Фасоля

Фасоля
Фасоля звычайная (Phaseolus vulgaris)
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Бабовакветныя Сямейства:  Бабовыя Падсямейства:  Матыльковыя Трыба:  Phaseoleae Падтрыба:  Phaseolinae Род:  Фасоля
Міжнародная навуковая назва
Phaseolus L., 1753
Сінонімы
Alepidocalyx Piper Minkelersia M.Martens & Galeotti Rudua F.Maek.
Тыпавы від
Phaseolus vulgaris L. [3]
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   203844 NCBI   3883 EOL   28260 GRIN   g:9217 IPNI   23211-1

Фасоля^[4] (Phaseolus) — род кветкавых раслін сямейства бабовых. Больш за 200 відаў. Пашыраны ў тропіках і субтропіках Амерыкі і Афрыкі. Старажытная культура Цэнтральнай Амерыкі — фасоля звычайная (Phaseolus vulgaris) вядома з 4-3-га тысячагоддзя да н. э. У Еўропу завезена ў 16, у Беларусь — 17-18 стагоддзях. У культуры больш 20 відаў. На Беларусі вырошчваюць фасолю звычайную і шматкветкавую, або агніста-чырвоную, ці турэцкія бабы (Phaseolus coccineus).

Батанічнае апісанне

Адна- і шматгадовыя травяністыя расліны. Амаль усе віды — самаапыляльныя ліяны даўжынёй да 2,5 метраў, некаторыя — паўкусты, большасць з іх — расліны кароткага дня. У кустовых форм моцнае непалягаючае сцябло да 0,5 метраў. Лісце трайчастае. Кветкі матыльковыя, разнастайнай афарбоўкі, сабраныя ў гронкападобныя суквецці. Плод — струк. Насенне высокай смакавай годнасці, мае да 30 % паўнацэннага бялку.

Віды

Некаторыя віды:

• Phaseolus acutifolius
• Phaseolus amblyosepalus
• Phaseolus angustissimus
• Phaseolus anisotrichos
• Phaseolus augustii
• Phaseolus brevicalyx
• Phaseolus chacoensis
• Phaseolus cibellii
• Phaseolus coccineus — Фасоль шматкветкавая, ці Фасоль агніста-чырвоная, ці Турэцкія бабы, ці Фасоля крывава-чырвоная
• Phaseolus filiformis
• Phaseolus galactoides
• Phaseolus glabellus
• Phaseolus grayanus
• Phaseolus latidenticulatus
• Phaseolus leucanthus
• Phaseolus lunatus
• Phaseolus massaiensis
• Phaseolus micranthus
• Phaseolus microcarpus
• Phaseolus nelsonii
• Phaseolus oaxacanus
• Phaseolus pachyrrhizoides
• Phaseolus parvulus
• Phaseolus pedicellatus
• Phaseolus plagiocylix
• Phaseolus pluriflorus
• Phaseolus polymorphus
• Phaseolus polystachios
• Phaseolus polytylus
• Phaseolus ritensis
• Phaseolus sonorensis
• Phaseolus tuerckheimii
• Phaseolus vulcanicus
• Phaseolus vulgaris L. typus^[3] — Фасоля звычайная, ці Пасоля, ці Хвасоля, ці Кас’яч, ці Квасоля, ці Квасуля, ці Шальбабона, ці Квасёл, ці Квасоль
• Phaseolus wrightii
• Phaseolus xanthotrichus

Значэнне і выкарыстанне

Харчовая, кармавая, лекавая, сідэральная, дэкаратыўная расліна.

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
3. Звесткі пра род Phaseolus у базе даных Index Nominum Genericorum Міжнароднай асацыяцыі па таксанаміі раслін (IATP). (англ.)
4. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 95. — 160 с. — 2 350 экз.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя:У 18 т. Т.16: Трыпалі — Хвіліна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2003. — 576 с.: іл.