Сіндром саванта

Сіндром саванта, часам скарочана называецца савантызм (ад фр. Savant — «навуковец») — рэдкі стан, пры якім асоба з адхіленнямі ў развіцці (у тым ліку аўтыстычнага спектру) маюць «Востраў геніяльнасці» — выдатныя здольнасці ў адной або некалькіх абласцях ведаў, кантрастуючыя з агульнай абмежаванасцю асобы. Феномен можа быць абумоўлены генетычна ці набыты. Сустракаецца даволі рэдка і звычайна з’яўляецца другаснай з’явай, якая суправаджае некаторыя формы парушэнняў развіцця, напрыклад сіндром Аспергера. У адмыслова рэдкіх выпадках можа быць адным з наступстваў чэрапна-мазгавой траўмы або захворвання, якое закранае галаўны мозг.

Агульная для ўсіх савантаў інтэлектуальная асаблівасць — фенаменальная памяць. Спецыялізаваныя галіны, у якіх часцей за ўсё выяўляюцца здольнасці савантаў: музыка, выяўленчае мастацтва, арыфметычныя вылічэнні, каляндарныя разлікі, картаграфія, пабудова складаных трохмерных мадэляў.

Чалавек з сіндромам саванта можа быць здольны паўтарыць некалькі старонак тэксту, пачутага ім толькі адзін раз, беспамылкова назваць вынік множання мнагазначных лікаў, як быццам вынік яму вядомы загадзя, або сказаць, на які дзень тыдня прыйдзецца 1 студзеня 3001 года. Сустракаюцца саванты, здольныя праспяваць усе пачутыя арыі, выйшаўшы з оперы, альбо накрэсліць карту Лондана пасля палёту над горадам, як гэта зрабіў 29-гадовы савант Стывен Уілтшыр. Акрамя гэтага, сярод зарэгістраваных праяў сіндрому саванта ёсць здольнасці да вывучэння замежных моў, абвостранае пачуццё часу, тонкае распазнаванне пахаў і іншае. Адначасова з гэтым у галінах, якія ляжаць па-за праяў сіндрому, такі чалавек можа дэманстраваць відавочную непрыставанасць, часам да разумовай адсталасці.

Вядомыя саванты

• Алонза Клемонс (англ.: Alonzo Clemons) -амерыканскі скульптар, які працуе з глінай.^[1]
• Дэніел Тамет (англ.: Daniel Tammet) -брытанскі савант (матэматычная сінэстэзія, лінгвістычныя здольнасці, память).^[2][3]
• Генрыет Сэт (англ.: Henriett Seth F.) -венгерская савант-аўтыст, паэтка, пісьменніца і мастак.^[4]
• Дэрэк Паравічыні (англ.: Derek Paravicini) -сляпы брытанскі музыка.^[5]
• Джэймс Генры Пало (англ.: James Henry Pullen) -брытанскі цясляр.^[6]
• Джонатан Лерман (англ.: Jonathan Lerman) -амерыканскі мастак.^[7]
• Кім Пік (англ.: Kim Peek) -адзін з самых вядомых савантаў, прататып «чалавека дажджу» з аднайменнага фільма.^[8][9]
• Лэслі Лэмке (англ.: Leslie Lemke) - сляпы амерыканскі музыка.^[10]
• Мэт Сэвідж (англ.: Matt Savage) - джазавы музыка-аўтыст з ЗША.^[11][12]
• Рычард Ваўро (англ.: Richard Wawro) - шатландскі мастак.
• Джордж і Чарлз Фіны - двайняты, каляндарныя калькулятары.^[13][14]
• Стывен Вілтшыр (англ.: Stephen Wiltshire) - брытанскі архітэктурны мастак.
• Тоні Дэ-Блойс (англ.: Tony DeBlois) - сляпы амерыканскі музыка.^[15]
• Трыстан Мендоза (англ.: Thristan Mendoza) - тагальскі музыка, які грае на марымбе.^[16]
• Аляксандр Вінтэр (англ.: Aleksander Vinter) - нарвежскі музыка.

