Персей
| Персей | |
|---|---|
| стар.-грэч.: Περσεύς | |
 Персей забівае Мядузу (V ст. н. э.) | |
| герой | |
| Міфалогія | Старажытнагрэчаская |
| Пол | мужчынскі пол[1] |
| Бацька | Зеўс |
| Маці | Даная |
| Жонка | Андрамеда |
| Дзеці | Перс, Алкей, Элей, Гаргафона і інш. |
| У іншых культурах | Q3476559? |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Персе́й (стар.-грэч.: Περσεύς) — герой старажытнагрэчаскай міфалогіі. Сын Зеўса і Данаі. Манарх Тырынфа. Пераможца гаргоны Мядузы і выратавальнік Андрамеды.
Паходжанне імя
[правіць | правіць зыходнік]Лічыцца, што імя Персей паходзіць ад стар.-грэч.: περθω (літаральна «разбураць»)[2].
Генеалогія
[правіць | правіць зыходнік]Персей паходзіў з валадарскай дынастыі Аргаса, заснавальнікамі якой з’яўляліся Інах і Фараней. Акрысій, валадар Аргаса і родны дзед Персея, з’яўляўся іх нашчадкам ў трынаццатым — чатырнаццатым пакаленні. Тройчы род працягваўся па жаночай лініі (Ніёба, Іо, Лівія), пры гэтым з мужчынскага боку яго працягвальнікамі выступалі багі Зеўс і Пасейдон. Акрысій даведаўся ад аракула, што будзе забіты ўнукам, таму зняволіў сваю дачку Данаю ў падземным палацы. Аднак Зеўс пракраўся да яе ў выглядзе залатога дажджу[3]. Ад іх сувязі нарадзіўся Персей.
Жонкай Персея з’яўлялася выратаваная ім Андрамеда, дачка эфіопскага валадара Кефея і яго жонкі Касіяпеі. Роднай ўнучкай Персея і Андрамеды з’яўлялася Алкмена, маці Геракла[4], а сын Перс лічыўся грэкамі заснавальнікам дынастыі Ахеменідаў.
У класічны перыяд Старажытнай Грэцыі было распаўсюджана паданне, быццам бы жыхары Аргаліды паходзілі ад дарыйцаў, прыведзеных на Пелапанес нашчадкамі Геракла. У гэтай сувязі некаторыя сучасныя даследчыкі мяркуюць, што Персей — герой ужо Мікенскага перыяда[5], але вядомая нам яго генеалогія мае больш позняе паходжанне. Персей і Геракл былі ўключаны ў яе ў першай палове 1 тысячагоддзя да н. э. кіруючай дынастыяй Аргаса.
Міфалагічны цыкл
[правіць | правіць зыходнік]
Нараджэнне
[правіць | правіць зыходнік]Паводле падання, падчас наведвання Дэльфаў Акрысій, валадар Аргасаа, пачуў ад аракула прадвесце, што будзе забіты сваім унукам. Каб пазбегнуць прадказанага лёсу, Акрысій загадаў пасадзіць сваю адзіную дачку Данаю ў глыбокае падзямелле. Але Зеўс, прыцягнуты яе прыгажосцю, пракраўся ў выглядзе залатога дажджу праз шчыліны ў столі да дзяўчыны. У выніку іх сувязі нарадзіўся Персей. Акрысій не мог сам забіць хлопчыка, паколькі гэта магло выклікаць праклён на ўсю Аргаліду, таму загадаў пасадзіць Данаю з сынам у драўляную скрыню і спіхнуў яе з берага ў мора. Нерэіды выратавалі маці з сынам. Скрыня была выцягнута рыбаком з вострава Серыфас. Даная і Персей жылі пры двары мясцовага ўладара. Паводле версіі Вергілія, яны трапілі на італійскія бераг, і Персей выхоўваўся валадаром Лацыя.
Забойства гаргоны Мядузы
[правіць | правіць зыходнік]Палідэкт, валадар Серыфаса, марыў ажаніцца на Данаі. Каб пазбавіцца ад Персея, які мог абараніць яе, і атрымаць доказ таго, што ён — сын самога Зеўса, Палідэкт угаварыў Персея забіць гаргону Мядузу, адзіную смяротную з трох сясцёр-гаргон, такую жахлівую на выгляд, што кожны, хто глядзеў на яе, ператвараўся ў камень. Пасланы Зеўсам Гермес, паведаміў хлопцу, дзе знайсці грай, старэйшых сясцёр гаргон, а таксама падараваў яму востры меч. Афіна перадала Персею адпаліраваны шчыт і параіла не глядзець на Мядузу.
Персей выправіўся на захад у краіну ночы. Ён выхапіў у грай іх адзінае вока і паабяцаў разбіць яго аб скалу, калі тыя не адкрыюць месца пражывання гаргон. Спужаныя граі былі вымушаны пакарыцца Персею. Востраў гаргон знаходзіўся далёка ў моры, але герою дапамаглі нерэіды. Яны ўручылі яму шлем, што рабіў яго нябачным, сандалі з крыламі і торбу, якая прымала памеры і форму ў залежнасці ад таго, што ў ёй знаходзілася. Персей дабраўся да вострава гаргон і ўзляцеў над ім на сандалях. З вышыні ён убачыў мноства статуй людзей, ператвораных Мядузай у камень. Гаргоны спалі не далёка ад берага. Гермес падказаў Персею, якая з трох гаргон — Мядуза. Каб самому не стаць камнем, герой быў вымушаны глядзець на яе праз адпаліраваны шчыт. Ён адсёк галаву Мядузы, і з яе цела выляцеў Пегас. Гаргоны прачнуліся і сталі шукаць забойцу сястры, але Персея выратаваў шлем нерэід. Ён пакінуў востраў гаргон, паклаўшы галаву Мядузы ў торбу.
