Ніжняя Сілезія (правінцыя)

Ніжняя Сілезія
ням.: Niederschlesien
Герб Сцяг[d]
Герб Сцяг[d]
Краіна  Германія
Статус Гістарычная правінцыя Прусіі
Уваходзіць у Прусія
Адміністрацыйны цэнтр Брэслау
Дата ўтварэння 1919
Дата скасавання 1 красавіка 1938
1945 (канчаткова)
Насельніцтва
  • 3 286 539 чал. (1941)
Плошча
  • 26 981,33 км²
Ніжняя Сілезія на карце
Заўвагі: карта ў граніцах на 1925 год
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Артыкул пра прускую правінцыю. Пра польскае ваяводство гл. Ніжнесілезскае ваяводства; пра гістарычную вобласць у цэлым гл. Ніжняя Сілезія; пра іншыя значэнні гл. Сілезія.

Ніжняя Сілезія (ням.: Niederschlesien, польск.: Dolny Śląsk) — правінцыя Прусіі ў складзе Германіі. Існавала ў 1919—1938 і затым ізноў у 1941—1945 гадах. Сталіца — горад Брэслау. Была ўтворана шляхам падзелу правінцыі Сілезія на дзве новыя — Ніжнюю і Верхнюю Сілезію, і складалася з яе дзвюх заходніх акруг. Тэрыторыя правінцыі не супадае цалкам з тэрыторыяй аднайменнай гістарычнай вобласці. Акрамя яе, у склад правінцыі ўваходзілі некалькі верхнелужыцкіх раёнаў (Гёрліц, Гоерсверда і інш.), якія да 1815 года належалі каралеўству Саксонія.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Веймарская рэспубліка

[правіць | правіць зыходнік]
Акруга правінцыі Ніжняя Сілезія (1922)

У 1919 годзе з тэрыторыі правінцыі Сілезія была вылучана новая правінцыя — Верхняя Сілезія, пры гэтым астатняя частка перайменавана ў Ніжнюю Сілезію. Гэтым крокам была прадпрынятая спроба даць верхнесілезкім славянскім народам больш аўтаноміі.

Тэрыторыя правінцыі Ніжняя Сілезія складалася з двух заходніх адміністрацыйных акруг былой правінцыі Сілезія:

  1. Адміністрацыйная акруга Лігніц, цэнтр — Лігніц
  2. Адміністрацыйная акруга Брэслау, цэнтр — Брэслау

Паводле Версальскага дагавора, Германія была вымушана перадаць Польшчы часткі ніжнесілезскіх раёнаў Гурау, Міліч, Грос-Вартэнберг і Намслау[1].

Трэці рэйх

[правіць | правіць зыходнік]
Ніжняя Сілезія на карце Прусіі і Германіі (1944)

Пасля прыходу да ўлады нацыянал-сацыялістаў у 1933 годзе і пачатку палітыкі гляйхшальтунга правінцыі фактычна страцілі сваё значэнне, а ўлада обер-прэзідэнта ўсё больш уваходзіла ў канфлікт з уладай гаўляйтараў партыйных гау. Дэ-факта ўжо з 1933 года абедзве правінцыі Ніжняя і Верхняя Сілезія кіраваліся адной асобай — гаўляйтарам гау Сілезія. У 1938 годзе абедзве правінцыі былі аб’яднаны ўжо афіцыйна ў адзіную правінцыю Сілезія, аднак пасля акупацыі ў 1939 годзе часткі Польшчы і Чэхаславакіі і ўключэння значных тэрыторый у склад правінцыі Сілезія ў студзені 1941 года яна зноў была падзелена на Ніжнюю і Верхнюю Сілезію. Правінцыя Ніжняя Сілезія зноў складалася з дзвюх акруг — Лігніц і Брэслау.

У 1941 годзе таксама былі створаны гау Ніжняя Сілезія і гау Верхняя Сілезія, гаўляйтары якіх таксама перанялі функцыі обер-прэзідэнтаў адпаведных правінцый.

