Панявежыс

Горад Панявежыс літ.: Panevėžys Герб Сцяг Краіна  Літва Статус гарадское самакіраванне Павет Панявежыскі Каардынаты 55°43′30″ пн. ш. 24°21′50″ у. д.^HGЯO Кіраўнік Рыціс Мікалас Рачкаўскас^[d] Заснаваны 1503[1] Ранейшыя назвы Панявеж Плошча 54 км² Вышыня цэнтра 61 м Насельніцтва ▲87 913 чал. (1 студзеня 2023)[2] Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код 845 Паштовыя індэксы 35001 Афіцыйны сайт panevezys.lt/lt/t… (літ.) panevezys.lt/en/w… (англ.) Панявежыс на карце Літвы

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паняве́жыс (літ.: Panevėžys; беларуская назва — Паняве́ж^[3]) — горад у цэнтральнай Літве, на рацэ Нявежа (прыток Нёмана). Адміністрацыйны цэнтр Панявежыскага павета, у складзе якога ўтварае асобнае гарадское самакіраванне. Праз горад ідзе аўтамабільная гістраль Вільнюс — Рыга. Чыгункай злучаецца з Даўгаўпілсам і Шаўляем, дзейнічаюць два аэрапорты мясцовага значэння. Панявежыс лічыцца сталіцай этнаграфічнага рэгіёну Аўкштайція.

Гісторыя

Упершыню горад згадваецца 7 верасня 1503 года ў грамаце вялікага князя літоўскага Аляксандра Ягелончыка, дзе бурмістру Рымгалаў даравалася зямля з умовай пабудовы на ёй касцёла. На правым беразе Нявежы ўтварылася паселішча з касцёлам, гандлёвай плошчай, карчмой, броварам і лазняй, якое атрымала назву Стары Панявеж. У пачатку ХVІ стагоддзя на левым беразе Невяжы на дзяржаўных землях утварылася новае паселішча, якое атрымала назву Новы Панявеж. Абедзве часткі аб’ядналіся ў 1780 годзе. У 1727 годзе ў Панявежы быў заснаваны ордэн піяраў, які пабудаваў касцёл, манастыр і калегію — першую сярэднюю школу ў горадзе.

У наш час ёсць цэнтрам прамысловасці Літвы, тут размешчаны некалькі буйных прадпрыемстваў, якія былі заснаваныя яшчэ у часы СССР.

Насельніцтва

Год Колькасць 1804 800 1823 2 000 1833 3 700 1857 5 908 1887 8 071 1897 12 968 1919 9 000 1923 19 197 1931 20 562 1939 26 653 1945 12 000 Год Колькасць 1959 41 100 1970 74 497 1979 102 303 1989 126 483 2001 119 749 2001 119 808 [2] 2002 118 231 [2] 2003 116 925 [2] 2004 114 917 [2] 2005 112 543 [2] 2006 109 901 [2] Год Колькасць 2007 114 582 2007 108 314 [2] 2008 106 495 [2] 2009 104 793 [2] 2010 111 953 2010 103 101 [2] 2011 100 027 [2] 2012 98 469 [2] 2013 97 343 [2] 2014 96 328 [2] 2015 95 202 [2] Год Колькасць 2016 93 598 [2] 2017 91 054 [4] 2018 88 678 [5] 2019 87 139 [6] 2020 85 885 [6] 2021 89 100 [2] 2022 87 590 [6] 2023 87 913 [2]

Спорт

• ФК Панявежыс — футбольны клуб.

Культура

• Драматычны тэатр Юозаса Мільцініса

Гарады-пабрацімы

•  Івана-Франкоўск, Украіна
•  Ірпінь, Украіна^[7]
•  Ахмецкі муніцыпалітэт^[d], Грузія (2011)
•  Вінніца, Украіна (16 лютага 2015)^[8][9][…]
•  Габрава, Балгарыя (17 мая 2004)^[8][10]
•  Габрава^[d], Балгарыя
•  Гус^[d], Нідэрланды (17 красавіка 1993)^[8][11][…]
•  Даўгаўпілс, Латвія (6 красавіка 2004)^[8][12][…]
•  Кольдынг, Данія (17 жніўня 2000)^[8][13][…]
•  Кінгстан, Ямайка
•  Люблін, Польшча (11 верасня 1999)^[8][14][…]
•  Люнен, Германія (2 сакавіка 1990)^[8][15][…]
•  Маладзечна, Беларусь
•  Мыцішчы, Расія (21 верасня 2001)^[8][16]
•  Ракверэ, Эстонія (15 чэрвеня 2005)^[8][17]
•  Руставі, Грузія (10 кастрычніка 2015)^[8][18]
•  жудзец Марамурэш, Румынія (12 сакавіка 2015)^[8]
•  камуна Кальмар, Швецыя (20 лістапада 1992)^[8][19][…]

Вядомыя асобы

• Ілья Ашаровіч (1879—1938) — беларускі рэдактар, гісторык, палітычны дзеяч.
• Артурас Барысас (1954—2005) — дзеяч літоўскай контр-культуры, рэжысёр, акцёр, спявак, бібліяфіл.

Крыніцы

1. Getty Research Institute Getty Thesaurus of Geographic Names — LA: Getty Research Institute, 1997. Праверана 5 кастрычніка 2020.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q11203476"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1520117"></a>
2. Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>
3. Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 3 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2016. — 352 с., іл. — ISBN 978-985-508-298-0. С. 80.
4. State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>
5. State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>
6. Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>
7. https://irpin.ua/news/irpin-ta-kotsiubyns-ke-staly-pobratymamy/
8. http://www.panevezys.lt/lt/veiklos-sritys/uzsienio-rysiu-skyrius_1247/tarptautinis-bendradarbiavimas-220/miestai-partneriai.html
9. https://www.vmr.gov.ua/en/twin-cities#parentHorizontalTab2
10. https://gabrovo.bg/bg/page/1294
11. https://www.goes.nl/bestuur-en-organisatie/stedenband_43782/
12. https://old.daugavpils.lv/lv/46
13. https://www.kolding.dk/om-kommunen/internationalt
14. https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/poniewiez-litwa,9126,w.html
15. https://www.luenen.de/staedte_europa/sp_auto_509.php
16. http://mytyshi.ru/international/partners/index.php?sphrase_id=78546
17. http://rakvere.kovtp.ee/panevezys
18. https://rustavi.gov.ge/page/45
19. https://www.kalmar.se/download/18.3d99d73715c38c8a9e14a82/1496845540377/Vanortsavtal_Panevezys.pdf

Літаратура

• Poniewież // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście (польск.). — Warszawa, 1887. — S. 771.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Панявежыс