Таганрог

Горад Таганрог руск.: Таганрог Герб Сцяг^[d] Краіна  Расія Суб’ект федэрацыі Растоўская вобласць Муніцыпальны раён Таганрог Каардынаты 47°14′00″ пн. ш. 38°54′00″ у. д.^HGЯO Кіраўнік Q28498870? Заснаваны 1698 Плошча 95 км² Вышыня цэнтра 30 м Насельніцтва ▼241 557 чал. (1 студзеня 2024)[1] Часавы пояс UTC+03:00 Тэлефонны код 8634 Паштовыя індэксы 347900–347960 Код АКАТП 60437000000 Афіцыйны сайт tagancity.ru (руск.) Таганрог на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Таганро́г^[2] (руск.: Таганрог) — горад (з 1775 года) у Расіі, у Растоўскай вобласці, марскі порт. Насельніцтва 264,4 тыс. чалавек (2007). Заснаваны ў 1698 годзе.

Геаграфія

Горад размешчаны на беразе Азоўскага мора ў Таганрогскім заліве на паўднёва-ўсходняй частцы Міускага паўвострава. Старая частка горада размешчана на мысу Тагані Рог. Горад размешчаны на раўніннай, хвалепадобнай мясцовасці, узвышаючыся над узроўнем мора на вышыню прыкладна да 75 м. У чарце горада працякаюць два ручаі: у раёне гаю Дубкі па балцы Вялікая Чарапаха і па балцы Малая Чарапаха.

Клімат сухі, умерана-кантынентальны з лішкам цяпла і адносным недахопам вільгаці. Сярэднегадавая тэмпература паветра — +9 °C. Максімальныя тэмпературы ліпеня − да +35−40 °C, мінімальныя тэмпературы студзеня − да −30 °C. Характэрныя моцныя вятры, часам яны суправаджаюцца нагонной хваляй, якая прыводзіць да падмывання берага і апоўзняў.

Насельніцтва

Статыстыка колькасці насельніцтва з 1811 па 2024 Год Колькасць 1811 7 400 [3] 1840 22 500 [3] 1856 18 500 [3] 1863 42 400 [3] 1897 51 000 [4] 1914 68 400 [3] 1923 68 300 [3] 1926 86 000 [4] 1931 120 000 [3] 1939 188 781 [5] 1956 189 000 [6] 1959 202 062 [7] 1962 220 000 [3] 1967 245 000 [3] 1970 254 154 [8] Год Колькасць 1973 268 000 [3] 1975 272 000 [9] 1976 272 000 [10] 1979 276 444 [11] 1982 283 000 [12] 1985 286 000 [13] 1986 286 000 [10] 1987 295 000 [14] 1989 291 622 [15] 1990 292 000 [16] 1991 294 000 [10] 1992 293 000 [10] 1993 292 000 [10] 1994 291 000 [10] 1995 291 000 [13] Год Колькасць 1996 290 000 [13] 1997 291 000 [17] 1998 289 000 [13] 1999 287 600 [18] 2000 284 400 [19] 2001 280 900 [13] 2002 281 947 [20] 2003 281 900 [3] 2004 277 300 [21] 2005 273 000 [22] 2006 268 600 [23] 2007 264 400 [24] 2008 260 700 [25] 2009 257 611 [26] 2010 257 681 [27] Год Колькасць 2011 257 221 [28] 2012 256 565 [29] 2013 254 783 [30] 2014 253 587 [31] 2015 253 040 [32] 2016 251 050 [33] 2017 250 287 [34] 2018 249 848 [35] 2019 248 664 [36] 2020 248 643 [37] 2021 245 120 [38] 2024 241 557 [1]

Эканоміка

Таганрог — важны прамысловы цэнтр Поўдня Расіі. Буйнейшае прадпрыемства — Таганрогскі металургічны завод: вытворчасць сталі, сталёвых труб для нафтавай і газавай прамысловасці, тавараў народнага спажывання. У горадзе развітая машынабудаўнічая прамысловасць: заводы «Чырвоны кацельшчык» (вытворчасць кацельнага абсталявання для электрастанцый), «Прэсмаш» (кавальна-прэсавае абсталяванне), «Вібрапрыбор», камбайнавы (выпуск збожжаўборачных камбайнаў), гандлёвага абсталявання, электратэрмічнага абсталявання, «Прыбой», суднарамонтны, «ТАГАЗ» (зборка легкавых і камерцыйных аўтамабіляў маркі Hyundai) і г. д. Ёсць шэраг прадпрыемстваў абароннай прамысловасці.

