Мечыслаў Карловіч

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Карловіч.
Мячыслаў Янавіч Карловіч
польск.: Mieczysław Karłowicz
Асноўная інфармацыя
Поўнае імя Mieczysław Karłowicz
Дата нараджэння 11 снежня 1876(1876-12-11)
Месца нараджэння
Дата смерці 8 лютага 1909(1909-02-08) (32 гады)
Месца смерці
Месца пахавання
Краіна
Бацька Ян Карловіч
Маці Ірэна Сулістроўская[d]
Альма-матар
Музычная дзейнасць
Прафесіі кампазітар
Жанры класічная музыка
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Лагатып Вікіцытатніка Цытаты ў Вікіцытатніку
Герб Астоя, які выкарыстоўваўся Карловічамі

Мечыслаў Карловіч герба «Астоя» (11 снежня 1876, Вішнева[2], Свянцянскі павет, Віленская губерня — 8 лютага 1909, у Татрах) — кампазітар і дырыжор, вядомы сімфанічнымі кампазіцыям. Аўтар песень і розных аркестравых п’ес, у тым ліку 6 сімфанічных паэм. Прадстаўнік пост-рамантычнага кірунку. Таксама альпініст, аматар Татраў, фатограф, публіцыст і журналіст.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Карловіч нарадзіўся ў Вішневе, у гістарычнай Літве, у сям’і Яна Аляксандра Карловіча (1836—1903), этнолага і мовазнаўца, і Ірэны Сулістроўскай. Ранняе дзяцінства, да шасці гадоў, правёў у сямейным маёнтку Сулістроўскіх у Вішневе. У 1882 годзе сям’я Карловічаў прадала сваю маёмасць і жыла спачатку ў Гайдэльбергу, затым у 1885 годзе ў Празе і ў 1886 годзе ў Дрэздэне, а ў 1887 годзе пасяліліся ў Варшаве.

У Гейдэльбергу і Дрэздэне хлопчык атрымліваў агульную адукацыі, з 1888 года — у вучылішчы Войцеха Гурскага ў Варшаве. Меў трох братоў і сясцёр, у тым ліку дзвюх сясцёр: Яніну (1882—1942), якая стала настаўніцай[3][4], і Ванду (выйшла замуж за Зыгмунта Васілеўскага, літаратуразнаўца, палітычнага дзеяча, сенатара Польскай Рэспублікі)[5].

Мечыслаў, з дзяцінства выхаваны ў музычнай атмасферы (бацька граў на віяланчэлі і фартэпіяна, дома быў струнны квартэт), падчас знаходжання за мяжой спазнаў оперу і сімфанічную музыку, у т.л. творы Бізэ, Вэбера, Брамса, Сметаны. З сямі гадоў вучыўся ігры на скрыпцы ў Дрэздэне і Празе. Пасяліўшыся ў Варшаве, працягваў вучыцца ігры на скрыпцы ў Яна Якоўскага, а ў 1889—1895 гадах быў вучнем Станіслава Барцэвіча, адначасова вывучаючы гармонію ў Зыгмунта Наскоўскага і Пятра Машынскага, а затым кантрапункт і музычныя формы з Густаў Рагускі; у тыя гады ён таксама пачаў складаць творы, першы захаваны твор Карловіча, Chant de mai для фартэпіяна, паходзіць з мяжы 1893/94. Акрамя навучання ігры і кампазіцыі, Карловіч вывучаў прыродазнаўчыя навукі ў Імператарскім Варшаўскім універсітэце.

У верасні 1895 года выехаў у Берлін з намерам вучыцца ігры на скрыпцы ў Юзафа Ёахіма. Не паступіўшы ў свой клас у Вышэйшую музычную школу, ён вучыўся прыватна ў Фларыяна Заіча, але вырашыў прысвяціць сябе кампазіцыі і вучыўся ў Генрыка Урбана. Адначасова ён наведваў лекцыі па гісторыі музыкі, гісторыі філасофіі, псіхалогіі і фізікі на філасофскім аддзяленні Берлінскага ўніверсітэта.

