Наталля Яўгенаўна Гарбанеўская
| Наталля Яўгенаўна Гарбанеўская | |
|---|---|
 | |
| Асабістыя звесткі | |
| Дата нараджэння | 26 мая 1936[1][2] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 29 лістапада 2013[3][1] (77 гадоў) |
| Месца смерці | |
| Пахаванне | |
| Грамадзянства | |
| Альма-матар | |
| Прафесійная дзейнасць | |
| Род дзейнасці | мовазнаўца, паэтка, бібліятэкарка, журналістка, перакладчыца, пісьменніца, праваабаронца |
| Прэміі |
Руская прэмія (2010) |
| Узнагароды | |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Наталля Яўгенаўна Гарбанеўская (руск.: Ната́лья Евге́ньевна Горбане́вская; 26 мая 1936, Масква — 29 лістапада 2013, Парыж) — руская паэтэса і перакладчыца, праваабаронца, удзельніца дысідэнцкага руху ў СССР.
Біяграфія
[правіць | правіць зыходнік]Нарадзілася 26 мая 1936 года ў Маскве. Бацькі ў шлюбе не знаходзіліся, маці — Яўгенія Сямёнаўна Гарбанеўская, бібліятэкар, руская; бацька — яўрэй, з якім яна не мела зносіны, загінуў у час Вялікай Айчыннай вайны на фронце[5].
Паступіла ў 1953 годзе на філалагічны факультэт Маскоўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя М. В. Ламаносава, займалася ў літаратурнай студыі. Першыя публікацыі вершаў Гарбанеўскай з’явіліся ў факультэцкай насценгазеце.
У снежні 1956 года была затрыманая КДБ у сувязі са знаёмствам з Андрэем Цярохіным і Уладзімірам Кузняцовым, арыштаванымі за распаўсюд улётак з пратэстам супраць савецкай інтэрвенцыі ў Венгрыі. Была вызвалена праз тры дні, выступала сведкай абвінавачання на працэсе Цярохіным і Кузняцовым. Па яе ўласным больш познім прызнанні, паказанні пачала даваць, бо ў ёй «разгулялася… камсамольская свядомасць»; «Вось гэта самы змрочны момант у маёй гісторыі жыцця, які я сама сабе не даравала»[6]. Увосень 1957 года была выключана з МДУ, нібыта за пропускі заняткаў[5].
У 1958 годзе паступіла на завочнае аддзяленне філалагічнага факультэта Ленінградскага ўніверсітэта[5], у 1964 годзе скончыла яго па спецыяльнасці «Філолаг, выкладчык рускай мовы і літаратуры сярэдняй школы». Працавала ў Маскве бібліятэкарам, бібліёграфам, тэхнічным і навуковым перакладчыкам. Была знаёмая з Аляксандрам Гінзбургам і Юрыем Галанскавым, перадрукоўвала самвыдатаўскія матэрыялы. У 1961 годзе нарадзіла першага сына, ў 1968 годзе — другога[5].
Удзельніца дэманстрацыі 25 жніўня 1968 года супраць увядзення савецкіх войскаў у Чэхаславакію, куды прыйшла разам з каляскай з грудным дзіцём. Гарбанеўская прынесла з сабой самаробны чэхаславацкі сцяг і два рукапісныя плакаты: «Няхай жыве свабодная і незалежная Чэхаславакія!» (на чэшскай мове) і «За вашу і нашу свабоду!» (на рускай мове)[7]. Была затрымана разам з іншымі дэманстрантамі, але ў той жа дзень вызвалена; ёй прад’явілі абвінавачанне ў «групавых дзеяннях, што груба парушаюць грамадскі парадак». Не была асуджана разам з астатнімі дэманстрантамі, бо карміла грудное дзіця[8].
