Піхта аднаколерная

Піхта аднаколерная
Піхта аднаколерная ў Сьера-Невадзе
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Хвойныя Клас:  Хвойныя Парадак:  Хвоі Сямейства:  Хваёвыя Род:  Піхта Від:  Піхта аднаколерная
Міжнародная навуковая назва
Abies concolor (Gordon) Lindl. ex Hildebr. (1861)
Арэал
Ахоўны статус
Выклікаюць найменшыя асцярогі IUCN 2.3 Least Concern : / 42276
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   181826 NCBI   97173 EOL   1033078 GRIN   t:649 IPNI   676560 TPL   kew-2609785

Піхта аднаколерная^[1] (лац.: Ábies cóncolor) — вечназялёнае дрэва, від роду Піхта сямейства Хваёвыя (Pinaceae).

Батанічнае апісанне

Шышкі піхты аднаколернай

Піхта аднаколерная — вялікае (дыяметр ствала да 1,9 метра) і высокае (да 60 метраў) дрэва з шырокай канічнай кронай, густой ў маладосці і адносна рэдкай і апушчанай у старасці; вострай шпілепадобнай вяршыняй (у старых дрэў яна становіцца больш плоскай).

Кара шэрая, гладкая, цвёрдая; таўшчыня ў пачатку дрэва ў дарослых дрэў 10-15 см, можа дасягаць 18 см, з глыбокімі падоўжнымі разорамі, устойлівая да дзеяння агню. Шкілетныя галіны размешчаны пад прамым вуглом да ствала, схільныя з узростам да правісання. Галінкі дробныя, гладкія, з жаўтлявым апушэннем, звычайна накіраваныя ўверх. Пупышкі жоўта-зялёныя, тупыя і смалістыя, даўжынёй каля 6 см.

Іголкі плоскія, зялёныя ці блакітна-зялёныя, з шаравата-белымі лініямі з абодвух бакоў, часта серпападобна-выгнутыя, на верхавіне круглявая, са слаба пашыраным аснаваннем, несіметрычна размешчаныя. Даўжыня 1,5-6 см, шырыня 2-3 мм. На ніжняй паверхні іголкі маецца 4-8 шэрагаў вусцеек па абодвум бакам цэнтральнай жылкі. На верхняй паверхні аналагічна размешчаны 7-12 (5-18) шэрагаў вусцеек. Валодаюць вострым пахам, якія нагадваюць камфару.

Шышкі буйныя, сядзячыя, авальна-цыліндрычныя, даўжынёй 7-12 см, шырынёй 3-4,5 см; ў пачатку паспявання аліўкава-зялёныя, затым становяцца жоўта-карычневымі і цёмна-карычневымі. Лускавінкі памерам 2,5-3 × 2,8-3,8 см. Насенне карычневае з ружаватым крылом, даўжынёй 8-13 мм; семядоляў 5-9 (па іншых дадзеных 5-7). У адным кілаграме змяшчаецца ад 22 000 да 33 000 насення; сярэдняя вага 1000 штук складае прыкладна 35 грам.

Колькасць храмасом 2n = 24.

Прыроднае распаўсюджанне

Піхта аднаколерная ў натуральным асяроддзі (змешаны лес, горы Сан-Пэдра-Мартір, Ніжняя Каліфорнія, Мексіка)

Піхта аднаколерная расце раёны з умерана вільготным кліматам (мінімальны гадавы аб’ём ападкаў 500 мм; лепшыя ўмовы развіцця з ападкамі ад 900 да 1900 мм у год), працяглай зімой, умераным або багатым снежным покрывам. Большасць піхтаў расце на вышыні ў 1200-3000 метраў уздоўж заходняй Сьера-Невады. Мінімальная працягласць безмарознага перыяду 80 дзён.

Разнавіднасць Піхта Скалістых гор расце, пераважна, у высакагорных раёнах з працяглай снежнай зімой і адносна кароткім вегетацыйным перыядам, з прыкладна раўнамерным размеркаваннем ападкаў на працягу лета. Сярэднегадавы аб’ём ападкаў вар’іруецца ад 510 да 890 мм. Разнавіднасць Каліфарнійская піхта сустракаецца як у халодных горных абласцях, так і цёплых раўнінных раёнах, аддаючы перавагу больш вільготнаму клімату: сярэднегадавы аб’ём ападкаў вагаецца ад 890 да 1900 мм і нават больш. Лепш за ўсё гэтая піхта расце на поўдні Каскадных гор і заходніх схілах Сьера-Невады.

Піхта, як правіла, досыць устойлівая да адносна шырокага дыяпазону параметраў глебы, уключаючы яе структуру, кіслотнасць і ўтрыманне пажыўных рэчываў; адчувальная да лішку вільгаці і недахопу глебавага азоту.