Са снежня 1895 г. да канца 1896 г. была напісана большасць з 22 захаваўшыхся сольных песень Карловіча, у тым ліку 10 на словы Казіміра Пзерва-Тэтмайера. З Берліна Карловіч пісаў музычную карэспандэнцыю ў Echo Muzyczne, Teatralny і Artystyczny, рашуча выбіраючы неарамантычны, вагнерыанскі напрамак. 15 красавіка 1897 г. на выступленні вучняў Урбана прагучала Серэнада для струннага аркестра, опус 2. У гады вучобы ў Урбана, акрамя меншых кампазіцый, была напісана музыка да драмы Юзафата Навінскага «Белая галубка». Уверцюра да Белага голуба, таксама вядомая як Bianka z Molena, была выканана 14 красавіка 1900 года ў Берліне, таксама на спектаклі вучняў Урбана. У канцы 1890-х гадоў Карловіч пачаў працаваць над сімфоніяй «Адраджэнне», якую скончыў самастойна, вярнуўшыся ў Польшчу. У красавіку 1901 годзе Карловіч завяршыў вучобу і вярнуўся ў Варшаву. Па вяртанні ў Варшаву ў 1901 годзе скончыў навучанне ў Варшаўскім універсітэце.

У 1902 годзе быў напісаны Канцэрт для скрыпкі ля мажор, соч.8, прысвечаны С. Барцэвічу. Артыкулам «Музыка знаёмых» у Варшаўскай філармоніі ён распачаў барацьбу за прысутнасць сучаснай польскай музыкі ў рэпертуары новастворанай Варшаўскай філармоніі. З 1903 г. дзейнічаў у праўленні Варшаўскага музычнага таварыства, дзе заснаваў і кіраваў струнным аркестрам. У тым жа годзе з’явілася каштоўная публікацыя Карловіча: дагэтуль неапублікаваныя ўспаміны пра Шапэна, якія змяшчаюць перапіску Шапэна. 21 сакавіка 1903 г. у Берліне адбыўся кампазітарскі канцэрт Карловіча, праграма якога ўключала ўверцюру да Белай галубкі, скрыпічны канцэрт і сімфонію «Адраджэнне» пад кіраўніцтвам кампазітара, салістам быў С. Барцэвіч. Не палохаючыся непрыемных водгукаў пасля свайго чарговага кампазітарскага канцэрта ў Вене (8 лютага 1904 г.), Карловіч цалкам прысвяціў сябе аднаму жанру: сімфанічнай паэме. У 1904—1909 гадах ён напісаў 6 сімфанічных паэм, опус 9-14: «Вяртаюцца хвалі», «Вечныя песні», «Літоўская рапсодыя», «Станіслаў і Ганна Асьвяцімы», «Сумная аповесць» і «Эпізод на маскарадзе, пакінуты ў эскізах» (скончаны пасля смерці кампазітара і скончаны інструменты). Гжэгажа Фітэльберга. У 1906 годзе кампазітар выехаў у Лейпцыг на дырыжорскія курсы А. Нікіша. 21 сакавіка 1907 г. у Берліне на канцэрце кампазітараў з «Маладой Польшчы» адбылася прэм’ера «Вечных песень». Такім чынам Карловіч падкрэсліў сваю падтрымку групы мастакоў, звязаных з Выдавецкім таварыствам маладых польскіх кампазітараў (вядомы гісторыкам як «Маладая Польшча»), да якога фармальна не належаў. У тым жа годзе кампазітар пасяліўся ў Закапанэ.

