Трасуха

Трасуха
Кірунак: народны
Памер: 2/4
Тэмп: хуткі
Вытокі: беларускія
Месца і час узнікнення: беларускія

«Трасу́ха»[1][2] — старадаўні парна-масавы[3] беларускі народны танец[2], які, на думку К. Галяйзоўскага, з’яўляўся правобразам полькі[4][5].

Назва

[правіць | правіць зыходнік]
Трасавіцы са св. Сісініем  (руск.) (бел., чатырма евангелістамі і арханёлам Міхаілам. Лубок  (руск.) (бел.

Мяркуецца, што назва танца цягнецца з часоў Старажытнай Русі, калі дванаццать сясцёр-пляскавіц штомесяц прымалі ўдзел у абрадах культу багіні Мокаш і веснавых святых Лады  (руск.) (бел. і Лелі  (руск.) (бел.[4]. Як лічыў вядомы даследчык славянскай старажытнасці Б. А. Рыбакоў, у народнай памяці гэтыя сёстры трансфармаваліся, зліўшыся з русалкамі-берагінямі[6]. З-за сваёй туманна-воднай сутнасці яны ператварыліся ў трынаццаць ліхаманак  (руск.) (бел. — сталі «трасавіцамі-плясавіцамі». Вось ад слова трасавіца і пайшла назва тыпавога беларускага танца, які пазней пад моцным уплывам полькі стаў сучаснай «Трасухай»[2][4].

Харэаграфія

[правіць | правіць зыходнік]

Музычны памер 2/4[2][7].

К. Галяйзоўскі ў канцы 30-х гадоў XX стагоддзя пры адборы матэрыялу для Дэкады беларускага мастацтва убачыў і апісаў «Трасуху», якая складалася з 12 самастойных танцавальных эпізодаў, якія выконвалі па чарзе 12 дзяўчат. Адна з іх была ў вобразе кульгавай і сагнутай старой і капіявала яе рухі. Сола чаргаваліся з масавымі прыпляскамі[4].

П. В. Шэйн запісаў варыянт «Трасухі», у якім праглядвае кампазіцыя старажытнага двухшарэнгавага карагода[4].

З прыходам у Беларусь полькі ў сярэдзіне XIX стагоддзя сфармаваўся гібрыд полькі і «Трасухі», які аб’яднаў кручэнне полькі і патрэсванне верхняй часткай корпуса з традыцыйнага танца. Нягледзячы на існаванне мноства варыянтаў «Трасухі», у іх заўсёды прысутнічае гэта характэрнае патрэсванне рукамі, плячыма ці корпусам, якое дазваляе адразу пазнаць гэты танец. Паэт адзначыў гэта такім радком: «Нават сівай барадзе не сядзіцца, як плячамі павядзе маладзіца»[4]. Нагамі выконваюцца тэхнічна складаныя спружыністыя рухі[7]. Танец можа выконвацца і сола, і парамі[2].

У культуры

[правіць | правіць зыходнік]

Беларуская «Трасуха» часта апісвалася этнографамі. Вось як апісвае танец «Трасучка» ці «Пацяруха» П. Шпілеўскі, які назіраў яго ў в. Сіняўка[2][4][8]:

" Звычайна становяцца дзве пары дзяўчат і хлопцаў: пакланіўшыся адзін аднаму, пара дзяўчат, трасучыся ўсім целам і размахваючы рукамі, на пятках вытварае розныя па і потым сапраўды плыве насустрач пары хлопцаў, якія, у сваю чаргу, тупаюць наскамі ботаў, неяк скоса, з-пад казырка пазіраючы на папярэдніх дам; калі сыдуцца дзве пары, пляснуць адзін аднаму над вухам у далонькі і паасобку разыходзяцца ў розныя бакі, тупаючы нагамі і прыгаворваючы: «Вух я, ды вух я!». Потым групуюцца ўсе пары разам і, пераплятаючыся рукамі, робяць кругі то ў адзін, то ў іншы бок; нарэшце, раскланьваюцца адзін з адным і хаваюцца ў натоўпе, як бы чакаючы выкліку або новага запрашэння з боку хлопцаў. "

«Трасуха» разам з «Лявоніхай» набылі такую вядомасць і папулярнасць за межамі краіны, што сталі своеасаблівымі знакамі нацыянальнага харэаграфічнага мастацтва[2][4].

Польцы-трасусе прысвечана песня «Полька беларуская» Ігара Лучанка i Леаніда Дранько-Майсюка[9].

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ БелЭн 2002.
  2. ↑ а б в г д е ё Этнаграфія Беларусі 1989.
  3. ↑ Белорусская ССР, краткая энциклопедия: Население. Язык. Этнография. Фольклор. Искусство. Архитектура. — Мн.: БелСЭ, 1981. — С. 394.
  4. ↑ а б в г д е ё ж Чурко Ю. М. Вянок беларускіх танцаў. — Мн.: Беларусь, 1994. — 88 с. — ISBN 5-33801097-8.
  5. ↑ Голейзовский К. Я. Образы русской народной хореографии. — М.: Искусство, 1964.
  6. ↑ Б. А. Рыбаков. Язычество древней Руси. — М.: София, Гелиос, 2001. — ISBN 5-220-00452-2, 5-344-00092-8
  7. ↑ а б Полька-трасуха Архівавана 30 верасня 2013. (руск.)
  8. ↑ Падарожжа па Палессі і Беларускім краі. Спб., 1858. С. 42.
  9. ↑ Полька беларуская

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]