Мішэль Маёр

Мішэль Маёр
фр.: Michel Mayor
Дата нараджэння 12 студзеня 1942(1942-01-12)[1][2][…] (83 гады)
Месца нараджэння
Грамадзянства
Род дзейнасці выкладчык універсітэта, астрафізік, астраном, фізік, даследчык
Навуковая сфера астрафізіка
Месца працы
Альма-матар
Член у
Узнагароды
афіцэр Ордэна Ганаровага легіёна кавалер ордэна Ганаровага Легіёна

прэмія Жуля Жансена[d] (1998)

прэмія Бальцана[d] (2000)

 залаты медаль Каралеўскага астранамічнага таварыства

медаль Карла Шварцшыльда[d] (2010)

прэмія Вольфа па фізіцы (2017)

прэмія Кіёта ў галіне базавых навук[d] (2015)

прэмія Марселя Бенуа[d] (1998)

BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award[d] (2011)

медаль Альберта Эйнштэйна[d] (2004)

прэмія Шаа па астраноміі[d] (2005)

 Нобелеўская прэмія па фізіцы

міжнародная навуковая прэмія імя Віктара Амбарцумяна[d] (2010)

10 людзей года па версіі часопіса Nature[d] (2013)

Clarivate Citation Laureate[d] (2013)

Honorary doctor of the University of Liège[d] (2018)

Tycho Brahe Medal[d] (2015)

honorary doctorate from Joseph Fourier University[d] (1 студзеня 2014)

honorary doctorate of Paris Observatory, PSL University[d] (2008)
Сайт exoplanets.ch/team/facul…
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Мішэль Густаў Эдуард Маёр (фр.: Michel Mayor; нар. 12 студзеня 1942, Лазана, Во, Швейцарыя)[6] — швейцарскі астрафізік і заслужаны прафесар кафедры астраноміі Жэнеўскага ўніверсітэта. Афіцыйна выйшаў на пенсію ў 2007 годзе, але застаецца актыўным навуковым супрацоўнікам Жэнеўскай абсерваторыі. Лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіцы 2019 года разам з Джэймсам Піблзам і Дзідзье Кэлё[7], а таксама лаўрэат Міжнароднай прэміі Віктара Амбарцумяна [8] і Кіёцкай прэміі 2015 года.

Разам з Дзідзье Кэлё ў 1995 годзе адкрыў 51 Пегаса b, першую пазасонечную планету, якая круціцца вакол зоркі, падобнай да Сонца, 51 Пегаса[9]. За гэта дасягненне яны былі ганараваны Нобелеўскай прэміяй па фізіцы 2019 года «за адкрыццё экзапланеты на арбіце сонцападобнай зоркі»[10]. У сувязі з адкрыццём Маёр адзначыў, што людзі ніколі не мігруюць на такія экзапланеты, бо яны «вельмі далёка … [і зоймуць] сотні мільёнаў дзён, выкарыстоўваючы сродкі, якія мы сёння маем»[11]. Аднак з-за адкрыццяў Маёра пошук пазаземных камунікацый з экзапланет можа стаць больш практычным, чым меркавалася раней[12].

Маёр мае ступень магістра фізікі ў Лазанскім універсітэце (1966) і доктарскую ступень па астраноміі ў Жэнеўскай абсерваторыі (1971). Быў даследчыкам Інстытута астраноміі Кембрыджскага ўніверсітэта ў 1971 годзе. Пасля праводзіў семестр творчага адпачынку ў Еўрапейскай паўднёвай абсерваторыі на поўначы Чылі і ў Інстытуце астраноміі Гавайскага ўніверсітэта[13].

Кар’ера

[правіць | правіць зыходнік]

З 1971 па 1984 гады працаваў навуковым супрацоўнікам у Жэнеўскай абсерваторыі, дзе знаходзіцца аддзяленне астраноміі Жэнеўскага ўніверсітэта. Стаў дацэнтам універсітэта ў 1984 годзе.[14] У 1988 годзе ўніверсітэт прызнаў яго прафесарам — на гэтай пасадзе працаваў да пенсіі ў 2007 годзе. Быў дырэктарам Жэнеўскай абсерваторыі з 1998 па 2004 гады[6]. Заслужаны прафесар Жэнеўскага ўніверсітэта[15].