Таксама ёсць шэраг прадпрыемстваў хімічнай (заводы — «Тэрмапласт», лакафарбавы), лёгкай (гарбарня і іншыя) і харчовай (рыбны, мясны, кандытарскі, мукамольна-крупяны заводы) прамысловасці. У Таганрогу знаходзіцца штаб-кватэра аднаго з вядучых экспарцёраў збожжа, аграпрамысловай кампаніі «Югтранзитсервис».

Славутасці

Музей «Домік Чэхава»

• Аптэка Ідэльсона
• Архірэйскі дом
• Домік Чэхава
• Дамы Варвацы
• Дом Багдасарава
• Дом з кулямі
• Дом Лабанава
• Дом Лакіера
• Дом Лакіераў
• Дом Ласкіна
• Дом Лукіных
• Дом Намікоса
• Дом Папкова
• Дом Перэсціяні
• Дом Петруцы
• Дом Рафаіловіча
• Дом Сінодзі-Папова
• Дом Сімановіча
• Дом Сіроціных
• Дом Скамарангі
• Дом Случэнкі
• Дом Сфаэла
• Дом Цысарэнкі
• Дом Шыманоўскага
• Літаратурны музей А. П. Чэхава
• Лютэранская царква
• Музей «Горадабудаўніцтва і побыт г. Таганрога»
• Падземныя хады
• Помнік «У памяць аб рэвалюцыі 1905 года»
• Помнік А. П. Чэхаву
• Пятроўскія казармы
• Таганрогскі паштамт
• Скульптурная кампазіцыя «Чалавек у футляры»
• Чэхаўская набярэжная

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Таганрога

Антон Паўлавіч Чэхаў

• Мікалай Аляксеевіч Багараз (1874—1952) — расійскі хірург.
• Барыс Мікалаевіч Назаранка (1918—2000) — беларускі архітэктар.
• Кузьма Мікітавіч Галіцкі (1897—1973) — савецкі военачальнік, Герой Савецкага Саюза, генерал арміі.
• Васіль Андрэевіч Залатароў (1872—1964) — рускі і беларускі кампазітар і педагог.
• Фаіна Георгіеўна Ранеўская (1896—1984), савецкая актрыса тэатра і кіно.
• Канстанцін Апалонавіч Савіцкі (1844—1905) — рускі жанравы жывапісец, акадэмік.
• Міхаіл Ісаевіч Таніч (1923—2008) — савецкі і расійскі паэт-песеннік.
• Міхаіл Аляксандравіч Чалісаў (1898—1973) — вучоны-псіхіятр.
• Антон Паўлавіч Чэхаў (1860—1904) — расійскі пісьменнік, драматург, урач.
• Ігар Аляксандравіч Міхайлапула (нар. 1938) — беларускі хімік.
• Юрый Васільевіч Глазкоў (1930—2007) — фізік-оптык, доктар фізіка-матэматычных навук (1982), прафесар (1982).

Гарады-пабрацімы

•  Cherven bryag^[d], Балгарыя
•  Famagusta Municipality^[d], Кіпр (2000)^[39]
•  Адэса, Украіна
•  Антрацыт, Украіна
•  Бадэнвайлер, Германія
•  Людэншайд, Германія
•  Марыупаль, Украіна
•  Пінск, Беларусь
•  Харцызск, Украіна
•  Цзінін^[d], Кітай

