Поўсць

Поўсць апосума

Поўсць, шэрсць^[1] — валасяное покрыва скуры ў жывёл, акрамя чалавека.

Будова

Поўсць складаецца з восцевых (покрыўных) валасоў і падшэрстка.

Восцевыя, або покрыўныя валасы ўтвараюць верхні ярус валасянога покрыва, маюць вялікую даўжыню, добра развіты прамы або злёгку выгнуты стрыжань з лускавай будовай. Да сярэдзіны злёгку патоўшчаныя. Вяршыня воласа ўяўляе сабой конус.

Восцевыя валасы падпадзяляюцца на валасы I, ll, III і часам IV парадку, у залежнасці ад таўшчыні. Самыя тоўстыя і доўгія называюцца накіроўвалымі. Яны размешчаны больш рэдка, і іх канцы выдаюцца над агульнай масай валасянога покрыва. Будова восцявых валасоў абумоўлівае хвалістасць і структуру воўны. Чым яны прамей і трывалей, тым поўсць менш хвалістая. Часта маюць потовую і сальную залозу. Покрыўныя валасы выконваюць перш за ўсё ахоўную функцыю, захоўваючы цяпло і абараняючы скуру ад траўмаў. У многіх відаў жывёл поўсць мае вельмі важную для выжывання камуфляжную афарбоўку, дазваляючы жывёлам быць малапрыкметным на фоне навакольнага асяроддзя (напрыклад, заяц-бяляк і белы мядзведзь).

Пуховыя валасы (пушок або падшэрстак) — гэта больш кароткія і тонкія, звычайна хваліста выгнутыя валасы без асяродку або са слаба развітой асяродкам. Яны служаць для больш эфектыўнага ўтрымання цяпла ў шарсцяным покрыве. У многіх відаў жывёл з’яўляюцца ў вялікай колькасці толькі ў халодны час года^[2].

Адрозніваюць яшчэ прамежкавыя валасы, якія займаюць становішча паміж пуховымі і восцевымі.

Гаспадарчая каштоўнасць

Сабраная асобна ад скуры поўсць некаторых відаў жывёл мае вельмі вялікую гаспадарчую каштоўнасць. З яе вырабляюць вырабы лёгкай прамысловасці і трыкатаж.

У прамысловых маштабах шырока выкарыстоўваецца поўсць авечкі, казы, вярблюда, труса, янота, бабра, ангорского труса, ангорскага козы. Збор воўны ажыццяўляецца без забою, што дае магчымасць атрымліваць каштоўны матэрыял на працягу ўсяго жыцця жывёлы. Вельмі многія арганізацыі, якія выступаюць супраць забойства жывёл дзеля патрэбаў чалавека, настойваюць на тым, каб поўсць выкарыстоўвалася толькі ў гэтым кірунку.

Поўсць жывёл, знятая разам з скурай жывёльнага пасля забою або адстрэлу, называецца шкура. З шкур жывёл вырабляюць верхнюю вопратку, абутак, галаўныя ўборы. З прычыны таго, што структура воўны пасля выраба скуры застаецца нязменнай, вырабы са шкур жывёл валодаюць вельмі добрай устойлівасцю да холаду.

Поўсць некаторых груп звяроў, такіх як сямейства куніцыных і атрад зайцападобных, некаторых відаў грызуноў (бабёр), сабак (лісіцы), каціных (рысь), называецца мехам. Вялікае значэнне мае каштоўны мех пушных звяроў, такіх як собаль, гарнастай і інш. Вырабы з каштоўнага футра часцяком служаць не для абароны ад холаду, а ў дэкаратыўных мэтах. З прычыны высокай кошту такіх вырабаў, іх выкарыстанне з’яўляецца паказчыкам высокага матэрыяльнага статусу гаспадара (аналагічна вырабах з каштоўных металаў і камянёў).

Асаблівасці ў розных відаў млекакормячых

Найбольш мяккая поўсць, наяўная ў куніцавых, ліс, зайцоў і баброў, называецца футрам.

Гл. таксама

• Лінька
• Валасы
• Воўна
• Скура
  • Пер’евае покрыва
• Кераціны — бялкі, асноўны кампанент воўны.
• Тлушчапот

Зноскі

1. Жывёльны свет: Тэматычны слоўнік. — Мн.: Беларуская навука, 1999. ISBN 985-08-0185-9
2. Энциклопедия домашних животных.(недаступная спасылка)

Літаратура

• Біялогія: вучэб. дапам. для 8-га кл. агульнаадукац. устаноў з беларус. мовай навучання / Л. В. Камлюк, А. С. Шалапёнак; пер. з рус. мовы Г. І. Кулеш. — 3-е выд., дап. — Мн.: Нар. асвета, 2010. — 222 с. ISBN 978-985-03-1367-6

Спасылкі

• Поўсць: будова, гушчыня, даўжыня, бляск.(недаступная спасылка)
• Поўсць Архівавана 14 верасня 2015.
• Поўсць, у сельскай гаспадарцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Поўсць, у хіміі // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Поўсць, ў тэхніцы // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Поўсць, статыстыка // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.