Сіры фон Эсэн

Сіры фон Эсэн
Дата нараджэння 17 жніўня 1850(1850-08-17)[1][2][…]
Месца нараджэння
Дата смерці 21 красавіка 1912(1912-04-21)[1] (61 год)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Муж Юхан Аўгуст Стрындберг[4] і Carl Gustaf Wrangel af Sauss[d]
Дзеці Karin Smirnov[d] і Greta Strindberg[d]
Прафесія тэатральная актрыса
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сігрыд «Сіры» Сафія Мацільда Элізабэт фон Эсэн (швед. Sigrid «Siri» Sofia Matilda Elisabet von Essen; 17 жніўня 1850 — 22 красавіка 1912) — шведскамоўная фінская шляхцянка і актрыса.[5] Яе акцёрская кар’ера налічвала каля 15 гадоў, у гэты час яна знялася ў шэрагу п’ес, якія шведскі драматург і пісьменнік Аўгуст Стрындберг напісаў спецыяльна для яе.

Біяграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Сямейнае і асабістае жыццё

[правіць | правіць зыходнік]

Яна нарадзілася ў Порва, дачка высакароднага фінска-шведскага капітана, землеўладальніка і шляхціца Карла Рэйнгольда фон Эсэна і Элізабэт Шарлоты Ін дэ Бету. У 1872 годзе яна выйшла замуж за маёра барона Карла Густафа Урангеля аф Сауса (1842—1913), з якім у яе нарадзілася дачка Сігрыд.[6] Яны развяліся ў 1876 годзе.

У 1877 годзе яна выйшла замуж за шведскага драматурга і пісьменніка Аўгуста Стрындберга. У той час яе шлюб са Стрындбергам лічыўся скандалам, бо, нягледзячы на тое, што першы муж фон Эсэн здзейсніў пералюб, Стрындберг быў абвінавачаны ў скасаванні шлюбу. Фактарам, які спрыяў скандалу, быў той факт, што Стрындберг лічыўся сацыяльна непрыдатным у якасці мужа для шляхты.[7] Разам у іх нарадзілася чацвёра дзяцей: тры дачкі Керсцін (нарадзілася ў 1878 годзе), якая памерла неўзабаве пасля нараджэння, Карын Смірноў (нарадзіўся ў 1880 годзе) і Грэта (нарадзілася ў 1881 годзе) і сын Ганс (нарадзіўся ў 1884 годзе ў Лазане, Швейцарыя). Яны развяліся ў 1891 годзе пасля таго, як Стрындберг западозрыў фон Эсэн у доўгатэрміновым рамане са сваёй блізкай сяброўкай, датчанкай Мары Давід; Рэўнасць і непрыязнасць Стрындберга да Дэвіда выклікала сур’ёзныя разлады ў шлюбе на працягу апошніх гадоў.[8] Неспакойны шлюб паміж фон Эсэн і Стрындбергам быў крыніцай матэрыялаў для шэрагу п’ес Стрындберга, у якіх часта бываюць няшчасныя адносіны, а таксама для рамана Стрындберга «Абарона дурня», які ён пачаў у 1887 годзе.[9][10][11] У 1919 годзе была апублікавана падборка іх перапіскі з 1875 па 1876 год пад назвай «Ён і яна» ; Стрындберг хацеў надрукаваць гэты зборнік ужо ў сярэдзіне 1880-х гадоў як працяг свайго аўтабіяграфічнага рамана «Сын служанкі», але яго выдаўцы адмовіліся.[12]

Фон Эсэн пераехаў у Фінляндыю ў 1893 годзе.

Акцёрская кар’ера

[правіць | правіць зыходнік]

Сама фон Эсэн з дзяцінства хацела стаць актрысай, але гэта не разглядалася як падыходная прафесія для дваранкі. Перш за ўсё ёй перашкодзіў бацька, а потым і першы муж, і таму яна развялася з ім. Аднак Стрындберг заахвоціў яе заняцца акцёрскім майстэрствам. Яна не паступіла ў Dramatens elevskola (акцёрскую школу Каралеўскага драматычнага тэатра), замест гэтага вывучала драму прыватна пад апекай Кнута Альмлёфа і Бэці Дэланд.

У пачатку 1877 года яна дэбютавала ў Каралеўскім драматычным тэатры ў Стакгольме ў дзвюх працах. Яна ўзяла на сябе ролю Каміліі ў «Тэатральнай п’есе» Л. Лероя і галоўную ролю Джэйн Эйр у спектаклі Шарлоты Бірч-Пфайфер. Яе дэбют лічыўся ўмераным поспехам, і яна ўзяла ўдзел у якасці акцёра ў Каралеўскім драматычным тэатры, які працягваўся да 1881 года. Яна таксама выступала ў шведскім тэатры ў Хельсінкі, Фінляндыя, у перыяд 1882-93. Яна была рэжысёрам і вядучай лэдзі ў скандынаўскім эксперыментальным тэатры, заснаваным Стрындбергам у Капенгагене ў 1889 годзе, дзе яна сыграла галоўную ролю ў «Міс Джулі» і «Мэм Х» у «Мацнейшай».[13] З 1894 года працавала рэпетытарам па акцёрскім майстэрстве ў Хельсінкі; адной з яе вучаніц была Марта Гедман.