Класіфікацыя

Сінонімы

У батанічнай літаратуры для піхты аднаколернай вядомы наступныя сінонімы^[2] віду Піхта аднаколерная (Abies concolor):

• Picea concolor (Gordon) (1858)basionym
• Picea lowiana (Gordon) (1862)
• Abies lowiana (Gordon) A.Murray bis (1863)
• Abies grandis var. lowiana (Gordon) Hoopes (1868)
• Pinus concolor (Gordon) Parl. (1868)
• Abies grandis var. concolor A.Murray bis (1875)
• Pinus lowiana (Gordon) W.R.McNab (1876)
• Abies concolor var. lowiana (Gordon) Lemmon (1895)
• Abies concolor f. atroviolacea Cinovskis (1974)
• Abies concolor subsp. lowiana (Gordon) E.Murray (1983)
• Abies concolor var. bajacalifornica Silba (1990)
• Abies concolor var. martinezii Silba (1990)
• Abies lowiana var. viridula Debreczy & Rácz (1995)

Таксанамічнае становішча

яшчэ 6 сямействаў

яшчэ каля 50 відаў

парадак Хвоі

род Піхта

аддзел   Хвойныя

сямейства Хваёвыя

від Піхта аднаколерная

яшчэ тры    вымерлых    парадкі

яшчэ 10 родаў

Прымяненне

Выгляд распілу піхты аднаколернай

Драўніна піхты з'яўляецца адной з найбольш універсальных іглічных парод Амерыкі і выкарыстоўваецца для вырабу разнастайных будаўнічых матэрыялаў, асабліва яна падыходзіць для вырабу апор. Асноўнымі напрамкамі выкарыстання драўніны і піламатэрыялаў піхты аднаколерная з'яўляюцца: домабудаванне, выраб драўлянай тары, збудаванне часовых драўляных канструкцый; вытворчасць аконных рам, дзвярэй і розных сталярных вырабаў.

Піламатэрыялы з піхты адрозніваюцца адсутнасцю смаляных выдзяленняў і добрай тэкстурай. Вясновая драўніна мае практычна белы колер, а летняя — чырванавата-карычневае адценне, пры гэтым кантраст паміж абалонай і ядром настолькі нязначныя, што часта бываюць невідавочныя.

Дрэвы ўжываюць таксама для вырабу апалубкі і крокваў, драўлянага каркаса для ашалёўкі сцен і насцілу для дахаў, сайдынгу. Прамысловае прызначэнне звязана з вытворчасцю фанеры, паддонаў, мэблевых дэталяў, сталярных пліт. Драўняныя адходы піхты выкарыстоўваюцца ў якасці дроў. Драўніна піхты — каштоўная сыравіна для атрымання хвойнай цэлюлозы, пры гэтым сярэдняя даўжыня драўнянага валакна гэтай пароды вельмі высокая.

Лічыцца, што піхта аднаколерная можа выкарыстоўвацца для вытворчасці паліўнага этанолу. Эфірны алей, атрыманы з піхты аднаколернай, мае свежы, падбадзёрлівы водар, а дзякуючы высокаму ўтрыманню тэрпенаў, валодае моцным антыаксідантным дзеяннем і спрыяльна ўздзейнічае на імунную сістэму. Выкарыстоўваецца ў якасці араматычнага сродку, а таксама пры правядзенні масажу.

Індзейцы шырока выкарыстоўвалі піхту ў медыцынскіх мэтах: хвоя ўжывалася для палягчэння болю, выкліканай рэўматызмам і лёгачнымі захворваннямі; смала — для лячэння парэзаў, язваў і фурункулаў, а таксама для падрыхтоўкі адвараў пры лячэнні венерычных захворванняў; настоем кары спрабавалі лячыць сухоты. Абарыгены Нью-Мексіка выкарыстоўвалі смалу піхты для лячэння зубоў.

У Каліфорніі і іншых паўднёва-заходніх штатах ЗША піхта аднаколерная выкарыстоўваецца ў якасці каляднай елкі: яна прыемна пахне, добра трымае форму і доўга не абсыпаецца пасля зрэзкі.

Выкарыстанне ў дэкаратыўных мэтах

Піхта аднаколерная ўжываецца ў ландшафтным дызайне і будаўніцтве ў адзіночных або невялікіх групавых пасадках. Добра спалучаецца з лістоўніцамі, асабліва восенню, калі на фоне іх жоўтай ігліцы найбольш ярка праяўляецца блакітнаваты адценне піхты. У Цэнтральнай Еўропе піхта аднаколерная выкарыстоўваецца як вулічнае і паркавае дрэва, а таксама для стварэння гарадскіх лесанасаджэнняў.

Папулярнасць гэтай хвойнай расліны ў дэкаратыўным раслінаводстве таксама звязана з высокімі, у параўнанні з большасцю іншых відаў піхты, адаптацыйнымі ўласцівасцямі, устойлівасцю да нізкіх і высокіх тэмператур, засухі і лішку вільгаці, а таксама ўздзеяння неспрыяльных гарадскіх умоў. Адзначаецца нізкая адчувальнасць гэтага дрэва да азону.

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Минск: «Наука и техника», 1967. — С. 7. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Abies concolor. Species details (англ.). Conifer database. Catalogue of Life: 2009 Annual Checklist. Архівавана з першакрыніцы 20 жніўня 2011. Праверана 1 снежня 2009.