Мураўскі шлях

Частка карты дэ Баплана з Мураўскім шляхам

Мураўскі шлях, адзін з галоўных шляхоў нападу крымскіх татараў у XVI-пачатку XVII стагоддзе на Русь. Ішоў ад Перакопа праз Дзікае Поле па водападзелу рэк Ворскла, Северскі Данец і Сейм да Тулы.

Паводле Кнігі Вялікаму Чарцяжу і дакументаў XVI ст. аб станіцах і вартаўніках, Мураўскі шлях ішоў муравай (адкуль і яго назва), пазбягаючы перапраў праз значныя рэкі, большай часткай па бязлюдным стэпе, акружаны па баках высокай травой. Мураўскі шлях перасякаў адзінаццаць зручных брадоў — Каганскі, Абашкін, Шабелінскі, Ізюмскі, Татарскі і іншыя.

Муравским шляхом карысталіся таксама рускія пасольскія і купецкія караваны, якія карысталіся таксама такімі адгалінаваннямі шляха, як Стары і Новы Пасольскі, Рамаданаўскі, Сагайдакавы і іншыя. На ўсім гэтым працяжэнні было пяць вартавых станіц. Запарожскія казакі, у межах якіх цягнуўся Мураўскі шлях на працягу 200 вёрст, звалі яго «адвечным, бязмежным».

За першыя пяцьдзясят гадоў XVI стагоддзя здзейснена сорак тры набегу. Таму для аховы ад нападаў крымскіх татараў была збудаваная Белгарадская засечная рыса з крэпасцямі — Ліўны (1586), Белгарад (1589), Аскол (1586), Валуйкі (1599) і іншыя. Пасля ўзвядзення гэтых крэпасцяў татары сталі пазбягаць Мураўскага шляха; затое ён зрабіўся галоўным шляхам для казакоў, якія накіраўваліся ў Крым.