Хоць крытыкі ў цэлым высока ацэньвалі яе грацыю, яе натуральны спосаб паводзін і інтэлектуальнасць інтэрпрэтацый, яны таксама адзначылі, што ў яе спектаклях не хапае энергіі і запалу, і што ў яе слабы голас. Стрындберг напісаў для яе некалькі п’ес, якія былі распрацаваны, каб прадэманстраваць яе акцёрскі стыль — сярод іх лічацца «Міс Джулі» і ў«Крэдыторах» роля Тэклі [14], яна лічыцца лепшай у гэтых ролях.

Пасля 1877 года фон Эсэн пісала артыкулы для газет і публікацый і перакладала п’есы. Яна была рэпарцёрам газеты Morgenbladet у Хельсінгфорсе (Фінляндыя) у 1876 годзе і ў Капенгагене (Данія) у 1881 годзе. Перакладчыцкай працай яна занялася і пасля пераезду ў Фінляндыю ў 1893 годзе. Яна таксама выступала з канцэртамі.

У культуры

[правіць | правіць зыходнік]

У 1978 годзе ў шведскага аўтара Пера Олава Энквіста адбылася прэм’ера яго п’есы «Ноч трыбадаў»: Спектакль 1889 года (пазней названы «Трыбады»), у якой фон Эсэн з’яўляецца ключавым героем.[15] 

Зноскі

  1. ↑ а б в г Sigrid (Siri) Sofia Matilda Elisabet Essen, von — 1917.
  2. ↑ а б Jakob och Johannes kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/SSA/0008/C I a/22 (1845-1856), bildid: C0054708_00163 Праверана 9 кастрычніка 2018.
  3. ↑ von Essen, SIGRID (SIRI) SOFIA MATHILDA ELISABETH — Svenskagravar.se. Праверана 7 сакавіка 2017.
  4. ↑ а б Norra begravningsplatsen Solna sydöstra delen Siri von Essen — kulturgravar.se. Праверана 22 чэрвеня 2024.
  5. ↑ Meyer (1985), 55, 565.
  6. ↑ Meyer (1985, 58).
  7. ↑ Sigrid (Siri) Sofia Matilda Elisabet Essen, von, urn:sbl:15517, Svenskt biografiskt lexikon (art av Torsten Eklund.), hämtad 2014-03-05.
  8. ↑ Robinson (2009, xxxiii, 59)
  9. ↑ Lagercrantz (1984, 55)
  10. ↑ Meyer (1985, 178—179)
  11. ↑ Schleussner (1912)
  12. ↑ Robinson (2009, xviii)
  13. ↑ Robinson (2009, xxii)
  14. ↑ Robinson (2009, 170)
  15. ↑ Enquist (1978, xvi-xviii)

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Сігрыд (Сіры) Сафія Мацільда Элізабэт Эсэн, фон, urn: sbl: 15517, Svenskt biografiskt lexikon (art av Torsten Eklund.), Hämtad 2014-03-05.
  • Доці, Марка. 2010 год. «Lettere da un inferno futuro. Strindberg, dieci appunti nella vita del Padre», у Saveria Chemotti (рэд.)), Падры ностры. Archetipi e modelli delle relazioni tra padri e figlie, Padova: Il Poligrafo, 2010, s. 281—298.ISBN 978-8871157146 .
  • Энквіст, Пэр Олаў. П’есы: 1: Ноч трыябодаў, Змеі дажджу, Час рысі, Стваральнікі вобразаў . Лондан: Блумсберы, 2004.
  • Лагеркранц, Улоф. Аўгуст Стрындберг . Пер. Ансельм Хола. Нью-Ёрк: Фарар Штраус Жыру, 1984.
  • Мейер, Майкл. 1985 год. Стрындберг: Біяграфія . Oxford Lives сяр. Оксфард: Oxford UP, 1987.ISBN 0-19-281995-XISBN 0-19-281995-X .
  • Робінсан, Майкл, выд. Кембрыджскі спадарожнік Аўгусту Стрындбергу . Кембрыдж: Cambridge University Press, 2009.
  • Шлюснер, Элі, пераклад; Стрындберг, жнівень (1912). Прызнанне дурня . Лондан: Стывен Свіфт.