Саксаул чорны

Саксаул чорны

Агульны выгляд дарослага дрэва
Навуковая класіфікацыя
Міжнародная навуковая назва

Haloxylon ammodendron
(C.A.Mey.) Bge. ex Fenzl, 1851

Сінонімы
  • Anabasis ammodendron
    C.A.Mey.
  • Arthrophytum ammodendron
    (C.A.Mey.) Litv.
  • Arthrophytum ammodendron var. aphyllum
    Minkw.
  • Arthrophytum haloxylon
    Litv.
  • Haloxylon aphyllum
    (Minkw.) Iljin
  • Pinus orientalis
    Falk    , nom. illeg.

Сістэматыка
на Віківідах
Выявы
на Вікісховішчы
NCBI  151230
EOL  2872977
IPNI  941607-1
TPL  kew-2838905

Саксаул чорны (Haloxylon ammodendron) — від дрэвавай расліны роду саксаул (Haloxylon) падсямейства лебядовыя (Chenopodioideae) сямейства аксамітнікавыя (Amaranthaceae).

Распаўсюджанне і экалогія

[правіць | правіць зыходнік]

Найбольш тыповыя месцапражыванні — далінападобныя паніжэнні і катлавіны грудкаватых пяскоў, даліны і рэчышча старых рэк. Менш магутнымі кустамі сустракаецца на такырах  (руск.) (бел., такырападобных шэразёмах  (руск.) (бел.[1].

У пустыні Каракум звычайнымі спадарожнікамі ў лясах з’яўляюцца Suaeda lipskyi, Bassia odontoptera, Bassia eriantha, Psylliostachys spicata, Arnebia decumbens, мартук (Eremopyrum), каласоўнік дахавы (Bromus tectorum). На супясчана-гліністых саланцаватых і гіпсаносных раўнінах (кырах) у выглядзе хмызняку складае прымешка да Artemisia herba-alba, салянка Рыхтэра (Salsola richteri), Salsola arbuscula, Salsola rigida, Artemisia terrae-albae[2][1].

У пустыні Кызылкум расце разам з Tamarix, Artemisia terrae-albae, Carex physodes, Salsola praecox, Salsola pellucida, Salsola nitraria, Salsola lanata, Horaninovia, Girgensohnia і іншымі[3][1].

Саксаул чорны — гэта адзінае дрэва якое выкарыстоўвае C4-фотасінтэз для звязвання вугляроду.

Батанічнае апісанне

[правіць | правіць зыходнік]

Ствол галінасты і моцна скрыўлены.

Галіны пакрытыя тонкімі доўгімі зялёнымі парасткамі, якія замяняюць лісце. Апошнія зведзены да невялікіх лускавінак.

Кветкі дробныя, непрыкметныя, сядзяць у пазухах лускавінак; яны складаюцца з пяці свабодных лісточкаў калякветніка, пяці тычынак і аднаго песціка з двума-пяццю рыльцамі.

У завязі адна семяпупышка, якая развіваецца ў насеніну са спіральна завітым зародкам.

Значэнне і прымяненне

[правіць | правіць зыходнік]

У свежым выглядзе галінкі не паядаюцца ніводным відам сельскагаспадарчых жывёл. Толькі ўзімку пасля прамярзання аднагадовыя галінкі ахвотна ядуць вярблюды, іх паглынанне спрыяе нажыроўцы. Авечкі і козы ядуць апалыя плады і галінкі толькі позняй восенню і зімой[4][1]<nowiki>. Коні і буйная рагатая жывёла ядуць толькі пры бяскорміцы. Спробы скормлівання авечкам чыста сухіх галінак і галінак з прымешкай такой добрай кармавой травы як Carex arenaria выклікалі ў жывёл жорсткую дыярэю[5].

Амаль круглы год паядаецца Rhombomys opimus. Пачынаючы з верасня да студзеня плады служаць для яе асноўным кормам[6][1].

З попелу зялёных галінак здабывалі соду, колькасць якой звычайна складае да 8 % ад вагі попелу. Попел зялёных галінак ўжываўся пры афарбоўцы пражы для надання трываласці фарбам[1].

Драўніна мае спецыфічны пах, надзвычай цяжкая і трывалая, але крохкая, не падыходзіць на вырабы, але дае вельмі добрае паліва. Паліва па сваёй цеплатворнасці пераўзыходзіць дуб і бярозу і трохі саступае лепшаму каменнаму вуглю. У попеле змяшчаецца паташ прыдатны для варэння мыла[5].

Шырока выкарыстоўваецца як пескаахоўная загарода для дарог і берагоў вадаёмаў.

Таксанамія

[правіць | правіць зыходнік]

Сінонімы

[правіць | правіць зыходнік]

Па дадзеных The Plant List на 2019 год, у сінаніміку віду ўваходзяць[7]:

  • Anabasis ammodendron C.A.Mey.
  • Arthrophytum ammodendron (C.A.Mey.) Litv.
  • Arthrophytum ammodendron var. aphyllum Minkw.
  • Arthrophytum haloxylon Litv.
  • Haloxylon aphyllum (Minkw.) Iljin
  • Pinus orientalis Falk, nom. illeg.

Зноскі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б в г д е Ларин, Ларина 1951.
  2. ↑ Нечаева Н. Т., Мордвинов Н. А., Мосолов И. А. Пастбища Кара-Кумов в их использование. — Ашхабад: ТуркменФАН, 1943. — 1 000 экз.
  3. ↑ Муравлянский К. Д. Кормовые ресурсы Кара-Калпакских Кзыл-Кумов (руск.). — 1936.
  4. ↑ Юнатов А. А. К вопросу о зимнем использовании пастбищ в Гобийской части МНР. — 1947. — Т. 2. — (Уч. зап. Монгольского государственного университета).
  5. ↑ а б Павлов 1947.
  6. ↑ Стальмакова В. А. О сельскохозяйственном значении большой песчанки (Rymbomys opimus). — 1942. — (Труды Туркменского флиала АН СССР, в. 2).
  7. ↑ Haloxylon ammodendron (C.A.Mey.) Bunge ex Fenzl is an accepted name (англ.). The Plant List (2019). Version 1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/. Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden (11 лютага 2010). Архівавана з першакрыніцы 30 мая 2020. Праверана 25 кастрычніка 2013.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]
  • Саксаул чорны: інфармацыя на сайце GRIN(англ.) (Праверана 23 студзеня 2010)
  • Саксаул чорны: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.) (Праверана 25 кастрычніка 2013)