Увярэднік

Увярэднік
Увярэднік лясны (Pedicularis sylvatica)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Ясноткакветныя Сямейства:  Заразіхавыя Трыба:  Pedicularideae Род:  Увярэднік
Міжнародная навуковая назва
Pedicularis L., Sp. Pl. 2: 607 (1753)
Наменклатурны тып
Pedicularis sylvatica — Увярэднік лясны
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   33352 NCBI   43174 EOL   38102 IPNI   328292-2

Увярэ́днік^[3] (Pediculáris) — род кветкавых раслін сямейства Залознікавыя (Scrophulariaceae).

Батанічнае апісанне

Увярэднік лясны (Pedicularis sylvatica) — тыпавы від роду. Батанічная ілюстрацыя Якаба Штурма з кнігі «Deutschlands Flora in Abbildungen», 1796

Аднагадовыя і шматгадовыя травяністыя расліны. Лісце пёрыста-рассечанае або пёрыста-раздельнае, чаргаванае або ў кальчаках. Кветкі ружова-фіялетавыя, пурпуровыя, жоўтыя, белыя, у верхавінкавых коласападобных або мяцёлкападобных суквеццях. Плод — каробачка.

Арэал

Налічвае каля 600 відаў, пашыраных у Паўночным паўшар’і (пераважна ў Гімалаях і Кітаі, 1 від у Паўднёвай Амерыцы^[4]).

Віды

Асноўны артыкул: Віды роду Увярэднік

Род уключае каля 600—800 відаў^[5][6][7]. Некаторыя з іх:

• Pedicularis amoena Adams ex Steven
• Pedicularis atropurpurea Nordm.
• Pedicularis caucasica M.Bieb.
• Pedicularis comosa L. — Увярэднік чубаты
• Pedicularis condensata M.Bieb.
• Pedicularis crassirostris Bunge
• Pedicularis dasystachys Schrenk
• Pedicularis dolichorhiza Schrenk
• Pedicularis elata Willd.
• Pedicularis exaltata Besser — Увярэднік высокі, ці Увярэднік рослы
• Pedicularis hirsuta L.
• Pedicularis incarnata L.
• Pedicularis kaufmannii Pinzger — Увярэднік Каўфмана
• Pedicularis lapponica L.
• Pedicularis longiflora Rudolph
• Pedicularis myriophylla Pall.
• Pedicularis nordmanniana Bunge
• Pedicularis oederi Vahl
• Pedicularis palustris L. — Увярэднік балотны, ці Прорва, ці Ваўчкі, ці Гніднік, ці Падсаднік, ці Ушывая трава, ці Вашыная трава, ці Тваражаўнік, ці Зязюліна мыла, ці Насаднік
• Pedicularis proboscidea Steven
• Pedicularis resupinata L.
• Pedicularis sceptrum-carolinum L. — Увярэднік скіпетрападобны, ці Увярэднік карлаў скіпетр
• Pedicularis sibthorpii Boiss.
• Pedicularis striata Pall.
• Pedicularis sudetica Willd.
• Pedicularis sylvatica L. — Увярэднік лясны
• Pedicularis tristis L.
• Pedicularis venusta Schangin ex Bunge
• Pedicularis verticillata L.

Значэнне і выкарыстанне

Расліны, здольныя да паразітызму. Некаторыя віды ядавітыя. Лекавыя, кармавыя і дэкаратыўныя расліны. У народнай медыцыне і ветэрынарыі часам выкарыстоўваюцца пераважна ў якасці інсектыцыдных сродкаў.

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
3. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 94. — 160 с. — 2 350 экз.
4. Мытник (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі
5. Yang et al. 1998, p. 97.
6. Косачёв 2013, с. 3—6.
7. Иванина 1981, с. 288.

Літаратура

• Увярэ́днік // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 16. — С. 158. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0263-6 (т. 16).
• Якаўлева І. М. Увярэ́днік // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 4. Недалька — Стаўраліт / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1985. — 599 с., іл. — 10 000 экз.
• Pedicularis L. — Мытник // Определитель высших растений Беларуси (руск.) / Под ред. В. И. Парфёнова. — Мн.: Дизайн Про, 1999. — С. 145, 154. — 472 с. — 1 000 экз. — ISBN 985-6182-78-6.
• Мы́тник // Т. 17. Моршин — Никиш. — М. : Советская энциклопедия, 1974. — С. 154. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978). (руск.)
• Иванина, Л. И. Род 25. Мытник — Pedicularis L. // Флора Европейской части СССР (руск.) / под ред. Ан. А. Фёдорова. — Л.: Наука, 1981. — Т. V / ред. тома Р. В. Камелин. — С. 288—300. — 380 с.
• Косачёв, П. А. Мытники (Pedicularis L.) Алтайской горной страны (руск.). — Барнаул: Изд-во Алт. ун-та, 2013. — 80 с. — ISBN 978-5-7904-1494-7.
• Yang H. B., Holmgren, N. H., Mill, R. R. 57. Pedicularis Linnaeus // Flora of China. — 1998. — Vol. 18. — P. 97—209.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Увярэднік
• Мытник — род Pedicularis: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь Архівавана 10 сакавіка 2014.
• Pedicularis (англ.) // The Plant List
• Genus: Pedicularis L. (англ.) // Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy)