Уладзімір Фёдаравіч Мінорскі

Уладзімір Фёдаравіч Мінорскі
руск.: Владимир Фёдорович Минорский
Дата нараджэння 6 лютага 1877(1877-02-06)[1] ці 5 лютага 1877(1877-02-05)[2]
Месца нараджэння
Дата смерці 25 сакавіка 1966(1966-03-25)[3][4] (89 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства
Род дзейнасці дыпламат, гісторык, усходазнавец, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера усходазнаўства
Месца працы
Навуковая ступень доктар гістарычных навук
Альма-матар
Вядомыя вучні Юрый Мікалаевіч Рэрых[d], Clifford Edmund Bosworth[d], Q97315282? і Roger Savory[d]
Член у

Уладзімір Фёдаравіч Мінорскі (руск.: Владимир Фёдорович Минорский, англ.: Vladimir Minorsky; 24 студзеня [5 лютага] 1877, Карчава, Цвярская губерня, Расійская імперыя — 25 сакавіка 1966, Кембрыдж, Англія, Вялікабрытанія) — расійскі акадэмік яўрэйскага паходжання, усходазнаўца і дыпламат, даследчык гісторыі, гістарычнай геаграфіі, літаратуры і культуры Персіі і Каўказа, у асаблівасці лазаў, лураў і курдаў. Рускі эмігрант першай хвалі, які жыў і навучаў у Францыі і Англіі.

Жыццяпіс

[правіць | правіць зыходнік]

Нарадзіўся ў 24 студзеня (5 лютага) 1877 года[заўвага 1] ў яўрэйскай сям’і горада Карчава Цвярской губерні ў Расійскай імперыі. Пляменнік рабіна Шлома Залкінда Мінора.

Скончыў 4-ю Маскоўскую гімназію з залатым медалём (1896)[7], юрыдычны факультэт Маскоўскага ўніверсітэта (1900) і Лазарэўскі інстытут усходніх моў (1903). Вучань Агатангела Крымскага. Прыняў праваслаўе[8].

У 1903 годзе паступіў у Азіяцкі дэпартамент МЗС. У 1904 годзе абраны членам Маскоўскага археалагічнага таварыства. Служыў дыпламатам у Іране і Турцыі: драгаман генконсульства ў Таўрызе (1904—1908), другі драгаман місіі (з 1906 года). Палявым спосабам вывучыў курдскую мову, што дапамагло яму стаць адным з найвыдатнейшых курдазнаўцаў свайго часу.

" Курдскае пытанне ў Персіі, несумненна, рана ці позна зверне на сябе ўсеагульную ўвагу… З усімі пытаннямі, якія тычацца курдаў, так ці інакш звязана Турцыя, якая пры ўсіх выпадках стараецца атрымаць карысць са слабасці сваёй суседкі Персіі. "

 — па-прарочы пісаў У. Ф. Мінорскі ў 1905 годзе.

З чэрвеня 1909 года — чыноўнік па дыпламатычнай частцы пры Туркестанскім генерал-губернатары.

У 1911 годзе выдаў манаграфію пра шыіцкую секту Ахл-э Хакк («Людзі ісціны»), за якую быў удастоены залатога медаля секцыі этнаграфіі Імператарскага таварыства аматараў прыродазнаўства, антрапалогіі і этнаграфіі. Секта Ахл-э Хакк была заснавана ў канцы XIV стагоддзя. Большасць яе чальцоў паўднёвыя курды захаду Ірана і паўночнага ўсходу Ірака, а таксама прадстаўнікі народа заза. Лік прыхільнікаў Ахл-э Хакк у той час дасягаў 2 мільёнаў чалавек. Іхняе веравучэнне ўтварылася ў рамках ісламскай культуры, у яго аснове ляжаць уяўленні пра паслядоўнае ўвасабленне Бажаства, рэінкарнацыю і дасягненне выратавання праз самаўдасканаленне пад кіраўніцтвам духоўнага настаўніка.

З 1912 года У. Ф. Мінорскі — 2-гі сакратар расійскага пасольства ў Канстанцінопалі. У 1913 годзе ажаніўся[заўвага 2] на Таццяне Аляксееўне Шабунінай (1894—?), дачцэ сапраўднага стацкага саветніка, генеральнага консула ў Канстанцінопалі Аляксея Фёдаравіча Шабуніна.

4 лістапада 1913 г. Мінорскі быў уключаны ў склад чатырохбаковай камісіі (расійска-брытана-турэцка-персідскай[заўвага 3]) па Турэцка-персідскім размежаванні. Расійскі камісар Уладзімір Мінорскі ўзначаліў размежавальныя працы ў Паўночна-Заходняй Персіі. Кіруючыся геапалітычнымі інтарэсамі Расіі, Мінорскі ў спрэчных дэмаркацыйных пытаннях стараўся падтрымліваць Персію, дзе расійскі ўплыў тады быў дастаткова моцным. У выніку працы камісіі часова акупаваныя туркамі раёны Курдыстана былі вернуты Ірану.

З 1915 года Мінорскі — 1-шы сакратар расійскай місіі ў Персіі; у лютым 1917 года ўступіў у кіраванне місіяй як павераны ў справах.

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі — эмігрант (de jure — невяртанец[9]). Да траўня 1919 гады ён заставаўся ў Тэгеране, затым доўга пражыў у Францыі. Працаваў у пасольстве Расійскай імперыі ў Парыжы (аж да яго закрыцця) экспертам па Блізкім Усходзе і Каўказе.

З 1923 года чытаў лекцыі па персідскай літаратуры і гісторыі ісламу ў Нацыянальнай школе жывых усходніх моў (École nationale des langues orientales vivantes) у Парыжы.

У 1930 г. прызначаны «ўсходнім сакратаром» прызначанай на 1931 год Міжнароднай выставы персідскага мастацтва ў Берлінгтан-Хаўсе (Лондан). У 1932 годзе канчаткова пераехаў у Вялікабрытанію і пачаў выкладаць персідскую мову ў Лонданскім універсітэце[заўвага 4]. Унёс вялікі ўклад у галіне цюркскіх, мангольскіх, каўказскіх, армянскіх і візантыйскіх гістарычных даследаванняў. Сапраўдны член Брытанскай і Французскай акадэмій навук, Азіяцкіх таварыстваў Францыі і Германіі, ганаровы доктар Кембрыджскага і Брусэльскага ўніверсітэтаў.

У 1934 годзе Мінорскі ўдзельнічаў у святкаванні Тысячагоддзя Фірдаўсі ў Тэгеране.

У 1937 годзе ён атрымаў званне прафесара. У 1944 годзе выйшаў у адстаўку.

У 1946 годзе У. Ф. Мінорскі зрабіў палітычную заяву, якая асудзіла міністра замежных спраў Вялікабрытаніі Эрнэста Бевіна, салідарнага з прэм’ер-міністрам Турцыі Сараджоглу ў тым, што, нібыта, «у рэгіёнах Карса і Ардахана няма армян». Мінорскі нагадаў вядомыя словы Гітлера: «Хто сёння памятае аб разні армян?!» і ўказаў, што памяць чалавецтва не такая ўжо кароткая і яно памятае, што зрабілі младатуркі з армянамі.

У 1948—1949 гадах Мінорскі выкладаў ва Універсітэце Фуада (Каір).

У 1960 годзе быў запрошаны Акадэміяй навук СССР для ўдзелу ў XXIII Міжнародным кангрэсе ўсходазнаўцаў у Маскве.

Калі ў 1962 годзе Інстытут усходазнаўства АН СССР правёў навуковую сесію, прысвечаную 60-годдзю з дня нараджэння дачасна памерлага Юрыя Мікалаевіча Рэрыха, Мінорскі адгукнуўся невялікім нарысам пра свайго сябра і вучня, дзе, у прыватнасці, успамінаў:

" У пачатку 1920-х гадоў я вёў у Парыжскай школе ўсходніх моў семінар па «Шах-намэ»… Раптам нашае супрацоўніцтва папоўнілася новым госцем з далёкага захаду. Юрый Мікалаевіч толькі што скончыў у Гарвардзе аддзяленне далёкаўсходніх моў і санскрыту і прыехаў папоўніць свае веды пад кіраўніцтвам Поля Пеліо і іншых французскіх свяціл… Я думаў, што ён зазірнуў у маю аўдыторыю проста пацікавіцца, што там робіцца, але аказалася, што ён вельмі нядрэнна ведаў па-персідску, і адразу прыняў актыўны ўдзел у нашых занятках… Юрый Мікалаевіч свабодна размаўляў на еўрапейскіх мовах і хутка наладжваў адносіны. Я быў вельмі шчаслівы даведацца, што такі буйны знаўца глыбінь Азіі — вучоны не толькі па кнігах, але і па непасрэдных кантактах з народамі і землямі, якім ён прысвяціў сваё жыццё, — знайшоў сваё месца ў Маскве… Я думаў з радасцю, што Юрый Мікалаевіч, ад якога можна было чакаць яшчэ шмат гадоў навуковай дзейнасці, уступіць у строй, каб прадоўжыць нашу навуковую традыцыю, што вакол яго збярэцца моладзь, што ён стане жаданым «каталізатарам» новых сіл і імкненняў. Лёс судзіў інакш. Ён усміхнуўся нам нечаканай магчымасцю пабываць на Радзіме, але не дазволіў заспець Юрыя Мікалаевіча ў жывых.
"

Памёр Уладзімір Фёдаравіч 25 сакавіка 1966 года ў Англіі, у Кембрыджы. Згодна з завяшчаннем, урна з яго прахам была перавезена ў Маскву і пахавана на Новадзявочых могілках.

Бібліяграфія

[правіць | правіць зыходнік]
на рускай мове
  • У русских подданных султана. — М.: Т-во скоропеч. А. А. Левенсон, 1902.
  • Константинопольские увеселения : Из летних впечатлений / В. О. М-ский. — Тифлис: Г. Мелик-Каракозов, 1903.
  • Материалы для изучения персидской секты «Люди истины», или Али-илахи. Ч. 1. — М.: тип. «Крестного календаря», 1911.
  • Курды. Заметки и впечатления. — Петроград: Типография В. Ф. Киршбаума, 1915.
  • Турецко-персидское разграничение // Известия ИРГО. — Т. LII, вып. V. — Петроград, 1916.
  • Древности Маку. Путевые заметки. — Петроград, 1916.
  • Келяшин, стела у Топузова и древнейшие памятники Урмийского озера. — 1919.
  • История Ширвана и Дербента. — Кембридж, 1958; М., 1963.
на англійскай мове
  • Studies in Caucasian history. — London, 1953; Cambridge University Press, 1957.
  • Ahl-I Hakk. — The Encyclopaedia of Islam.
  • Iranica. — London, 1964.
  • Medieval Iran and its neighbours / Pref. by C. E. Bosworth. — London: Variorum Reprints, 1982. — II, 336 p. — (Collected Studies; No Cs166). — ISBN 978-0-86078-114-1.
  • Mongol Place-Names in Mukri Kurdistan (Mongolica).
  • The Khazars and the Turks in the Äkäm al-Marjän.
  • The Clan of the Qaraqoyunlu Rulers.
  • Tamim ibn Baor’s Journey to the Uighurs.
  • TADHKIRAT AL-MULUK. A manual of Safavid Administration. London:1943, 356 p.
на французскай мове
  • Notes sur la secte des Ahl-I Haqq. — Revue du Monde Musulman, Volumes XL, 1920; XLIV-XLV, 1921.
  • Etudes sur les Ahl-I Haqq. — Revue de L’Histoire des Religions, Volume XCVII, № 1, Janvier 1928.
  • Les tsiganes luli et les lurs persans. — Paris, 1931.

Заўвагі

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ У XX стагоддзі старастыльная дата нараджэння 24 студзеня стала прыпадаць на 6 лютага па новым стылі, што і знайшло адлюстраванне ў яго біяграфіях; напрыклад гл. Vladimir Fedorovich Minorsky Архівавана 21 снежня 2016. (англ.)
  2. ↑ Вянчанне 29 верасня 1913 г. у царкве пры Дзяржаўным кантролі ў Пецярбургу; паручыцелі па жаніху: стацкі саветнік Аркадзь Аляксандравіч Арлоў, надворны саветнік Барыс Усеваладавіч Мілер і калежскі саветнік Сяргей Уладзіміравіч Тухолка; па нявесце: селянін сяла Ядроў Ядроўскай воласці Валдайскага павета Наўгародскай губерні Аляксандр Сцяпанавіч Гадолін і Гвардзейскага экіпажа лейтэнант Мікіта Фёдаравіч Пешкоў (ЦГИА СПб. Ф. 19.— Оп. 127.— Д. 2873.— Л. 20б).
  3. ↑ Удзел Вялікабрытаніі ў рабоце міжнароднай камісіі па Турэцка-персідскім размежаванні быў абумоўлены падпісанай 29 ліпеня 1913 года Англа-асманскай Канвенцыяй пра асаблівыя брытанскія правы ў Шат-эль-Араб-Кувейцкім рэгіёне.
  4. ↑ У Школе Арыентальных і Афрыканскіх Даследаванняў (англ.: School of Oriental and African Studies, SOAS).

Крыніцы

[правіць | правіць зыходнік]
  1. ↑ http://journals.cambridge.org/action/displayAbstract?fromPage=online&aid=3868872&fileId=S0041977X0007422X
  2. ↑ Oxford Biography Index Праверана 6 лютага 2018.
  3. ↑ Vladimir Minorsky // AlKindi
  4. ↑ Vladimir Fedorovich Minorsky // Annuaire prosopographique : la France savante / пад рэд. B. Delmas — 2009. Праверана 9 кастрычніка 2017.
  5. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118958070 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.
  6. ↑ https://aibl.fr/academiciens-depuis-1663/ Праверана 3 красавіка 2023.
  7. ↑ Список выпускников 4-й гимназии. Архівавана з першакрыніцы 17 верасня 2013. Праверана 17 чэрвеня 2011.
  8. ↑ Артыкул «Минор Шломо Залман» у Электроннай яўрэйскай энцыклапедыі
  9. ↑ Фармулёўка 3-га выдання ВСЭ: «Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 не вярнуўся ў Расію».

Літаратура

[правіць | правіць зыходнік]
  • Базиянц А. П. На страницах словаря (В. Ф. Минорский) // Над архивом Лазаревых: (Очерки) / А. П. Базиянц; Отв. ред. акад. Б. Б. Пиотровский. — М.: Наука (ГРВЛ), 1982. — С. 156—159. — 160 с. — 30 000 экз.
  • Биобиблиографический словарь отечественных тюркологов: Дооктябрьский период / Подг. А. Н. Кононов. — 2-е изд., перераб. — М.: Наука (ГРВЛ), 1989. — С. 164.
  • Минорский Владимир Федорович — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі.
  • Минорский В. Ф. Турецко-персидское разграничение // Известия ИРГО. — Т. LII, вып. V. — Петроград, 1916.
  • Счётчиков К. Этнограф из Корчевы // Заря. — 1970. — 24 февр.
  • Кузнецова Н. А. Владимир Федорович Минорский (Памяти учёного) // Народы Азии и Африки. — 1966. — № 6.
  • Петропавловский Б. И. Конаково и Конаковский район: Исторический очерк. — Тверь, 2002. — 43 с.
  • Bosworth C. E. Minorsky, Vladimir Fyodorovich (1877—1966). — Oxford Dictionary of National Bibliography, Oxford 2004.
  • Eren, H. Türklük Bilimi Sözlügü, I: Yabanci Türkologlar. — Ankara 1998: 226—227.
  • Lang D. M. Obituary: Vladimir Fedorovich Minorsky. — Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 29 (1966): 694—699.

Спасылкі

[правіць | правіць зыходнік]