Савантызм у літаратуры

• У рамане Уінстана Грума «Форэст Гамп» галоўны герой з’яўляецца савантам.

Гл. таксама

• Аўтызм
• Сінэстэзія
• Сіндром Аспергера
• Геніяльнасць

Крыніцы

1. Treffert, Darold. Alonzo Clemons - Genius Among Us (нявызн.)(недаступная спасылка). Wisconsin Medical Society. Архівавана з першакрыніцы 13 снежня 2007. Праверана 7 лістапада 2007.
2. «The Boy With The Incredible Brain» Архівавана 4 кастрычніка 2012. (відэа на YouTube) (англ.)
3. co.uk/theguardian/2005/feb/12/weekend7.weekend2 «A genius explains» Архівавана 16 ліпеня 2013. (артыкул у часопісе The Guardian ад 12 лютым 2005 года) (англ.)
4. Treffert, Darold. Henriett Seth F. - Rain Girl (нявызн.)(недаступная спасылка). Wisconsin Medical Society. Архівавана з першакрыніцы 25 лютага 2008. Праверана 7 лістапада 2007.
5. Derek Paravicini:
   • Treffert, Darold. Derek Paravicini - A Talent and Love for Music (нявызн.)(недаступная спасылка). Wisconsin Medical Society. Архівавана з першакрыніцы 25 чэрвеня 2010. Праверана 7 лістапада 2007.
   • Meet Musical Savant Rex: Lesley Stahl Checks In On A Boy With An Extraordinary Musical Talent (нявызн.)(недаступная спасылка). CBS, 60 хвілін (23 кастрычніка 2005). Архівавана з першакрыніцы 22 снежня 2007. Праверана 8 лістапада 2007.
6. James Henry Pullen:
   • Ward, O. Conor. «The Childhood and the Life of James Henry Pullen, the Victorian Idiot Savant (1832—1916)», Abstract of article cited at adc . bmjjournals.com Retrieved on 14 June 2006.
   • Treffert, Darold. James Henry Pullen - Genius of Earlswood Asylum (нявызн.)(недаступная спасылка). Wisconsin Medical Society. Архівавана з першакрыніцы 15 верасня 2012. Праверана 7 лістапада 2007.
7. Jonathan Lerman:
   • Treffert, Darold. Jonathan Lerman - An Extraordinary Artist (нявызн.)(недаступная спасылка). Wisconsin Medical Society. Архівавана з першакрыніцы 13 снежня 2007. Праверана 7 лістапада 2007.
8. «Kim Peek, inspiration for 'Rain Man,' dies at 58». The New York Times. Retrieved 24 January 2010.
9. Barrowclough, Anne (2009-12-22). "Kim Peek, the original Rain Man, dies". The Times. London. Архівавана з арыгінала 16 верасня 2011. Праверана 2010-05-23.
10. Treffert, Darold A. and Gregory L. Wallace. Islands of Genius (нявызн.) (PDF)(недаступная спасылка). Scientific American, Inc (2003). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2012. Праверана 8 лістапада 2007.
11. «Matt Savage: The Prodigy», People magazine June 17, 2002
12. Treffert, Darold. Matt Savage - A 14-Year-Old Marvelous Musician (нявызн.)(недаступная спасылка). Wisconsin Medical Society. Архівавана з першакрыніцы 13 снежня 2007. Праверана 7 лістапада 2007.
13. Horwitz, et al., 1965
14. Sacks, Oliver, 1985
15. Treffert , Darold. Tony DeBlois - A Prodigious Musical Savant (нявызн.)(недаступная спасылка). Wisconsin Medical Society. Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2010. Праверана 7 лістапада 2007.
16. Treffert , Darold. Thristan " Tum - Tum " Mendoza - A Child Prodigy Marimbist With Autism from the Philippines (нявызн.)(недаступная спасылка). Wisconsin Medical Society. Архівавана з першакрыніцы 28 верасня 2007. Праверана 7 лістапада 2007.

Спасылкі

• Savant Syndrome - Islands of Genius (англ.)
• Людзі дажджу, або прагны мозг