З Татрамі ў яго на працягу многіх гадоў была асаблівая духоўная сувязь. Быў актыўны ў Татранскім таварыстве, публікаваў артыкулы пра горныя паходы, захапляўся скалалажаннем, лыжамі, фатаграфіяй; стаў адным з пачынальнікаў польскага альпінізму. У цэлым непрыхільна ацэнены музычнымі крытыкамі, ён перажыў вялікі трыумф пасля канцэрта ў Варшаўскай філармоніі (22 студзеня 1909 г.), на якім з энтузіязмам былі ўспрыняты Вечныя песні. Менш чым праз 3 тыдні, 8 лютага, ён загінуў у Татрах пад снежнай лавінай падчас адзіночнай паездкі на горных лыжах, па дарозе з Галы Гансенікава ў Чарны Стаў, каля падножжа Малы Касцелец. Зараз там стаіць мемарыяльная дошка. Пахаваны 16 лютага на Павонзскіх могілках у Варшаве (раздзел 33-4-24)[6].

Помнік Мечыславу Карловічу ў Быдгашчы (у раёне Паморскай філармоніі як адна са статуй галерэі помнікаў кампазітарам і віртуозам)

Кампазітарская творчасць

[правіць | правіць зыходнік]
Кампазіцыйныя дасягненні
Від творчасці Колькасць работ
Вакальная музыка
Песні 22
Харавая музыка
Інструментальная музыка
Сімфоніі 1
Канцэрт 1
Камерная музыка
Іншыя аркестравыя формы 8
Оперы
Балеты
Фартэпіянныя п’есы 1
Музыка для маршавага аркестра
РАЗАМ 33
Спіс твораў
Гады працы Назва твора Музычная форма
1895—1896 гг Скорбны, сач. 1/1 Песня для голасу і фартэпіяна
1895—1896 гг Адкуль з’явіліся першыя зоркі, сач. 1/2 Песня для голасу і фартэпіяна
1895—1896 гг На снезе, сач. 1/3 Песня для голасу і фартэпіяна
1895—1896 гг Прафесія op. 1/4 Песня для голасу і фартэпіяна
1895—1896 гг Памятаю ціхія, светлыя, залатыя дні, сач. 1/5 Песня для голасу і фартэпіяна
1895—1896 гг Сумна на душы, ап. 1/6 [7] Песня для голасу і фартэпіяна
1892 год О, не верце таму, што кажуць людзі Песня для голасу і фартэпіяна
1895 год Часам, калі сніцца доўга і ў паўсоне Песня для голасу і фартэпіяна
1895 год З новай вясной Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год Размаўляйце са мной больш op. 3/1 Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год З эротыкі, сач. 3/2 Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год Ён ідзе ў палі, сач. 3/3 Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год На спакойным цёмным моры, сач. 3/4 Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год Ён спіць пры святле ночы, сач. 3/5 Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год Перад вечнай ноччу, сач. 3/6 Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год Не плач па мне, сач. 3/7 [8] Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год У вячэрняй цішыні, сач. 3/8 Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год На шырокім, на шырокім моры op. 3/9 Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год Чароўная прынцэса, сач. 3/10 Песня для голасу і фартэпіяна
1896 год Яна стрэсвае іржавае лісце з дрэў Песня для голасу і фартэпіяна
1897 год Серэнада, сач. 2 Серэнада для струнных
1898 год Самыя прыгожыя песні op. 4 Песня для голасу і фартэпіяна
1900 год Б’янка дэ Молена (Белы голуб) сач. 6 Музыка для драмы
1898 год Пад яварам Песня для голасу і фартэпіяна
1902 год Сімфонія Адраджэнне, сач. 7 Сімфонія
1902 год Скрыпічны канцэрт ля мажор, сач. 8 Канцэрт для скрыпкі
1902 год Ад Анёла Гасподняга Меладэкламацыя з фартэпіяна
1904 год Хвалі, якія вяртаюцца, сач. 9 Сімфанічная паэма
1906 год Вечныя песні, сач. 10 Сімфанічная паэма
1906 год Літоўская рапсодыя, сач. Сімфанічная паэма
1906 год Станіслаў і Ганна Асьвяцімы, сач. 12 Сімфанічная паэма
1908 год Сумная гісторыя, сач. 13 Сімфанічная паэма
1909 год Эпізод на маскарадзе ², Op.14 Сімфанічная паэма
  • 1 Канцэрт бярэ пачатак са сталай творчасці Мечыслава Карловіча; сам кампазітар пазней назваў песні «грахамі юнацтва».
  • 2 Завяршыў і апрацаваў Гжэгаж Фітэльберг.