Гл. таксама

• Станцыя Таганрог-2

Зноскі

1. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года — М.: Росстат, 2024.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126076461"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>
2. БелЭн 2002.
3. http://www.MojGorod.ru/rostovsk_obl/taganrog/index.html
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q127603425"></a>
4. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2011/year/year2011.rar
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126688609"></a>
5. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/vov_svod.pdf
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q127500515"></a>
6. https://istmat.org/files/uploads/17165/narhoz_sssr_1956_svodnyy.pdf — М.: Государственное статистическое издательство, 1956.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126938730"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126688862"></a>
7. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php — Демоскоп Weekly.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4157690"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126683186"></a>
8. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php — Демоскоп Weekly.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126683348"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4157690"></a>
9. Российский статистический ежегодник, 1998 год
10. http://istmat.info/files/uploads/18276/stat._ezh._rf_1994_demografiya.pdf
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689235"></a>
11. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php — Демоскоп Weekly.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126683464"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4157690"></a>
12. Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)
13. http://istmat.info/files/uploads/21317/nx_5.pdf
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689248"></a>
14. http://alcdata.narod.ru/USSR_70_1987 — М.: ЦСУ РСФСР. — 766 с.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3656004"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689077"></a>
15. http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126683566"></a>
16. Российский статистический ежегодник. 2002. — М.: Госкомстат России, 2002. — 690 с. — ISBN 5-89476-123-9]
17. https://istmat.org/files/uploads/45329/4naselenie.pdf
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689236"></a>
18. https://istmat.org/files/uploads/45390/07naselenie.pdf
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689238"></a>
19. http://istmat.info/files/uploads/45859/07_naselenie.pdf
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689246"></a>
20. http://www.perepis2002.ru/ct/doc/1_TOM_01_04.xls
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126687602"></a>
21. http://istmat.info/files/uploads/46358/r_05.doc
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689253"></a>
22. http://www.gks.ru/doc_2005/year05.zip
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689255"></a>
23. http://www.gks.ru/doc_2006/year06.zip
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689276"></a>
24. http://www.gks.ru/doc_2007/year07.zip
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689278"></a>
25. http://www.gks.ru/doc_2008/year08.zip
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126689280"></a>
26. http://www.gks.ru/bgd/regl/B09_109/IssWWW.exe/Stg/d01/tabl-21-09.xls
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126683667"></a>
27. Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Ростовской области]
28. Ростовская область. Оценка численности населения на 1 января 2009-2015 гг.
29. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2012/bul_dr/mun_obr2012.rar
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126683726"></a>
30. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов — Росстат, 2013. — 528 с.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126683996"></a>
31. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2014/bul_dr/mun_obr2014.rar
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126707963"></a>
32. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2015/bul_dr/mun_obr2015.rar
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684268"></a>
33. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2016/bul_dr/mun_obr2016.rar — 2018.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684493"></a>
34. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года — М.: Росстат, 2017.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q41348632"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>
35. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — М.: Росстат, 2018.
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56023898"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>
36. http://www.gks.ru/free_doc/doc_2019/bul_dr/mun_obr2019.rar
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684775"></a>
37. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126688520"></a>
38. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx
    <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q126684906"></a>
39. Αδελφοποιήσεις Праверана 30 жніўня 2018.

Літаратура

• Таганро́г // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 374. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Таганро́г // Т. 25. Струнино — Тихорецк. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 165—166. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Таганро́г // Географические названия Росии: Топонимический словарь: более 4000 единиц / Е. М. Поспелов. — М.: АСТ; Астрель, 2008. — С. 428. — 523 с. — 3 000 экз. — ISBN 978-5-17-054966-5 (Аст), ISBN 978-5-271-20728-0 (Астрель). (руск.)
• Таганро́г // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 464. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
• Таганро́г // Географические названия мира: Топонимический словарь: Ок. 5000 единиц (руск.) / Е. М. Поспелов; Отв. ред. P. A. Агеева. — 2-е изд., стереотип.. — М.: Русские сло­вари: ООО «Издательство Астрель»: ООО «Издательство ACT», 2002. — С. 406. — 512 с. — ISBN 5-17-001389-2 (ООО «Издательство ACT»), ISBN 5-271-00446-5 (ООО «Издательство Астрель»), ISBN 5-93259-014-9 (Издательство «Русские словари»).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Таганрог