Даследаванні

[правіць | правіць зыходнік]
Дзідзье Кэлё і Мішэль Маёр у абсерваторыі Ла Сіла 2012 год

Навуковыя інтарэсы ўключаюць пазасонечныя планеты (таксама вядомыя як экзапланеты), прыборы, статыстычныя ўласцівасці падвойных зорак, дынаміку шаравога скопішча, галактычную структуру і кінематыку. Доктарская дысертацыя Маёра ў Жэнеўскім універсітэце была прысвечана спіральнай структуры галактык[14].

Падчас працы ў якасці навуковага супрацоўніка займаўся распрацоўкай доплераўскіх спектрометраў на аснове фотаэлектрыкаў для атрымання больш дакладных вымярэнняў прамянёвых хуткасцей зорных аб’ектаў у параўнанні з існуючымі фатаграфічнымі метадамі. Пасля папярэдняй працы Роджэра Грыфіна ў 1967 годзе, каб паказаць магчымасць правядзення фотаэлектрычных вымярэнняў радыяльных скарасцей, Маёр працаваў з Андрэ Баранэ ў Марсельскай абсерваторыі над распрацоўкай COREVAL — фотаэлектрычнага спектрометра, здольнага вымяраць зоркі, арбітальныя перыяды падвойных зорак і нават скорасць вярчэння зорак[16].

Гэта даследаванне прывяло да розных сфер цікавасці, у тым ліку да вывучэння статыстычных характарыстык падвойных зорак сонечнага тыпу. З калегам-даследчыкам Антуанам Дзюкенуа яны вывучалі радыяльныя скорасці некалькіх сістэм, якія лічыліся падвойнымі зоркамі ў 1991 годзе. Іх вынікі паказалі, што іх падмноства на самай справе можа быць адзінкавымі зорнымі сістэмамі з падзоркавымі другаснымі аб’ектамі[17]. Намагаючыся атрымаць больш дакладныя радыяльныя вымярэнні скорасці, Маёр разам з Баранэ ў Марселі, і з аспірантам Дзідзье Кэлё, распрацавалі ELODIE, новы спектрограф на аснове CORAVEL, які, па ацэнках, меў дакладнасць 15 м/с для яркіх зорак, палепшыўшыся на 1 км/с ад CORAVEL. ELODIE быў распрацаваны з асаблівым намерам вызначыць, ці з’яўляюцца падзоркавыя другасныя аб’екты карычневымі карлікавымі зоркамі ці патэнцыйна планетамі-гігантамі[18].

Да 1994 года ELODIE пачаў дзейнічаць у Жэневе, і Маёр і Кэлё пачалі абследаванне сістэм, падобных да Сонца, з падазраванымі другаснымі аб’ектамі[19]. У ліпені 1995 года абследаванне пары 51 Пегаса пацвердзіла, што на яе арбіце была экзапланета, ідэнтыфікаваная як 51 Пегаса b, якая пазней была аднесена да планет тыпу Гарачага Юпітэра. Гэта была першая экзапланета, якая была знойдзена на арбіце зоркі галоўнай паслядоўнасці, у адрозненне ад планет, якія круціліся вакол рэшткаў зоркі[20]. Адкрыццё экзапланеты Маёрам і Кэлё выклікала вялікую цікавасць. З тых часоў шукаюць іншыя экзапланеты[21]. Станам на 2019 год ёсць па меншай меры 4000 пацверджаных адкрыццяў экзапланет[22].

Праца Маёра была больш засяроджана на ўдасканаленні прыбораў для вымярэння радыяльнай скорасці, каб палепшыць выяўленне экзапланет і вымярэнне іх уласцівасцей. Маёр узначаліў каманду па далейшым паляпшэнні ELODIE, каб павялічыць дакладнасць вымярэння скорасці да 1 м/с праз спектрограф HARPS, усталяваны на тэлескопе ESO 3,6 м у абсерваторыі Ла Сіла ў Чылі ў 2003 годзе. Маёр узначаліў каманду, якая выкарыстоўвала HARPS для пошуку іншых экзапланет. У 2007 годзе Маёр быў адным з 11 еўрапейскіх навукоўцаў, якія адкрылі з тэлескопа ESO Глізэ 581c, першую пазасонечную планету ў зоне пражывання зоркі[23]. У 2009 годзе Маёр і яго каманда выявілі самую лёгкую экзапланету, якую калі-небудзь выяўлялі, вакол зоркі галоўнай паслядоўнасці: Глізэ 581e[24]. З-за адкрыццяў Маёра пошук пазаземных камунікацый з экзапланетамі можа стаць больш практычным, чым меркавалася раней[25].

