Тэбрыз

Тэбрыз перс.: تبریز Сцяг Краіна  Іран[1] Каардынаты 38°04′26″ пн. ш. 46°17′46″ у. д.^HGЯO Кіраўнік Iraj Shahin Baher^[d] Плошча 324 км² Вышыня цэнтра 1 340 м Насельніцтва ▲1 558 693 чал. (2016)[2][3] Часавы пояс UTC+03:30 Тэлефонны код 041 Паштовыя індэксы 51368 Аўтамабільны код 15 Афіцыйны сайт tabriz.ir Тэбрыз на карце Ірана

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Тэбры́з^[4], Таўры́з^[4] (перс.: تبریز Tabriz, азерб. Təbriz, تبریز) — горад з насельніцтвам 1,4 мільёна чалавек ля возера Урмія ў Іране, адміністрацыйны цэнтр іранскай правінцыі Усходні Азербайджан. У горадзе асноўны склад насельніцтва складаюць азербайджанцы, пасля іх вынікаюць персы, курды і іншыя нацыянальнасці. Насельніцтва размаўляе як на азербайджанскай, так і на персідскай мовах. Чацвёрты па велічыні горад Ірана.

Гісторыя

• IV стагоддзе да н.э. — сталіца Атрапатэны.
• III—VII стагоддзя — у складзе дзяржавы Сасанідаў.
• XII—XIII стагоддзя — сталіца дзяржавы Атабекаў Азербайджана.
• 1220—1222 — горад тройчы падвергся нападу манголаў падчас Першага, разведвальнага паходу манголаў на Паўднёвы Каўказ (1220—1222) і тройчы ад іх адкупіўся.
• XIII—XIV стагоддзя — адна са сталіц дзяржавы ільханаў-Хулагуідаў.
• 1375—1468 — сталіца Кара-Каюнлу.
• 1469—1501 — сталіца Ак-Каюнлу.
• 1501—1555 — сталіца дзяржавы Сефевідаў.

Горад тройчы быў разбураны (у 858 годзе, 1041 годзе і 1721 годзе) з-за магутных землетрасенняў, а таксама моцна пацярпеў падчас баявых дзеянняў падчас ірана-іракскай вайны 1980—1988 гадоў

Насельніцтва

Год Колькасць 1974 510 000 [5] 1983 852 000 [6] Год Колькасць 1995 1 450 000 [7] 2011 1 500 000 [8] Год Колькасць 2016 1 558 693 [2][3]

Эканоміка

Гістарычна Тэбрыз быў буйным гандлёвым цэнтрам, пра што сведчыць старадаўні Тэбрызскі базар — помнік Сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Цяпер горад з’яўляецца другім па значэнні прамыслова-індустрыяльным цэнтрам Ірана. У горадзе размешчана сетка профільных заводаў і фабрыкаў Іранскай трактарабудаўнічай кампаніі «Тэбрыз Махсен», якая складае ядро машынабудаўнічай індустрыі Ірана, філіялы якой дзейнічаюць у шматлікіх гарадах краіны і за мяжой. У горадзе размешчаны таксама нафтаперапрацоўчы, хімічны і цэментавы заводы. Развіта лёгкая і тэкстыльная прамысловасць, функцыянуе дыванаткацкая прадзільная фабрыка.

Навука і адукацыя

У 1898 годзе вядомы персідскі паэт Абід-аль-Мемалік пачаў выдаваць у Тэбрызе газету «Адаб».

У Тэбрызе дзейнічаюць каля дваццаці вышэйшых навучальных устаноў, сярод якіх вылучаюцца Тэбрызскі ўніверсітэт, Тэбрызскі ўніверсітэт медыцынскіх навук, Універсітэт мастацтваў і Універсітэт педагогаў Азербайджана. У горадзе знаходзіцца Цэнтр навукі і тэхналогій Усходняга Азербайджана і Тэбрызская нацыянальная бібліятэка.

Гарады-пабрацімы

•  Баку, Азербайджан^[9][10]
•  Газа, Дзяржава Палесціна
•  Конья, Турцыя
•  Магілёў, Беларусь (17 красавіка 2012)^[11]
•  Стамбул, Турцыя
•  Худжанд, Таджыкістан

Вядомыя асобы

• Гегам Багдасаравіч Сар’ян (1902—1976) — армянскі паэт^[12].

Гл. таксама

• Тэбрызская школа мініяцюры
• Тэбрызскі дыван

Зноскі

1. Moin M. فرهنگ فارسی معین — Amir Kabir Publishers, 1972.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4746777"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3462918"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3318947"></a>
2. Statistical Center of Iran > Home
3. جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری Праверана 29 кастрычніка 2023.
4. БелЭн 2002.
5. Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. — Т. 25. — С. 353.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
6. Географический энциклопедический словарь: Географические названия / под ред. В. М. Котляков — 3-е изд. — М.: Большая российская энциклопедия, 2003. — 903 с. — ISBN 5-85270-216-1
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q120475222"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4236098"></a>
7. Большой словарь географических названий / под ред. В. М. Котляков — Екатеринбург: Русское географическое общество, 2003. — С. 633. — 832 с. — ISBN 5-94799-148-9
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q113510146"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q726762"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q887"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4236098"></a>
8. Большая российская энциклопедия — М.: Большая российская энциклопедия, 2004. Праверана 7 ліпеня 2024.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1768199"></a>
9. http://baku-ih.gov.az/page/26.html
10. http://azerbaijans.com/content_1719_az.html
11. https://goridcentr.csgpb.by/pobratimy/virtualnaya-ekskursiya/tebriz-islamskaya-respublika-iran/
12. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).

Літаратура

• Таўры́з // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 460. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
• Тебри́з, Тавриз // Т. 25. Струнино — Тихорецк. — М. : Советская энциклопедия, 1976. — С. 353. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Тебри́з, Тавриз // Большой словарь географических названий (руск.) / Гл. ред. В. М. Котляков. — Екатеринбург: У-Фактория, 2003. — С. 633—634. — 832 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-94799-148-9.
• Тебри́з, Тавриз // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 474. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
• Тебри́з // Географические названия мира: Топонимический словарь: Ок. 5000 единиц (руск.) / Е. М. Поспелов; Отв. ред. P. A. Агеева. — 2-е изд., стереотип.. — М.: Русские сло­вари: ООО «Издательство Астрель»: ООО «Издательство ACT», 2002. — С. 413. — 512 с. — ISBN 5-17-001389-2 (ООО «Издательство ACT»), ISBN 5-271-00446-5 (ООО «Издательство Астрель»), ISBN 5-93259-014-9 (Издательство «Русские словари»).

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Тэбрыз