Пшаніца

Пшаніца
Пшаніца летняя (Triticum aestivum), тыпавы від роду Triticum
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Аднадольныя Парадак:  Метлюжкакветныя Сямейства:  Метлюжковыя Падсямейства:  Pooideae Трыба:  Triticeae Род:  Пшаніца
Міжнародная навуковая назва
Triticum L., 1753
Сінонімы
Bromus Scop., nom. inval. Crithodium Link Deina Alefeld Frumentum Krause Gigachilon Seidl Nivieria Ser. Spelta Wolf Zeia Lunell[1]
Тыпавы від
Пшаніца летняя (Triticum aestivum L.)[2]
Секцыі
Monococcon Dum. Dicoccoides Flaks. Triticum Timopheevii A.Filat. & Dorof. Compositum N.Gontsch.[3]
Арэал
Арэалы паходжання і гадоўлі
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   42236 NCBI   4564 EOL   108051 GRIN   g:12442 IPNI   19220

Пшаніца^[4] (Triticum) — род травяністых, галоўным чынам аднагадовых, раслін сямейства Злакі, вядучая збожжавая культура ў шматлікіх краінах, у тым ліку і Беларусі.

Класіфікацыя

Батанічная класіфікацыя

Род падзяляюць на 5 секцый^[3], якія ўключаюць каля 20 відаў^[5], а таксама змяшчае 10 гібрыдаў (7 унутрыродавых і 3 міжродавых)^[6][5]:

• Секцыя Monococcon Dum.

  Triticum boeoticum Boiss.

  Triticum monococcum L.

  Triticum urartu Thumanjan ex Gandilyan

• Секцыя Dicoccoides Flaksb.

  Triticum aethiopicum Jakubz.

  Triticum carthlicum Nevski

  Triticum dicoccoides (Körn. ex Asch. & Graebn.) Schweinf.

  Triticum dicoccum Schrank

  Triticum durum Desf.

  Triticum polonicum L.

  Triticum turanicum Jakubz.

  Triticum turgidum L.

• Секцыя Triticum

  Triticum aestivum L. typus^[2] — Пшаніца летняя, ці Пшаніца мяккая, ці Пшаніца звычайная, ці Пшаніца, ці Ярыца

  Triticum compactum Host

  Triticum macha Dekapr. & Menabde

  Triticum spelta L.

  Triticum sphaerococcum Percival

• Секцыя Timopheevii A.Filat. & Dorof.

  Triticum araraticum Jakubz. — часам разглядаецца як падвід Triticum timopheevii пад назвай Triticum timopheevii araraticum

  Triticum timopheevii Zhuk.

• Секцыя Compositum N.Gontsch.

  Triticum flaksbergeri Navr.^[3]

  Triticum kiharae Dorof. & Migush.

• Гібрыды

  Triticum ×borisovii Zhebrak (1944) [= Triticum aestivum L. × Triticum timopheevii (Zhuk.) Zhuk.]

  Triticum ×dimococcum E.Schiem. & Staudt (1956) [= Triticum dicoccon (Schrank) Schübl. × Triticum monococcum L.]

  Triticum ×duelongatum Poleva (1995) [= Elymus elongatus (Host) Runemark × Triticum durum Desf.]

  Triticum ×duromedium Lubimova (1993) [= Elymus hispidus (Opiz) Melderis × Triticum durum Desf.]

  Triticum ×edwardii Zhebrak (1944) [= Triticum durum Desf. × Triticum monococcum L.]

  Triticum ×fungicidum Zhuk. (1944) [= Triticum carthlicum Nevski × Triticum timopheevii (Zhuk.) Zhuk.]

  Triticum ×soveticum Zhebrak ex Thone (1944) [= Triticum durum Desf. × Triticum timopheevii (Zhuk.) Zhuk.]^[6]

  Triticum ×teres H.R.Jiang & X.X.Kong (1986) [= Aegilops tauschii Coss. × Triticum urartu Thumanjan ex Gandilyan]

  Triticum ×timococcum Kostov (1936) [= Triticum monococcum L. × Triticum timopheevii (Zhuk.) Zhuk.]

  Triticum ×turgidovillosum Tschermak (1930) [= Triticum durum Desf. × Triticum turgidum L.]

Значэнне і выкарыстанне

Мука з зерняў пшаніцы ідзе на выпяканне хлеба, выраб макаронных і кандытарскіх вырабаў. Пшаніца таксама выкарыстоўваецца як кармавая культура, уваходзіць у некаторыя рэцэпты прыгатавання піва і гарэлкі.

Зноскі

1. Watson L., Dallwitz M. J.. Triticum L. (англ.). The grass genera of the world: descriptions, illustrations, identification, and information retrieval; including synonyms, morphology, anatomy, physiology, phytochemistry, cytology, classification, pathogens, world and local distribution, and references. Institute of Botany, Chinese Academy of Sciences (23 красавіка 2010). Архівавана з першакрыніцы 3 лютага 2012. Праверана 14 снежня 2011.
2. NCU-3e. Names in current use for extant plant genera. Electronic version 1.0. Entry for Triticum L. (англ.)
3. Гончаров 2008.
4. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 134. — 160 с. — 2 350 экз.
5. The Plant List.
6. Цвелёв 1976, с. 160.

Літаратура

• Цвелев Н. Н. Род 22. Пшеница — Triticum L. // Злаки СССР / Отв. ред. Ан. А. Фёдоров. — Л.: Наука, 1976. — С. 160—170. — 788 с. — 2 900 экз.
• Гончаров Н. П., Кондратенко Е. Я. Происхождение, доместикация и эволюция пшениц(руск.) // Информационный вестник ВОГиС : журнал. — 2008. — Т. 12. — № 1/2. — С. 159—179. — ISSN 1814-554X.

Спасылкі

• Triticum (англ.). The Plant List. Version 1.1 Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/ (accessed 1st January) (11 лютага 2013). Праверана 11 лістапада 2020.