Калі хлопец пралятаў над Лівіяй, некалькі кропель крыві Мядузы трапілі на зямлю і ператварыліся ў змеяў. Яны размножыліся, знішчылі ўсё жывое і стварылі пустыню.
Персей і Атлант
[правіць | правіць зыходнік]Па дарозе да дому з вострава гаргон Персей спыніўся каля сада гесперыд. Тытан Атлас вырашыў, што ён з’явіўся, каб выкрасці залатыя яблыкі з сада. Каб абараніцца ад Атланта, Персей паказаў яму галаву гаргоны Мядузы. Атлас скамянеў і ператварыўся ў гару, якая трымае неба.
Выратаванне Андрамеды
[правіць | правіць зыходнік]Калі Персей пралятаў над краінай эфіопаў, то ўбачыў прыкаваную ланцугамі да скалы Андрамеду, дачку мясцовага валадара Кефея, жонка якога Касіяпея пахвалялася сваёю прыгажосцю і гэтым абразіла нерэід. Марскія німфы паскардзіліся на эфіопскую валадарку свайму бацьку Пасейдону, і той наслаў на эфіопаў страшэнную марскую пачвару Кіта. Кіт руйнаваў краіну і пагражаў загубіць увесь народ. Каб ўласкавіць Пасейдона, Кефей і Касіяпея пагадзіліся аддаць на з’ядзенне пачвары сваю адзіную дачку Андрамеду.
Зачараваны дзяўчынай, Персей вырашыў дапамагчы ёй. З дапамогай чароўных сандаляў ён апусціўся на спіну Кіта і ўсадзіў у яго меч. Параненая пачвара стала біцца аб ваду. Пырскі намачылі крылы на сандалях. Каб пазбегнуць смерці, Персей быў вымушаны паказаць Кіту галаву Мядузы. Жывёліна скамянела і ператварылася ў востраў. Хлопец вызваліў Андрамеду і разам з ёй прыйшоў у палац да Кефея і Касіяпеі. Бацькі ўзрадаваліся шчасліваму выратаванню дачкі і пагадзіліся аддаць яе выратавальніку ў жоны. Падчас вяселля ў палац разам са сваякамі ўварваўся ўзброены жаніх Андрамеды, Фінэй. Персей зноў выкарыстаў галаву Мядузы і ператварыў нападнікаў у каменне.
Персей, Андрамеда, Кефей, Касіяпея і Кіт пазней былі ўзнесены на неба і ператвораны ў сузор’і Персея, Андрамеды, Цэфея і Кіта.
Пакаранне Палідэкта
[правіць | правіць зыходнік]Пасля вяртання на Серыфас Персей даведаўся, што валадар Палідэкт у яго адсутнасць дамагаўся Данаі, якая была вымушана схавацца ў храме. Ён з’явіўся перад валадаром вострава, калі той рыхтаваўся да вяселля, і заявіў, што не дасць дазволу на шлюб маці. Палідэкт пачаў высмейваць Персея і нават абвінаваціў у невыкананні свайго задання. Тады Персей прад’явіў валадару галаву гаргоны Мядузы. Палідэкт толькі раз зірнуў на яе і скамянеў. Такім чынам, Даная была выратавана. Аднак Персею і яго маці прыйшлося пакінуць Серыфас і вярнуцца ў Аргаліду. Чароўныя рэчы ён вярнуў багам, а галаву Мядузы падараваў багіне Афіне.
Забойства Акрысія
[правіць | правіць зыходнік]Калі Акрысій даведаўся, што яго ўнук вяртаецца, ён спужаўся і збёг з Аргаса да пеласгаў. Праз некаторы час валадар пеласгаў наладзіў спаборніцтва, на якія запрасіў герояў з усёй Элады. Прыехаў і Персей. Акрысій патаемна з’явіўся на гульні, каб пабачыць унука. Калі Персей кідаў дыск, то знянацку трапіў ім у галаву дзеда і забіў яго на месцы. Так спраўдзілася прароцтва аракула.
Пасля ненаўмыснага забойства Акрысія, Персей не здолеў кіраваць Аргасам, таму перасяліўся ў Тырынф, дзе валадарыў да самой смерці. Персею прыпісваецца заснаванне Мікенаў.
Зноскі
- ↑ Encyclopedia of Ancient Deities — 1 — Jefferson: McFarland & Company, 2000. — P. 380. — 597 p. — ISBN 0-7864-0317-9
- ↑ Behind the Name
- ↑ Perseus — Timeless Myths
- ↑ Аргоская дынастыя
- ↑ Mycenae, the Ancient city founded by Perseus
Спасылкі
[правіць | правіць зыходнік]
|
Персей на Вікісховішчы |
|---|
Тэматычныя сайты | ||||
|---|---|---|---|---|
| Слоўнікі і энцыклапедыі | ||||
| ||||