Да наступнага арышту паспела скласці дакументальную кнігу пра дэманстрацыю «Поўдзень. Справа аб дэманстрацыі 25 жніўня 1968 года на Чырвонай плошчы» (апублікавана ў Франкфурце-на-Майне, 1970 г.). У кнізе ўзноўлена хроніка падзей таго дня і сабраны ўсе матэрыялы, якія адносяцца да хода следства і вынясення прысуду па гэтаму палітычнаму працэсу. Кніга-дакумент была перакладзена на асноўныя еўрапейскія мовы, у СССР выдавалася ў самвыдаце ў 1969 годзе. Была арыштавана 24 снежня 1969 года па абвінавачанні ў «распаўсюдзе заведама ілжывых выдумак, якія ганьбяць савецкі дзяржаўны і грамадскі лад».
17 снежня 1975 года эмігравала. Жыла ў Парыжы. Удзельнічала ў палітычных выступах па ўсёй Францыі — у асноўным па запрашэнні групы «Міжнароднай Амністыі».
У жніўні 1990 года сталіца Чэхаславакіі Прага прысвоіла Гарбанеўскай і іншым удзельнікам дэманстрацыі 1968 года званне ганаровых грамадзян горада.
У Расіі Гарбанеўская публікавалася з 1990 года, у постсавецкі час рэгулярна прыязджала на радзіму. У кастрычніку 1990 года падпісала «Рымскі зварот».
У красавіку 2005 года прыняла польскае грамадзянства.
Памерла 29 лістапада 2013 года ў Парыжы. Пахавана ў Парыжы на могілках Пер-Лашэз. У жалобнай цырымоніі прынялі ўдзел паслы Польшчы і Чэхіі.
Творы
[правіць | правіць зыходнік]- Стихи. — Frankfurt/M., 1969
- Побережье. — Ann Arbor, 1973
- Три тетради стихотворений. — Bremen, 1975
- Перелетая снежную границу. — Paris, 1979
- Ангел деревянный. — Ann Arbor, 1982
- Чужие камни. — New York, 1983
- Переменная облачность. — Paris, 1985
- Где и когда. — Paris, 1985
- Цвет вереска. — Tenafly, 1993
- Не спи на закате. — СПб., 1996
- Набор. — М., 1996
- Кто о чём поет. — М., 1997
- 13 восьмистиший и ещё 67 стихотворений. — М., 2000
- Последние стихи того века. — М., 2001
- Русско-русский разговор: Избранные стихотворения. Поэма без поэмы: Новая книга стихов. — М., 2003
- Чайная роза. — М., 2006
- Развилки. — Самара, 2010
- Круги по воде. — М., 2010
- Прильпе земли душа моя. — М., 2011
- Штойто. — М., 2011
- Прозой о поэзии. — М., 2011
- Осовопросник. — М., 2013
- Города и дороги. — М., 2013
Узнагароды
[правіць | правіць зыходнік]- Руская прэмія (2010) за кнігу «Прыльпе зямлі душа мая. Зборнік вершаў 1956—2010 гг.».
Зноскі
- ↑ а б Natalja Gorbanewskaja // FemBio database Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ ГОРБАНЕВСКАЯ Наталья Евгеньевна // Русская литература XX века. Прозаики, поэты, драматурги / под ред. Н. Н. Скатов — 2005. — С. 523–524. — ISBN 5-94848-245-6
- ↑ Natalya Gorbanevskaya - obituary, Наталя Горбаневська - некролог
- ↑ https://www.idref.fr/076902900
- ↑ а б в г Наталья Горбаневская: «Вот я дура была без страха»
- ↑ Наталья Горбаневская: За мнения преследовать нельзя
- ↑ Дмитрий Ермольцев. «За нашу и вашу свободу!»(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 16 мая 2021. Праверана 9 сакавіка 2021.
- ↑ Горбаневская Нат. Евг. // Российский гуманитарный энциклопедический словарь. — Москва: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС: Филол. фак. С.-Петерб. гос. ун-та, 2002. — Т. В 3 т.