Сярпуха фарбавальная

Сярпуха фарбавальная
Агульны выгляд квітнеючай расліны
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Астракветныя Сямейства:  Астравыя Падсямейства:  Carduoideae Трыба:  Cardueae Падтрыба:  Centaureinae Род:  Сярпуха Від:  Сярпуха фарбавальная
Міжнародная навуковая назва
Serratula tinctoria L., 1753
Сінонімы
Serratula inermis
Падвіды
S. t. subsp. monticola S. t. subsp. seoanei (Willk.) M. Lainz S. t. subsp. tinctoria[1]
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   505185 NCBI   65004 EOL   484897 GRIN   t:468737 IPNI   248861-1 TPL   gcc-38159

Сярпу́ха фарбавальная, ці Сярпуха некалючая^[2] (Serrátula tinctória) — шматгадовая травяністая расліна; від роду Сярпуха (Serratula) сямейства Астравыя (Asteraceae).

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі К. А. М. Ліндмана «Bilder ur Nordens Flora», 1917—1926

Сярпуха фарбавальная часам дасягае 100 і больш сантыметраў у вышыню. Сцябло прамастойнае, галінастае ў верхняй частцы. Лісце чаргаванае. Прыкаранёвае лісце на доўгіх чаранках, сцябловае — на кароткіх чаранках і сядзячае.

Суквецце — шматкветкавы кошык, кветкі з пялёсткамі чырвоных адценняў.

Сямянкі даўгаватыя, 3—5 мм даўжынёй, 1—2 мм шырынёй^[3].

Распаўсюджанне і экалогія

Радзіма віду — ўмераны пояс Еўропы, дзе ён вельмі распаўсюджаны. Інтрадукаваны ў Паўночную Амерыку^[4]. Аддае перавагу малазацененым месцам з вільготнымі глебамі у лясах, хмызняках, на ўзлесках, высечках, сухіх лугах.

Ахоўваецца ў Латвіі, Эстоніі, шэрагу рэгіёнаў Расіі^[3].

Значэнне і прымяненне

Сок сярпухі фарбавальнай — жоўты^[5]. Расліна ўжываецца для атрымання жоўтай і зялёнай фарбы для тканін, адсюль і назва.

Таксанамія

Часам від Serratula seoanei разглядаюць як падвід сярпухі фарбавальнай Serratula tinctoria subsp. seoanei (Willk.) Laínz^[6]. Уласна сярпуху фарбавальную вызначаюць як падвід Serratula tinctoria subsp. tinctoria.

Выявы

• 
  Суквецце
• 
  Плады і Насенне

Зноскі

1. Catalogue of Life: Serratula tinctoria L. (Праверана 22 ліпеня 2017)
2. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 121. — 160 с. — 2 350 экз. — у крыніцы пад назвай Serratula inermis
3. Серпуха красильная: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.) (Праверана 22 ліпеня 2017)
4. USDA PLANTS. Serratula tinctoria
5. Plants For A Future. Serratula tinctoria
6. Serratula tinctoria subsp. seoanei (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 1 сакавіка 2009. Праверана 26 лютага 2009.

Літаратура

• Скуратовіч А. М. Сярпу́ха // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 357—358. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Пашына Г. В. Сярпу́ха // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — С. 67. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 485. — ISBN 5-87317-163-7.
• Serratula L. — Серпуха // Определитель высших растений Беларуси (руск.) / Под ред. В. И. Парфёнова. — Мн.: Дизайн Про, 1999. — С. 282, 308. — 472 с. — 1 000 экз. — ISBN 985-6182-78-6.
• Serrátula L. — Серпýха // Маевский П. Ф. Флора средней полосы европейской части России. 11-е изд. — М.: Товарищество научных изданий КМК, 2014. — С. 314, 322—324. — 635 с., ил. — ISBN 978-5-87317-958-9. (руск.)
• Серпу́ха // Т. 23. Сафлор — Соан. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 313. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)

Спасылкі

• Серпуха красильная: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Serratula tinctoria L. (Серпуха красильная (неколючая)) у базе біяразнастайнасці на сайце інфармацыйна-аналітычнай сістэмы «ООПТ России». (руск.)