Нарымонт Гедзімінавіч

Нарымант
Партрэтная фантазія польскага мастака XVIII ст.
Князь полацкі 1335 — 1345
Папярэднік	Воін
Пераемнік	Андрэй Альгердавіч
Князь пінскі  — 1348
Папярэднік	Гедзімін
Пераемнік	Васіль Нарымонтавіч
Нараджэнне	1294
Смерць	2 лютага 1348[1]
Род	Гедзімінавічы
Бацька	Гедзімін
Маці	Еўна
Дзеці	Патрыкей Нарымонтавіч^[d][2], Юрый Нарымонтавіч^[d][2], Васіль Нарымонтавіч, Аляксандр Нарымонтавіч^[d][2] і Сямён Нарымонтавіч^[d][2]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Нарымонт Гедзімінавіч, у хрышчэнні Глеб, таксама сустракаюцца варыянты Нарымунт, Нарымант (каля 1295 — 2 лютага 1348) — князь полацкі (1333/1334—1345).

Імя

Імя Нарымант (Нормант) — з шэрагу старабалцкіх (старалітоўскіх) двухасноўных імёнаў. Такія імёны дайшлі з індаеўрапейскай эпохі і ўласцівыя іменнікам народаў індаеўрапейскага паходжання^[3].

Адпаведныя імёны фіксуюцца ў сучасным літоўскім іменніку і ў старапрускім іменніку: літ. Nor-mantas, Nor-i-mant'as, Nar-mant'as, Nar-i-mant'as^[4], пруск. Noremunt (спаланізаваная форма)^[5].

Першая аснова імені Nor- надзвычай папулярная ў літоўскай антрапаніміі, вядома пад сотню двухасноўных антрапонімаў з яе удзелам і столькі ж — аднаасноўных. Звязана з літоўскім norėti "хацець, прагнуць"^[6].

Другая аснова Mant- звязаная з літоўскім manta "перасоўная маёмасць; (ваенная) здабыча". Яно, у сваю чаргу, звязана з manyti, адно са значэнняў якога (апроч асноўнага "думаць, меркаваць") — "займець, здабыць"^[7].

Імя мела значыць "прагны да здабычы" і ўяўляла сабой імя-пажаданне.

Біяграфія

Другі сын вялікага князя літоўскага Гедзіміна.

Упершыню згадваецца пад 1331 года, калі Гедзімін затрымаў на Валыні наўгародскага архіепіскапа Васіля і адпусціў толькі з умовай абрання Нарымонта князем у Ноўгарадзе.

Прыбыў у Ноўгарад кастрычнікам 1333 года, атрымаў у кармленне Ладагу, Арэшак, Карэлу і палову Капор’я. Каля 1335 года паехаў з Ноўгарада, напэўна, каб заняць полацкі сталец пасля смерці князя Воіна. Пакінуў у Ноўгарадзе намеснікам свайго сына Аляксандра.

У 1338 годзе адмовіўся прыехаць на дапамогу наўгародцам для адбіцця шведскай агрэсіі і нават адклікаў Аляксандра з Арэшка. Намеснікі Нарымонта, аднак, заставаліся ў Арэшку да 1348 года. Каля 1338 года разам з полацкім епіскапам Рыгорам падпісаў дагавор з Рыгай^[8]. Ускосна згадваецца як полацкі кароль у дагаворы Смаленска з Рыгай (каля 1340).

Паводле Летапісца вялікіх князёў літоўскіх па Гедзіміне атрымаў Пінскае княства «зо всеми околичностями над Припетю рекою аж до Днепра», якое заставалася і за яго нашчадкамі — Нарымонтавічамі да канца XIV ст. У 1341—1345 гадах быў буйнейшым землеўладальнікам і, відаць, уплывовейшым князем у Вялікім Княстве Літоўскім. Супраць вялікага князя Яўнута і князя Нарымонта выступілі браты Альгерд і Кейстут.

Пасля заняцця Альгердам велікакняжацкага стальца (1345) Нарымонт паехаў да залатаардынскага хана Джанібека, а Альгерд перадаў Полацкае княства свайму сыну Андрэю. Нарымонт вярнуўся ў ВКЛ каля 1346 года, у 1347 годзе браў удзел у паходзе супраць Тэўтонскага ордэна, загінуў у бітве на рацэ Стрэве (2.2.1348).

Зноскі

1. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 366.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562"></a>
2. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 274.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562"></a>
3. T. Milewski. Indoeuropejskie imiona osobowe. Wrocław-Warszawa-Kraków, 1969. С. 11-13.
4. Z. Zinkevičius. Lietuvių asmenvardžiai. Vilnius, 2008. С. 120, 122-123.
5. R. Trautmann. Die altpreußischen Personennamen. Göttingen, 1974. С. 72.
6. Z. Zinkevičius. Lietuvių asmenvardžiai. Vilnius, 2008. С. 123.
7. Lit. zweistämmige Personennamen mit mant- und mantà "bewegliche Habe" // Pranas Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 4. Vilnius, 1998. C. 758-763.
8. Захаваўся толькі дадатак пра вольны гандаль. Дагавор раней памылкова датаваўся 1330 годам.

Літаратура

• Белы А. Нарымонт // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 349-350. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
  • Scriptores Rerum Prussicarum. II. Leipzig, 1863. ss. 75, 511.
  • Сапунов А. Река Западная Двина. Витебск, 1893. сс. 276—277.
  • Puzyna J. Narymunt Giedyminowicz // Miesiecznik Heraldyczny. R. 9, 1930. № 3.
  • Tenże. Potomstwo Narymunta Giedyminowicza // Miesiecznik Heraldyczny. R. 11, 1932. № 10.
  • Новгородская первая летопись. М.-Л., 1950. сс. 345, 349.
  • ПСРЛ. Т. 25. М.-Л., 1949. сс. 170—176; Т. 32. М., 1975. сс. 41, 68, 138. Т. 35. М., 1980. сс. 68, 85, 97 і інш.
  • Полоцкие грамоты XIII—начала XIV вв. Сост. А. Хорошкевич. Вып. 1. М., 1977. сс. 39—41; Вып. 3. М., 1980. сс. 127—132.
  • Krupa K. Książęta litewscy w Nowogrodzie Wielkim do 1430 r. // Kwartalnik historyczny. R. C. 1993. № 1.
• Сідаровіч В. М., Касюк А. Ф. Пячатка князя Глеба Нарымонта XIV ст. з в. Стары Капыль // Беларуская даўніна, 2016.