Таемнік лускаваты

Таемнік лускаваты
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Ясноткакветныя Сямейства:  Заразіхавыя Род:  Таемнік Від:  Таемнік лускаваты
Міжнародная навуковая назва
Lathraea squamaria L., Sp. Pl. 2: 606 (1753)
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы NCBI   374711 EOL   2867029 IPNI   662054-1 TPL   kew-2497842

Тае́мнік лускаваты, або Грымотнік, або Цар-трава, або Вясёлка^[1][2] (Lathraéa squamária) — від кветкавых раслін роду Таемнік (Lathraea) сямейства Заразіхавыя (Orobanchaceae) (раней адносілі да сямейства Залознікавыя (Scrophulariaceae)).

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя Якаба Штурма з кнігі «Deutschlands Flora in Abbildungen», 1796

Расліна вышынёй 15-30 см, якая паразітуе на каранях дрэў і кустоў (ляшчына, вольха, бук, чаромха звычайная і інш.), цалкам пазбаўлена хларафілу. Першыя гады (да 10 гадоў) карэнішчы расліны развіваюцца пад зямлёй, пасля чаго з’яўляюцца суквецці. Час вегетацыі — вясна (красавік — май), падчас руху соку ў расліны-«гаспадара». У некаторыя гады расліна можа не расці над зямлёй^[3].

Лісце лускаватае.

Суквецце — гронка, кветкі чырвоныя або малінавыя, з чатырма тычынкамі.

Каробачка аднагнёздавая, двухстворкавая.

Распаўсюджанне і асяроддзе пражывання

Расце ў цяністых месцах у лясах Еўропы і на Каўказе. Адзіны прадстаўнік роду, які сустракаецца на тэрыторыі Расіі і сумежных краін^[4]. Тыповы для шыракалістых і ялова-шыракалістых лясоў. Сустракаецца таксама ў лясах умеранага клімату ад Заходняй Еўропы да Пакістана і Індыі^[5].

Ахоўваецца на тэрыторыі шэрагу рэгіёнаў Расіі^[6][7].

Гаспадарчае значэнне і выкарыстанне

Кветкі буйным планам

Расліна атрутная, ужыванне можа выклікаць атручванне, аднак, выкарыстоўваецца ў медыцыне^[8].

Лекавай сыравінай з’яўляўся корань таемніка лускаватага (лац.: Radix Squamariae).

Батанічная класіфікацыя

Сінонімы

Па дадзеных The Plant List на 2013 год^[9], у сінаніміку віду ўваходзяць:

• Anblatum tournefortii G.Don
• Clandestina rectiflora Lam.
• Clandestina squamaria (L.) Legrand
• Squamaria orobanche Scop.

Зноскі

1. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 72. — 160 с. — 2 350 экз.
2. Земляной виноград // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
3. Петров крест чешуйчатый (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 1 сакавіка 2009. Праверана 26 лютага 2009.
4. Таемнік лускаваты (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
5. Петров крест (Lathraea squamaria L.)
6. Lathraea squamaria L. // ИАС «ООПТ России» (руск.)
7. Петров крест чешуйчатый: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
8. Лечение травами. Петров крест (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 1 сакавіка 2009. Праверана 26 лютага 2009.
9. Lathraea squamaria L. is an accepted name (англ.). The Plant List (2013). Version 1.1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/. Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden (17 снежня 2013). Праверана 6 лютага 2015.

Літаратура

• Скуратовіч А. М. Тае́мнік // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 382. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Сімановіч Л. Г. Тае́мнік // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — С. 70. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
• Lathraea L. — Петров крест // Определитель высших растений Беларуси (руск.) / Под ред. В. И. Парфёнова. — Мн.: Дизайн Про, 1999. — С. 238, 256. — 472 с. — 1 000 экз. — ISBN 985-6182-78-6.
• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 1145. Lathraea squamaria L. — Петров крест чешуйчатый // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 178. — ISBN 5-87317-163-7.

Спасылкі

• Lathraea squamaria L. // ИАС «ООПТ России» (руск.)
• Таемнік лускаваты: інфармацыя на сайце «Энцыклапедыя жыцця» (EOL)(англ.) (Праверана 22 ліпеня 2011)
• Петров крест чешуйчатый: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)