Узнагароды

[правіць | правіць зыходнік]

Удзел у прафесійных аб’яднаннях

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ Michel Mayor // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
  2. ↑ Michel Mayor // Munzinger Personen Праверана 9 кастрычніка 2017.
  3. ↑ а б www.accademiadellescienze.it Праверана 4 лістапада 2021.
  4. ↑ https://web.archive.org/web/20160305012502/https://www.ujf-grenoble.fr/universite/presentation/docteurs-honoris-causa/
  5. ↑ www.academie-sciences.fr
  6. ↑ а б Conference du 26 Septembre 2007 (фр.). Cercle des amities internationales, Geneve (1 верасня 2007). Архівавана з першакрыніцы 4 August 2020.
  7. ↑ "Nobel Prize in Physics Awarded for Cosmic Discoveries". 8 October 2019.
  8. ↑ Viktor Ambartsumian International Prize(недаступная спасылка) (18 ліпеня 2014). Архівавана з першакрыніцы 14 верасня 2016. Праверана 14 кастрычніка 2021.
  9. ↑ "A Jupiter-mass companion to a solar-type star". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  10. ↑ The Nobel Prize in Physics 2019. Nobel Media AB. Архівавана з першакрыніцы 10 October 2019.
  11. ↑ "Humans will not 'migrate' to other planets, Nobel winner says".
  12. ↑ "How a discovery that earned the Nobel Prize in Physics transformed the hunt for alien life". NBC News.
  13. ↑ Michel Mayor. The Planetary Society. Архівавана з першакрыніцы 8 August 2019.
  14. ↑ а б Conference du 26 Septembre 2007 (фр.). Cercle des amities internationales, Geneve (1 верасня 2007). Архівавана з першакрыніцы 4 August 2020.«Conference du 26 Septembre 2007» (in French). Cercle des amities internationales, Geneve. September 2007. Archived from the original on 4 August 2020. Retrieved 9 October 2019.
  15. ↑ Michel Mayor. The Planetary Society.
  16. ↑ Hearnshaw, John B. (2014). The Analysis of Starlight: Two Centuries of Astronomical Spectroscopy. Cambridge University Press. pp. 114–116. ISBN 978-1107031746.
  17. ↑ Duquennoy, Antoine; Mayor, Michel (August 1991). "Multiplicity among solar-type stars in the solar neighbourhood. II. Distribution of the orbital elements in an unbiased sample" (PDF). Astronomy & Astrophysics. 248: 485–524. Bibcode:1991A&A...248..485D.
  18. ↑ Baranne, A.; Queloz, D. (11 October 1996). "ELODIE: A spectrograph for accurate radial velocity measurements" (PDF). Astronomy & Astrophysics Supplement Series. 119: 373–390. Bibcode:1996A&AS..119..373B.
  19. ↑ Springer. Once upon a time, an exoplanet was discovered. Science Daily (16 красавіка 2018). Архівавана з першакрыніцы 2 April 2019.
  20. ↑ Mayor (1995). "A Jupiter-mass companion to a solar-type star". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  21. ↑ Gibney (18 December 2013). "Michael Mayor: In search of sister earths". {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  22. ↑ Exoplanet and Candidate Statistics.
  23. ↑ Borenstein (25 April 2007). "Red dwarf is mother to an Earth-like planet". The Sydney Morning Herald.
  24. ↑ Mayor (2009). "The HARPS search for southern extra-solar planets,XVIII. An Earth-mass planet in the GJ 581 planetary system" (PDF). Архівавана з арыгінала (PDF) 21 мая 2009. Праверана 14 кастрычніка 2021. {{cite journal}}: Шаблон цытавання journal патрабуе |journal= (даведка)
  25. ↑ Shostak (9 October 2019). "How a discovery that earned the Nobel Prize in Physics transformed the hunt for alien life".Shostak, Seth (9 October 2019). «How a discovery that earned the Nobel Prize in Physics transformed the hunt for alien life». NBC News. Archived from the original on 10 October 2019. Retrieved 9 October 2019.
  26. ↑ а б в г д е ё ж з і к л Michel Mayor (фр.). French Academy of Science (3 мая 2010). Архівавана з першакрыніцы 10 October 2019.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]