Горная дзейнасць

[правіць | правіць зыходнік]
Адкрыццё мемарыяльнага валуна ў Татрах (1909)
Мемарыяльная дошка на Сімвалічных могілках ахвяр Татр каля Остэрвы
Мемарыяльная дошка Мечыслава Карловіча на Пексавым Бжыжэку ў Закапанэ
Магіла Мечыслава Карловіча на могілках Павонзкі

З горнай дзейнасцю Карловіч пазнаёміўся ў 1889 годзе, але сістэматычную горную дзейнасць пачаў у 1902 годзе. У 1907 г. назаўсёды пасяліўся ў Закапанэ. Дзейнічаў у Татранскім таварыстве. Ён быў выдатным альпіністам. Спачатку ён падымаўся разам з вядомым горным гідам Клімекам Бахледай (1906), пазней часта ў адзіночку. Узбіраўся на многія вяршыні, найбольш важнымі яго дасягненнямі былі: 1-е ўзыходжанне на Вялікую Калаву Турню (па хрыбце з Модра-Турні, 1907 г., у адзіночку), 1-е ўзыходжанне на Цяжкую Турню праз паўночна-ўсходні хрыбет з Далінкі Спадовай (1908 г.), 1-е зімовы ўзыход на Касьцелец (1908), 1-ы зімовы ўзыход на Валошын і Жоўты паварот з перавалу Кшыжне, а таксама ўзыход на паўднёвую сцяну на вяршыню Остры, па дарозе Хэбэрляйн (1908).

Ён таксама быў адным з піянераў лыжнага спорту, якім займаўся з 1907 года, і актывістам Закапанскага аддзела лыжнікаў (ZON). Ён зрабіў, між іншым, першы скі-пас ад Hala Gąsienicowa праз Liliowe, Zawory і Koprowa Przelencz да Szczyrbskie Jezior.

Захапіўся фатаграфіяй, яго татранскія фатаграфіі высокага мастацкага ўзроўню сабраны ў альбом пад назвай Карловіч у Татрах. Займаўся ён і журналістыкай, у якой папулярызаваў Татры і Падгалле, асуджаў няправільныя адносіны тагачасных турыстаў. Разам з Марыюшам Зарускім стварыў асновы Татранскай валанцёрскай выратавальнай службы.

8 лютага 1909 г. Мечыслаў Карловіч загінуў у Татрах, пахаваны ў лавіне на ўсходніх схілах Малога Касьцельца, падчас лыжнага і фотападарожжа. Зараз тут стаіць камень — помнік пад назвай Карловічаў камень з надпісам: Non omnis moriar (Я не ўсе памру). Размешчаная на ім свастыка — гэта нечаканы крыж, папулярны ў Падгальлі. Нягледзячы на адносіны кампазітара з горамі, ні ў адным з яго музычных твораў няма прамога адлюстравання Татраў, іх прыроды, горскага фальклору або ўспамінаў мастака пра татранскія экспедыцыі.

Войцех Кілар спаслаўся на трагічную смерць кампазітара ў сваёй сімфанічнай паэме «Касцялец 1909».

Ушанаванне памяці

[правіць | правіць зыходнік]

У канцы лета 1909 года ў Малым Касцельцы быў адкрыты памятны валун з гранітнай глыбы (вядомы як Карловіцкі камень)[9].

