Скалапендравыя

Скалапендравыя
Скалапендра гіганцкая (Scolopendra gigantea)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Жывёлы Падцарства:  Эўметазоі Без рангу:  Двухбакова-сіметрычныя Без рангу:  Першаснаротыя Без рангу:  Ecdysozoa Без рангу:  Panarthropoda Тып:  Членістаногія Падтып:  Трахейнадыхальныя Надклас:  Мнаганожкі Клас:  Губаногія Падклас:  Pleurostigmophora Атрад:  Скалапендравыя
Міжнародная навуковая назва
Scolopendromorpha
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   913857 NCBI   41361 EOL   6370 FW   290420

Скалапе́ндравыя^[1] (Scolopendromorpha) — атрад беспазваночных жывёл класа Губаногія (Chilopoda).

Апісанне

Даўжыня да 30 см. Цела пляскатае ў спінна-брушным напрамку, складаецца з членікаў, на большасці якіх ёсць дыхальцы. Спіна скурыстая, звычайна цямнейшая за брушка. Скалапендры (Scolopendridae) па баках галавы маюць вочы, якія складаюцца са скопішчаў простых вочак, крыптапіды (Cryptopidae) — сляпыя. Развіццё з эпімарфозам.

Таксанамія

Вылучаюць 3 (или 4) сямействы. Больш 800 відаў^[2], 13 формаў з 4 родаў паказвалася для краін былога СССР^[3].

• Крыптапіды (Cryptopidae)
  • Cryptopinae
• Plutoniumidae^[4] (або Plutoniuminae у складзе Cryptopidae)
• Скалапендры (Scolopendridae)
  • Scolopendrinae
  • Otostigminae (або Otostigmidae)
• Scolopocryptopidae
  • Scolopocryptopinae
  • Newportiinae
  • Kethopinae

• 
  Cryptops hortensis (Cryptopidae)
• 
  Cormocephalus aurantipes з кладкай яец (Scolopendridae, Аўстралія)
• 
  Ethmostigmus rubripes (Scolopendridae, Аўстралія)

Арэал і экалогія

Большасць пашыраны ў тропіках і субтропіках, глебавыя скалапендравыя трапляюцца ў стэпавай і лясной зонах Усходняй Еўропы. Жывуць пад камянямі, бярвёнамі, у расколінах скал, глебы і інш. Кормяцца ў асноўным беспазваночнымі, буйныя — і дробнымі пазваночнымі.

Значэнне

Многія ядавітыя, ядомыя.

Гл. таксама

• Scolopendra abnormis

Крыніцы

1. БелЭн 2002.
2. Edgecombe Gregory D. and Gonzalo Giribet. (2007). Evolutionary Biology of Centipedes (Myriapoda: Chilopoda). — Annu. Rev. Entomol. 2007. 52:151-70
3. Залесская Н. Т., Шилейко А. А. Сколопендровые многоножки (Scolopendromorpha) / Б. Р. Стриганова. — Учебное издание. — М.: Наука, 1991. — 1032 с. — 400 экз. — ISBN 5-02-005476-3.
4. Shelley, R. M. (1997). The Holarctic centipede subfamily Plutoniuminae (Chilopoda: Scolopendromorpha: Cryptopidae) (nomen correctum ex subfamily Plutoniinae Bollman, 1983). Brimleyana, 24, 51-113.

Літаратура

• Скалапендравыя // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 433. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).