Ферма (аповесць)

«Ферма»
англ.: Animal Farm
Вокладка першага выдання, 1945 г.
Жанр	казачная аповесць
Аўтар	Джордж Оруэл
Мова арыгінала	англійская
Дата напісання	1945
Дата першай публікацыі	17 жніўня 1945
Выдавецтва	Harvill Secker^[d]
Месца публікацыі	Лондан
Колькасць старонак	92[1]
Перакладчык	Сяргей Шупа
Папярэдні	Coming Up for Air^[d]
Наступны	1984
Медыяфайлы на Вікісховішчы

«Ферма» (англ.: «Animal farm») — дзіцячая казка-прыпавесць англійскага пісьменніка Джорджа Оруэла. Алегорыя таталітарнага грамадства. Дзеючыя асобы — свойскія жывёлы, якія паўсталі і скінулі фермера-гаспадара з мэтай пабудаваць справядлівае грамадства. Але ферма іх мары паступова эвалюцыяніруе ў таталітарную супольнасць.

Гісторыя стварэння

Аповесць была напісана ў 1943 г., у час Другой сусветнай вайны. Паколькі СССР быў саюзнікам Вялікабрытаніі, аповесць Оруэла спачатку адмаўляліся друкаваць. Яна выйшла ў свет толькі ў 1945 г.

Сюжэт

Ферма «Мэнар» прыйшла ў заняпад, а яе гаспадар містэр Джоўнс, алкаголік, дрэнна абыходзіўся з жывёламі. Стары кабан Маёр заклікаў перад смерцю ўсю фермерскую скаціну абараняць свае правы. Аднойчы, калі батракі Джоўнса забылі пакарміць жывёл, у тых лопнула цярпенне, і яны прагналі з фермы ўсіх людзей. На чале скаціны сталі свінні, як носьбіты высокага інтэлекту. Галоўнымі зрабіліся кабаны Сняжок і Напалеон. Дзеля стварэння новага, справядлівага грамадства жывёлы пачалі больш працаваць і паспяхова сабралі ўраджай. Ферма «Мэнар» (якую цяпер перайменавалі ў «Ферму жывёл») пачала патроху багацець.

Джоўнс сабраў іншых фермераў і паспрабаваў адбіць сваю маёмасць, але жывёлы разбілі і прагналі захопнікаў. Пасля бітвы Сняжок абвясціў свой план пабудовы электрастанцыі, каб забяспечыць усіх жывёл спрыяльнымі ўмовамі жыцця. На сцяне хлява былі запісаны запаветы новага грамадства:

1. Той, хто ходзіць на двух нагах, — вораг.
2. Той, хто ходзіць на чатырох нагах, роўна як і той, хто мае крылы, — сябар.
3. Жывёла не носіць адзенне.
4. Жывёла не спіць на ложку.
5. Жывёла не п’е алкаголь.
6. Жывёла не заб’е іншую жывёлу.
7. Усе жывёлы роўныя.

Але кабан Напалеон пляце інтрыгі супраць Сняжка і прылюдна крытыкуе яго планы. Пазней ён нацкаваў на Сняжка сабак, якіх тайна выхаваў з маленькіх шчанюкоў, і Сняжок вымушаны быў збегчы з фермы. Тады Напалеон абвясціў сябе дыктатарам. Ён забараніў усеагульныя сходы і зацвердзіў за свіннямі манаполію на кіраванне фермаю. Жывёлы паступова рабіліся ўсё менш роўнымі: свінні пачалі атрымліваць усё больш ежы, тым часам як усе астатнія — усё менш. Усіх нязгодных знішчалі сабакі, якія падпарадкоўваліся Напалеону. Усе 7 запаветаў, якія напісаў на сценах яшчэ Сняжок, тайна перапісваліся альбо адмяняліся. Але многія звяры верылі ў справядлівасць Напалеона, асабіста наіўны конь Баксёр, які з цягам часу добраахвотна пачынаў працаваць усё больш і больш.

Напалеону пеліся панегірыкі, яго абвяшчалі аўтарам усіх прывідных дасягненняў фермы, якія пералічваліся на кожным сходзе. Напалеона абвясцілі Бацькам Усіх Жывёлаў, Пострахам Чалавецтва, Ахоўнікам Авечага Статка, Сябрам Качанятаў і г.д. Паміж тым першапачатковыя прынцыпы парушаліся: на чале з Напалеонам ферма пачала гандляваць з людзьмі. Курэй дзеля гэтага прымусілі здаваць свае яйкі ў агульнае сховішча. Свінні рабіліся ўсё больш прывілеяваным класам. Ферму абвясцілі Рэспублікай. А паколькі кандыдат у прэзідэнты быў толькі адзін — Напалеон, — то яго і выбралі.

Але раптам на ферму зноў напалі сяляне з наваколля. Адбылася страшэнная бітва. Млын, які старанна будавалі жывёлы ажно два гады, быў разбураны. Многія з жыхароў фермы загінулі, але вораг быў знішчаны. Па загаду Напалеона перамогу адсвяткавалі з пафасам і пампезнасцю, хаця многім было не да таго — яны былі параненыя, згубілі сваіх сяброў.

У хуткім часе наіўны і працавіты конь Баксёр, які аддаў усе свае сілы працы на ферме, пакалечыўся. Напалеон абяцаў паклапаціцца за слаўнага героя і ўдарніка, аплаціць яго лячэнне ў клініцы. А на самай справе здаў Баксёра на скуралупню, дзе людзі забілі каня і садралі з яго скуру. А Напалеон і свінні справілі для сябе свята і пілі гарэлку, якую купілі за жыццё Баксёра.

Ішлі гады, пакаленне жывёл на ферме амаль цалкам змянілася. Ідылічны лад так і не быў дасягнуты. На сцяне хлява, дзе былі запісаны 7 запаветаў, застаўся толькі адзін пункт, значна зменены: «Усе жывёлы роўныя, але некаторыя раўнейшыя за іншых». А Напалеон і свінні, які канчаткова ператварыліся ў кіруючую кліку, у наменклатуру, справілі застолле з людзьмі навакольных фермаў. На ім Напалеон абвясціў, што «Ферма жывёл» пераймяноўваецца ў «Мэнар» — гэтую ж самую назву яна насіла ў часы містэра Джоўнса. А нешматлікія жывёлы, якія здолелі падгледзець гэтае свята, пераводзілі вочы то на людзей (якія, па афіцыйнай ідэалогіі, былі эксплуататарамі скаціны), то на свіней і не разумелі, хто ёсць хто. Усе былі аднолькавыя.

Экранізацыі

• «Звераферма» — англійскі мультфільм, 1954 г. Рэжысёры — Джой Батчэлар, Джон Халас.
• «Звераферма» — тэлефільм 1999 г., ЗША. Рэжысёр — Джон Стэфенсан.

Беларускія пераклады

На беларускую «Ферму» пераклаў С. Шупа (1992).

Гл. так сама

• Гарэт Джонс (фільм)

Спасылкі

• «Ферма» на беларускай мове
• Бартов А. «Новояз» в литературе и жизни : К 60-летию выхода романа Джорджа Оруэлла «1984» // «Нева» № 3, 2009.

1. https://altamontenterprise.com/opinion/columns/field-notes/09212023/imagine-boot-stamping-human-face-ever Праверана 20 кастрычніка 2023.