Імя Мечыслава Карловіча носяць, між іншым: Шчэцінская філармонія, Дзяржаўны комплекс музычнай школы ў Кракаве, Шчэп Гарцэрскі ZHP «Orogen» у Кракаве — Новая Гута і Дзяржаўная музычная школа 1-й і 2-й ступені ў Катавіцах. Яго імем таксама названы вуліцы ў Быдгашчы, Гданьску, Шчэціне, Любліне і Закапанэ.

Публікацыі

[правіць | правіць зыходнік]
    • Mieczysław Karłowicz, W Tatrach. Pisma taternickie i zdjęcia fotograficzne wydane staraniem Zarządu Sekcyi Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego, Kraków, 1910[10]
    • Mieczysław Karłowicz. Fotografie, red. Zbigniew Ładygin, Kraków, 2019
    • zbiory fotografii Tatrzańskie (w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie),
    • liczne artykuły w czasopismach: «Kurier Zakopiański», «Taternik», «Słowo Polskie», «Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego».

Зноскі

  1. ↑ Find a Grave — 1996. Праверана 5 жніўня 2024.
  2. ↑ Polskie Centrum Informacji Muzycznej(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 17 снежня 2013. Праверана 12 красавіка 2022.
  3. ↑ Rudolf Antoni Borth Pra-Snopków Архівавана 27 верасня 2022. cracovia-leopolis.pl
  4. ↑ Podziemny arsenał w Snopkowie. Gniazdo rodziny Lewakowskich // Kurjer Lwowski, 01.10.1913.
  5. ↑ Wasilewscy niepowiązani w genealogię Архівавана 24 верасня 2015. genealogia.okiem.pl
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: JAN KARŁOWICZ [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online]
  7. ↑ [1]
  8. ↑ [2]
  9. ↑ Pamięci wielkiego muzyka // Nowości Illustrowane. Nr 36, 4 września 1909. — S. 2-3
  10. ↑ Mieczysław Karłowicz w Tatrach : pisma taternickie i zdjęcia fotograficzne wyd. staraniem Zarządu Sekcyi Turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Шумская І. Мечыслаў Карловіч. Забыты беларускі геній. — Мінск: «Харвест», 2013.
  • Luca Lévi Sala, Mieczysław Karłowicz, in Oxford Bibliographies Online, 2018
  • Luca Lévi Sala, European Fin-de-siècle and Polish Modernism. The Music of Mieczysław Karłowicz, Bologna, Ut Orpheus Edizioni, 2010.
  • Artur Jazdon Miscellanea karłowiczowskie w spuściźnie Adolfa Chybińskiego. Muzyka 2010; LV (2 (217))
  • Christophe Jezewski, Le Retour d’un génie. Pour le centenaire de Mieczysław Karłowicz, in «Europe», n°961, Paris, mai 2009.
  • Henryk Anders Mieczysław Karłowicz. Życie i dokonania, Poznań, ABOS, 1998.
  • Alistair Wightman Karłowicz, Young Poland and the Musical Fin-de-siècle, Aldershot, Ashgate, 1996; Przeklad polski: Ewa Gabryś, Karłowicz. Młoda Polska i muzyczny fin de siècle, Kraków, PWM, 1996 (Monografie Popularne).
  • Leszek Polony, Poetyka muzyczna Mieczysława Karłowicza, Krakow, PWM, 1986.
  • Paul-Gilbert Langevin, Musiciens d’Europe, figures du renouveau ethnoromantique, «La Revue Musicale» n° 388—390, Editions Richard Masse, Paris 1986.
  • Elżbieta Dziębowska, éd. Z życia i twórczości Mieczysława Karłowicza, Kraków, PWM, 1970.
  • Mieczysław Karłowicz w Tatrach, zredagował i wstępem opatrzył Jerzy Młodziejowski, wydanie III, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1968.
  • Mieczysław Karłowicz w listach i wspomnieniach, opracował Henryk Anders, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1960.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
q: Мечыслаў Карловіч у Вікіцытатніку
commons: Мечыслаў Карловіч на Вікісховішчы