Уладар (Нікало Макіявелі)

Уладар
Il Principe
Аўтар Нікало Макіявелі
Жанр палітычны трактат
Мова арыгінала італьянская
Арыгінал выдадзены 1532
Выпуск 1532
Наступная Discourses on Livy[d]
Электронная версія

«Уладар» або «Князь» (італ.: «Il Principe») адна з галоўных кніг Нікало Макіявелі, напісаная ў 1513. Ад «Уладара» пайшоў тэрмін «макіявелізм»[1][2].

Змест і мэты кнігі

[правіць | правіць зыходнік]

Уладар складаецца з 26 раздзелаў, прысвечаных розным бакам палітычнага жыцця. Кніга напісана ў форме парады Ларэнца II Медычы, на якога ён склаў надзеі з аб’яднаннем Італіі і вызваленнем яе ад чужынцаў[3]. Гэтую кнігу Макіявелі падчас высылкі ў родавы маёнтак Сан-Кашана і пасля яе, ён адразу ж набыў дзяржаўную пасаду гістарыёграфа.

Палітычнае вучэнне Уладара

[правіць | правіць зыходнік]

Прадметам разваг Уладара з'яўляецца адзінаўладнае панства. Уладар Макіявелі — то ёсць палітык, які імкнецца захаваць цалкам моц сваёй улады і выкарыстоўвае для гэтага, усялякія магчымыя сродкі, якімі ён, між тым, карыстаецца разважна і эканамічна. Макіявелі не апісвае вартасцей адзінаўладнага панства, але ён толькі даследчык метадаў і сутнасці адзінаўладдзя. Ён апісваў тое, што людзі звычайна робяць, а не тое, што павінны рабіць[4]. Нават ёсць думкі, што ва Уладары ён падвяргае тыранаў крытыцы, што ён шукае тып гаспадара, каторы ўсталяваў бы добры лад, суд і незалежнасць ад чужынцаў[5].

Кніга Уладар стала падручнікам для ўсіх тых уладароў, якія імкнуцца да неабмежаванай улады. Часта мяркуюць, што з яе пачалася сучасная палітычная навука[6][7]. На сур'ёзным узроўні Князя чытаюць разам з Развагамі над першымі дзесяццю кнігамі Тыта Лівія, дзе Макіявелі прэзентуе сабе ў якасці прыхільніка абмежаванага ўрада, улады закону, пабронцам вольнасці.

Уладар Макіявелі аказаў моцны ўплыў на палітыку. Пад яго ўздзеяннем знаходзіліся многія мысляры і пісьменнікі, пачынаючы ад Леанарда да Вінчы і скончваючы сённяшнім днём. Ён быў забароненым у елізавецінскай Англіі, а кароль прускі Фрыдрых II Вялікі напісаў твор «Антымакіявелі».

Ідэі, якія апісваюцца ва Уладары

[правіць | правіць зыходнік]

Макіявелі ва Уладары выдвігае шэраг важных ідэй, якія аказалі вялізны ўплыў на палітыку. Сярод іх такія, як аддзяленне маральнасці ад палітычнага дзеяння, у выніку чаго сталі шырока вядомымі асобныя пункты макіявелізму — Machtpolitik (палітыка сілы). Такі макіявелізм стаў падзеяй скандальным, а тэрміны кшталту frodi onorevoli (годны, сапраўдны абман) ці scelleratezze gloriose (слаўнае шахрайства) набылі дурную славу[6].

Цыклічнасць

[правіць | правіць зыходнік]

У ідэі аб цыклічнасці, Макіявелі ўсталяваў новы, невядомы ні Антычнасці, ні Сярэднявеччу закон цыклу — змена формы дзяржавы адбываецца не па жаданню ці па фантазіі людзей, але пад уплывам жыццёвых абставін, пад «уздзеяннем рэчаіснага ходу рэчаў але не ўяўнага»[8].

Рэлігія

[правіць | правіць зыходнік]

Макіявелі раскрытыкаваў дзеянні Папаў і выдвінуў тэзу аб выкарыстанні рэлігіі ў свецкай палітыкі[9]. Гэтая акалічнасць выклікала шырокія адповяды з баку Каталіцкага Касцёла. За тое, Уладар быў унесены ў «Індэкс забароненых кніг» і карыстацца яго кнігай можна было толькі праз спецыяльны дазвол. У 1592 Антоніа Пасевіна напісаў супраць Макіявелі трактат[10].

Заклік да аб'яднання Італіі

[правіць | правіць зыходнік]

Вельмі важнай думкай стаў заклік да аб'яднання Італіі. Такая ідэя ўжо існавала перад ім — яна ёсць у Дантэ, які выказваў яе «Боскай камедыі», пры жыцці Макіявелі прапаноўвалі канфедэрацыю Франчэска Гвічардзіні, Даната Джаноці і Паола Парута, і іншыя пісменнікі і мысляры. Гэтую ідэю імкнуўся ажыццявіць на практыцы Папа Аляксандр VІ Борджыа са сваім сынам Чэзарэ Борджыа. Свой заклік Макіявелі кінуў за тры стагоддзі перад аб'яднаннем краіны. Але яна не рэчаісная ў вельмі рэчаіснага Макіявелі, бо аб'яднанне краіны тады было мала верагодным. То была толькі мара і заклік[11]. Але то быў адзіны чын выратаваць Італію і пазбавіцца ад іншаземнага панавання, якое прыносіла пакуты і разбурэнні[12][13].

Зноскі

  1. ↑ Мак'явэлі, Нікало, Уладар / Нікало Мак'явэлі; пер. з італьянскай Зм. Коласа. — Мінск : Зміцер Колас, 2008. — 134 с.– (Галерэя чалавечай думкі) ISBN 978-985-6783-47-3, б. 113
  2. ↑ Мельник В. А. Современный словарь по политологии. — Минск : Книжный дом, 2004. — 640 с., б. 214
  3. ↑ Мак'явэлі, Нікало, Уладар / Нікало Мак'явэлі; пер. З італььянскай Зм. Коласа. — Мінск : Зміцер Колас, 2008. — 134 с.– (Галерэя чалавечай думкі) ISBN 978-985-6783-47-3, бб. 114, 5-6, 107-111.
  4. ↑ А. С. Алексеев. Макиавелли как политический мыслитель. М., 1880, б. IV, 334,335
  5. ↑ Wł. Topor-Rabczуński. Machiavelli i epoka Odrodzenia. Warszawa, 1908
  6. ↑ а б История Европы / Норман Дэвис; пер.с англ. Т. Б. Менской.- М.: АСТ: АСТ Москва: ХРАНИТЕЛЬ, 2006.- 943, [1] с.: 32 л. ил. ISBN 5-17-024749-4 (ООО «Издательство АСТ»), ISBN 5-9762-0099-0 (ООО Издательство «Хранитель») б. 381
  7. ↑ A. Gramsci. Note sul Machiavelli sulla politica e sullo stato moderno. Torino, 1949, p. 3
  8. ↑ «…piu conveniente andare dietro alla verità effettuale della cosa, che alla immaginazione di essa» (N. Machiavelli. Il Principe. Opere complete. Napoli, 1877 p. 332
  9. ↑ Мак'явэлі, Нікало, Уладар / Нікало Мак'явэлі; пер. З італььянскай Зм. Коласа. — Мінск : Зміцер Колас, 2008. — 134 с.- (Галерэя чалавечай думкі) ISBN 978-985-6783-47-3, б. 47, б. 91, б. 105
  10. ↑ A. Possevino. Iuducium de Nua, Bodeno, Moreno, Machiavello. Roma, 1592
  11. ↑ G. Saittà. Il pensiero italiano nell'umanesimo e nel Rinascimento, v. III. II Rinascimento. Bologna, 1951, p. 399
  12. ↑ «…questo barbaro dominio»(N. Machiavelli. Il Principe. Opere scelte, p. 118
  13. ↑ Мак'явэлі, Нікало, Уладар / Нікало Мак'явэлі; пер. З італьянскай Зм. Коласа. — Мінск : Зміцер Колас, 2008. — 134 с.- (Галерэя чалавечай думкі) ISBN 978-985-6783-47-3, б. 107—111

Бібліяграфія

[правіць | правіць зыходнік]
  • Мак'явэлі, Нікало, Уладар / Нікало Мак'явэлі; пер. З італьянскай Зм. Коласа. — Мінск : Зміцер Колас, 2008. — 134 с.– (Галерэя чалавечай думкі) ISBN 978-985-6783-47-3
  • Niccolò Machiavelli. Il Principe e opera politiche minori. Firenze, Successori Le Monnier, 1888
  • A. Gramsci. Note sul Machiavelli sulla politica e sullo stato moderno. Torino, 1949
  • А. С. Алексеев. Макиавелли как политический мыслитель. М., 1880