Танах

Танах
Выява
Асноўваецца на Тора, Нэвіім і Ктувім
Вытворная праца Mishnah[d], Mishneh Torah[d], Шулхан арух, Sefer Hamitzvot[d], Jewish commentaries on the Bible[d], Arba'ah Turim[d], Hilchot HaRif[d], Tanakh Ram[d], Midrash HaGadol[d], Yalkut Shimoni[d], Halachot Gedolot[d], Талмуд і Chofetz Chaim[d]
Форма мастацтва анталогія[d]
Жанр рэлігійная літаратура[d]
Выданне Масарэцкі тэкст, Aleppo Codex[d], Септуагінта, Mikraot Gedolot - Haketer[d], Oxford Hebrew Bible[d], Tanakh Ram[d] і Стары Запавет
Выданне або пераклад Стары Запавет
Мова твора або назвы іўрыт і арамейскія мовы
Поўны твор даступны на mgketer.org
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Старонка 11 стагоддзя з тэкстам Танаху

Танах (іўр.: תַּנַ "ךְ) — тэрмін, які выкарыстоўваецца ў іўдаізме для канона яўрэйскай Бібліі. Танах таксама вядомы як Масарэцкі тэкст або Мікра. Назва Танах з’яўляецца абрэвіятурай, створанай з пачатковых літар яўрэйскага алфавіта з трох традыцыйных падраздзяленняў Масарэцкага тэксту: Торы («вучэння», таксама вядомай як Пяцікніжжа Майсеевае), Невеім («Прарокі») і Кетувім («Пісанне»). Назва «Мікра» (іўр.: מקרא), што азначае «тое, што чытаюць», з’яўляецца альтэрнатывай яўрэйскім тэрмінам Танаху. Кнігі Танаху былі перададзеныя згодна з вуснай традыцыяй, якая перадавалася ад пакалення да пакалення, і якая называюцца Вуснай Торай.

Гісторыя

[правіць | правіць зыходнік]

Згодна з Талмудам, большая частка зместа Танаха была складзена каля 450 г. да н.э., і з таго часу застаецца нязменным. Сучасныя навукоўцы лічаць, што працэс кананізацыі Танаха быў завершаны паміж 200 да н.э. і 200 н.э.

У яўрэйскім тэксце першапачаткова зычныя былі напісаны з некаторым дадаткам галосных літар. У пачатку Сярэднявечча навукоўцы вядомыя як Масарэты стварылі адзіную фармалізаваную сістэму гучання. Гэта было зроблена галоўным чынам Ааронам бен Мошэ бен Ашэрам, у Ціберыйскай школе, на аснове вуснай традыцыі чытання Танаха, адсюль і назва Ціберыйскае гучанне. Яна таксама ўключала некаторыя з Бен Нафталі і вавілонскіх інавацый. Нягледзячы на параўнальна позні працэс кадыфікацыі, некаторыя традыцыйныя крыніцы і некаторыя артадаксальныя яўрэі лічаць, што вымаўленне ірэчытатывы выцякаюць з адкрыцця на Сінаі, так як немагчыма, каб прачытаць арыгінальны тэкст без вымаўлення і рэчытатываў паўз. Спалучэнне тэксту (іўр.: מקרא мікра́), вымаўлення (іўр.: ניקוד ніку́д) і рэчытатываў (іўр.: טעמים тэамі́м) даюць магчымасць чытачу зразумець і просты сэнс, а таксама нюансы ў сказе ў патоку тэксту.

Тэрміналогія

[правіць | правіць зыходнік]

Танах складаецца з трох частак, гэты падзел добра адлюстраванны ў равіністычнай літаратуры. Аднак на працягу гэтага перыяду тэрмін «Танах» не выкарыстоўвалася. Замест гэтага, выкарыстоўвалася назва Мікра (іўр.: מקרא, што азначае «чытанне» або «тое, што чытаюць»), таму што біблейскія тэксты чыталіся публічна. Мікра па-ранейшаму выкарыстоўваецца на іўрыце і па сёнашні дзень, разам з Танахах, для абазначэння яўрэйскіх пісанняў.

Кнігі Танаху

[правіць | правіць зыходнік]

Тора

[правіць | правіць зыходнік]

Тора (іўр.: תּוֹרָה літаральна «вучэнне, закон») складаецца з пяці кніг, якія агульнавядомыя пад назвай «Пяць кніг Майсея». Друкаваныя версіі Торы часта называюць «пяць пяцічастак Торы».

У яўрэйскай мове пяць кніг Торы называюцца па першаму слову кожнай з кніг. Ніжэй дадзены назвы на яўрэйскай мове з перакладам на беларускую:

1. (בְּרֵאשִׁית «Напачатку») — Быцце

2. (שמות «Імёны») — Выхад

3. (ויקרא «Прызваў») — Левіт

4. (במדבר «У пустыні») — Лічбы

5. (דְּבָרִים «Вось словы») — Другі Закон

Нэвіім (Прарокі)

[правіць | правіць зыходнік]

Частка Нэвіі́м (іўр.: נְבִיאִים, «Прарокі») складаецца з васьмі кніг. Гэты падзел уключае кнігі, якія падпадаюць у перыяд, пачынаючы з уваходу Ізраіля ў Зямлю запаветную да часоў Вавілонскага заваявання, гэта значыць «перыяд прарокаў». У Нэвіім не ўваходзяць Хронікі і кніга Руфі, якія таксама адносяцца да дадзенага перыяду. Прарокаў часта падзяляюць на Ранніх (נביאים ראשונים «першых») з гістарычным дыскурсам і Пазнейшых (נביאים אחרונים «апошніх»), якія змяшчаюць больш павучанняў і прароцтваў.

1. (יְהוֹשֻעַ) — Ісус Навін

2. (שופטים) — Суддзі

3. (שְׁמוּאֵל) — Самуіла (I і II)

4. (מלכים) — Цароў (I і II)

5. (יְשַׁעְיָהוּ) — Ісайя

6. (יִרְמְיָהוּ) — Ярэмія

7. (יְחֶזְקֵיאל) — Езекііль

8. Дванаццаць прарокаў (תרי עשר):

  • (הוֹשֵׁעַ) — Осія
  • (יוֹאֵל) — Іяіль
  • (עָמוֹס) — Aмас
  • (עֹבַדְיָה — Аўдзей
  • (יוֹנָה) — Ёна
  • (מִיכָה) — Міхей
  • (נַחוּם) — Навум
  • (חֲבַקּוּק) — Авакум
  • (צְפַנְיָה) — Сафонія
  • (חַגַּי) — Агей
  • (זְכַרְיָה) — Захарыя
  • (מַלְאָכִי) — Малахія

Кетувім

[правіць | правіць зыходнік]

Кетувім (כְּתוּבִים, «Пісанні») складаюцца з адзінаццаці кніг і дзеляцца на чатыры часткі: «Кнігі ісціны» (ספרי אמת), куды ўваходзяць Псалмы, Прытчы і кніга Ёва (першыя літары яўрэйскіх назваў гэтых трох кніг утвараюць яўрэйскае слова «ісціна» (אמת)), «Кнігі мудрасці» — Ёў, Эклезіяст, Прытчы, «Паэтычныя кнігі», якія складаюцца з Псалмаў, Плачу Ераміі і Песні Песняў, і «Гістарычныя кнігі», куды ўваходзяць кнігі Ездры, Неяміі і Хронікі.

  • (תהלים) — Псалмы
  • (משלי) — Прытчы
  • (אִיּוֹב) — Ёва
  • (שִׁיר הַשׁשִׁירִים) — Песнь пясней
  • (רוּת) — Руф
  • (איכה) — Плач Ераміі
  • (קֹהְלְת) — Эклезіяст
  • (אֶסְתֵר) — Есфір
  • (דָּנִיֵּאל) — Данііл
  • (עזרא ונחמיה) — Ездра і Неямія
  • (דברי הימים) — Хронікі (I і II)