміны. У беларускай гістарыяграфіі землі вядомы як Заходняя Беларусь.

У другой палове верасня 1939 года Майшагола занята Чырвонай Арміяй, 10 кастрычніка 1939 года паводле дагавора з СССР тэрыторыя Віленскай вобласці перададзена Літве. З 1940 года ў Літоўскай ССР.

З 1990 года ў складзе адноўленай незалежнай Літвы.

  • Мястэчка на старых здымках
  • Вуліца каля касцёла, 1915—17 гг.
    Вуліца каля касцёла, 1915—17 гг.
  • Касцёл, 1916 г.
    Касцёл, 1916 г.
  • Касцёл, 1917 г.
    Касцёл, 1917 г.
  • Інтэр’ер касцёла, 1915—18 гг.
    Інтэр’ер касцёла, 1915—18 гг.

Славутасці

[правіць | правіць зыходнік]
  • Гарадзішча.
  • Касцёл Унебаўзяцця Найсвяцейшай Дзевы Марыі (1865).
  • Могілкі: ваенныя германскія часоў Першай сусветнай вайны, яўрэйскія, каталіцкія, старыя каталіцкія.
  • Сядзіба Гоўвальтаў.

Зноскі

  1. ↑ а б Спрогіс І. Географический словарь древней Жомойтской земли XVI столѣтия: составленный по 40 актовым книгам Россиенскаго земскаго суда Архивариусом Виленскаго Центральнаго Архива древних актовых книг - губерний Виленской, Ковенской, Гродненской и Минской. — 1888. — С. 25. — 390 с.
  2. ↑ а б в ЭнцВКЛ 2010.
  3. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 3 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — 352 с., іл. с. — ISBN 978-985-508-298-0. С. 80.
  4. ↑ Rowell S. C. Acta primae visitationis diocesis vilnensis anno domini 1522 peractae. Vilniaus Kapitulos Archyvo Liber IIb atkūrimas. — Vilnius, 2015. P. 166.
  5. ↑ а б Мейшагола // Цітоў А. Геральдыка беларускіх местаў (XVI — пачатак XX ст.). — Мн.: Полымя, 1998. — 287 с. — ISBN 985-07-0131-5.
  6. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Мінск: Белкартаграфія. — Т. 4 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — 270 с., іл. с. — ISBN 978-985-508-476-2. С. 19.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]