Сырдар’я

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Сырдар’я (значэнні).
Сырдар’я
кырг. Сыр-Дарыя, каз. Сырдария, узб. Sirdaryo, тадж. Сирдарё
Сырдар’я ў Таджыкістане
Сырдар’я ў Таджыкістане
Характарыстыка
Даўжыня 2212 (разам з ракой Нарын 3019) км
Басейн 219 000 км²
Расход вады 703 м³/с
Вадацёк
Выток  
 • Каардынаты 40°54′00″ пн. ш. 71°45′27″ у. д.HGЯO
Вусце North Aral Sea[d]
 • Каардынаты 46°09′15″ пн. ш. 60°52′25″ у. д.HGЯO
Размяшчэнне
Водная сістэма North Aral Sea[d]
Краіна
physical
выток
выток
вусце
вусце
physical
выток
выток
вусце
вусце
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сырдар’я́ (каз.: Сырдария, узб.: Sirdaryo, тадж.: Сирдарё, стар.-грэч.: Ἰαξάρτης, Якса́ртэс) — рака ў Сярэдняй Азіі, у Казахстане, Узбекістане, Таджыкістане і Кыргызстане.

Утвараецца пры зліціі рэк Нарын і Карадар’я. Даўжыня ракі 2212 км, разам з ракой Нарын — 3019 км. Плошча дэльты 100 тыс. км²[крыніца?]. Плошча вадазбору на выхадзе з гор 219 тыс. км²[1][2][3] (умоўна[3]). Далей плошча вадазбору не мяняецца[2]. Сярэднегадавы расход вады ў вусці 0,446 тыс. м³/сек[крыніца?]. Сярэдні шматгадовы расход вады ракі Нарын каля кішлака Уч-Курган 434 м³/сек, ракі Карадарья каля пасёлка Кампырават 122 м³/сек, ніжэй іх зліцця каля кішлака Каль 492 м³/сек, на выхадзе з Ферганскай даліны 566 м³/сек, ніжэй ўпадзення ракі Чырык 703 м³/сек, каля горада Казалінск 446 м³/сек {{sfn|ВСЭ|1976}. Найбольш водная ў сярэднім цячэнні. Каля чыгуначнай станцыі Цюмень-Арык (за 996 км ад вусця) складае 618 м³/с[1].

У даліне ракі густая сетка арашальных каналаў. З ракой Нарын злучаецца Вялікім Ферганскім каналам. Кайракумская, Фархадская, Чардарынская гідраэлектрастанцыі і вадасховішчы. Каля ракі гарады Гулістон, Худжанд (Таджыкістан), Сырдар’я, Бекабад (Узбекірстан), Шандара, Кызыларда, Джалагаш, Джусалы, Байканур, Казалінск (Казахстан).

Зноскі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ а б БелЭн 2002.
  2. ↑ а б ГЭС 1989.
  3. ↑ а б ВСЭ 1976.

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Сы́рдар'я // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 322. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
  • Сырдарья́ / Аткарская Т. Н. // Т. 25. Струнино — Тихорецк. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 139. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
  • Сырдарья́ // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 461. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
  • Сырдарья́ // Географические названия мира: Топонимический словарь: Ок. 5000 единиц (руск.) / Е. М. Поспелов; Отв. ред. P. A. Агеева. — 2-е изд., стереотип.. — М.: Русские сло­вари: ООО «Издательство Астрель»: ООО «Издательство ACT», 2002. — С. 403. — 512 с. — ISBN 5-17-001389-2 (ООО «Издательство ACT»), ISBN 5-271-00446-5 (ООО «Издательство Астрель»), ISBN 5-93259-014-9 (Издательство «Русские словари»).
  • С ырдарья // География. Современная иллюстрированная энциклопедия. Ч. 2: М—Я. / А. П. Горкин — М.: Росмэн, 2006. — 146 с. — ISBN 5-353-02443-5. (руск.) — (Современная иллюстрированная энциклопедия «Росмэн». География)