Паваеннае развіццё

[правіць | правіць зыходнік]

Пасля 1945 года тэрыторыя правінцыі амаль цалкам апынулася пад польскім кіраваннем. Толькі невялікая частка засталася ў складзе Германіі і сёння ўваходзіць у склад федэральных зямель Саксонія (Гёрліц, Гоерсверда, Ротэнбург, Вайсвасер, Ніскі) і Брандэнбург (Руланд і Ортранд).

Насельніцтва

[правіць | правіць зыходнік]

Веймарская рэспубліка

[правіць | правіць зыходнік]

Тэрыторыя і насельніцтва правінцыі Ніжняя Сілезія ў 1925 годзе:[1]

Адміністрацыйная акруга Плошча, км² Насельніцтва, чал. Колькасць раёнаў
сельскіх гарадскіх
Акруга Брэслау 12.999 1.897.172 23 4
Акруга Лігніц 13.617 1.235.156 19 5
Усяго па правінцыі 26.616 3.132.328 42 9

Рэлігійны склад насельніцтва ў 1925 годзе: 67,7 % — пратэстанты; 29,6 % — каталікі; 0,2 % — іншыя хрысціянскія канфесіі; 1,0 % — іўдзеі; 1,6 % — іншыя канфесіі[1].

Станам на 1925 год каля 13,2 % насельніцтва правінцыі пражывала ў гарадах з насельніцтвам звыш 100 тысяч чалавек. Пры гэтым каля 52,0 % насельніцтва пражывала ў населеных пунктах з 2 тысячамі жыхароў. Найбуйнейшымі гарадамі правінцыі з’яўляліся (колькасць насельніцтва таксама пазначана на 1925 год):[1]

Трэці рэйх

[правіць | правіць зыходнік]

Плошча і колькасць насельніцтва акруг Брэслау і Лігніц станам на 17 мая 1939 года ў граніцах на 1 студзеня 1941 года і колькасць раёнаў на 1 студзеня 1941 года (на той момант абедзве правінцыі Верхняя і Ніжняя Сілезія на кароткі час ізноў былі аб’яднаны ў адзіную правінцыю Сілезія):[2]

Адміністрацыйная акруга Плошча, км² Насельніцтва, чал. Колькасць раёнаў
сельскіх гарадскіх
Акруга Брэслау 12.957,64 1.971.829 18 4
Акруга Лігніц 14.023,41 1.314.710 17 4
Усяго па акругах 26.981,05 3.286.539 35 8

Обер-прэзідэнты

[правіць | правіць зыходнік]

Пасада обер-прэзідэнта ўведзена ў Прусіі паводле ўказа ад 30 красавіка 1815 года аб паляпшэнні правінцыйнага кіравання (ням.: Verordnung wegen verbesserter Einrichtung der Provinzial-Behörden).

Гады Обер-прэзідэнт Партыя
1919—1920 Фелікс Філіп[de] СДПГ
1920—1928 Герман Цымер[de] СДПГ
1928—1932 Герман Людэман[de] СДПГ
1932—1933 Фрыдрых фон Дэгенфельд-Шонбург[de] НННП
1933—1934 Гельмут Брукнер НСДАП
1935—1938 Ёзэф Вагнер НСДАП
1938—1941 (правінцыя не існавала)
1941—1945 Карл Ганке НСДАП

Гельмут Брукнер у 1933—1935 гады і Іозеф Вагнер у 1935—1938 гады адначасова былі таксама і обер-прэзідэнтамі правінцыі Верхняя Сілезія і гаўляйтарамі партыйнага гау Сілезія. Вагнер таксама ўзначаліў і аб’яднаную правінцыю Сілезія ў 1938—1941 гадах.

Гл. таксама

[правіць | правіць зыходнік]

Зноскі

  1. ↑ а б в г Die Provinz Niederschlesien im Überblick Архівавана 18 снежня 2017. (ням.)
  2. ↑ Fläche und Bevölkerung der größeren Verwaltungsbezirke (S. 8), Zahl der Gemeinden und Kreise (S. 21), Bevölkerung nach Gemeindegrößenklassen (S. 22) (ням.). Statistisches Jahrbuch für das Deutsche Reich 1939/40 (Digitalisat). Архівавана з першакрыніцы 8 мая 2019. Праверана 25 жніўня 2017.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]