Чалябінск

Горад Чалябінск руск.: Челябинск Герб Сцяг^[d] Краіна  Расія Рэгіён Чалябінская вобласць Каардынаты 55°09′ пн. ш. 61°24′ у. д.^HGЯO Кіраўнік Kotova, Natalia Petrovna^[d][1] Заснаваны 1736 Першая згадка 1736 Горад з 1787 Плошча 530 км² Вышыня цэнтра 220 м Насельніцтва 1 млн. 177 тыс. чалавек (2024) Часавы пояс UTC+5 Тэлефонны код 351 Паштовыя індэксы 454000—454999 Аўтамабільны код 74, 174 Афіцыйны сайт cheladmin.ru (руск.)​ (англ.)​ (ням.) Чалябінск на карце Расіі ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Чалябінск (руск.: Челябинск) — горад (з 1787) у Расіі, адміністрацыйны цэнтр Чалябінскай вобласці. Насельніцтва 1 177 тыс. чалавек (2024). Заснаваны ў 1736 годзе.

Чалябінск размешчаны на ўсходнім схіле Уральскіх гор, за 201 км на поўдзень ад Екацярынбурга. Вышыня над узроўнем мора — каля 200—250 м. Геалагічнае размяшчэнне — заходняя частка — Урал (граніты), усходняя частка — Заходняя Сібір (асадкавыя пароды). Горад знаходзіцца на рацэ Міяс, тэрыторыю горада абмываюць Шаршнеўскае вадасховішча і тры возеры: Смоліна, Сінеглазава, Першае. Рэльеф горада слаба ўзгорысты на захадзе з паступовым паніжэннем да ўсходу і «разразаецца» далінай р. Міас і латочынамі з азёрамі і балотамі. Берагі Міаса пакрытыя месцамі лесам і хмызняком. Клімат — кантынентальны.

Буйны транспартны вузел (чыгунка і шашэйныя дарогі; Транссібірская магістраль). Аэрапорт «Баландзіна». Буйны цэнтр металургіі, машынабудавання і металаапрацоўкі, лёгкай і харчовай прамысловасці.

Гісторыя

Заснаваны ў 1736 годзе як руская крэпасць на месцы башкірскага пасёлка Сяляба (Чаляба). З 1743 года Чалябінск — горад, цэнтр Ісецкай правінцыі. У пачатку 1774 года яго займалі атрады Е. І. Пугачова. З 1781 года Чалябінск — павятовы горад Екацярынбургскай правінцыі (Пермскага, затым Уфімскага намесніцтва), з 1796 года — Арэнбургскай губерні. У 90-я гады 19 стагоддзя з будаўніцтвам Вялікай Сібірскай магістралі і чыгункі на Екацярынбург стаў буйным транспартным і гандлёвым (вываз хлеба з Заходняй Сібіры) цэнтрам, у якім хутка развівалася прамысловасць.

У 1933 годзе пабудаваны Чалябінскі трактарны завод (ЧТЗ). З 1934 года Чалябінск — абласны цэнтр. У перыяд Вялікай Айчыннай вайны ў Чалябінск было эвакуіравана каля 60 прамысловых прадпрыемстваў СССР.

Насельніцтва

Год Колькасць 1897 20 000 ± 1 000 1926 57 655 1959 689 049 Год Колькасць 1976 1 000 000 2016 1 191 994 2017 1 198 858 Год Колькасць 2018 1 202 371 [2] 2020 1 196 680 [3] 2021 1 189 525 Год Колькасць 2023 1 182 517

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Чалябінска

• Натэла Атараўна Дадышкіліяні (нар. 1960) — беларуская артыстка балета.
• Андрэй Анатольевіч Мезін — беларускі хакеіст.
• Пётр Пятровіч Падкавыраў (1910—1977) — беларускі кампазітар, педагог.
• Луіза Мікалаеўна Пятрова (нар. 1942) — беларускі архітэктар.
• Уладзімір Георгіевіч Пятроў (нар. 1956) — беларускі оперны спявак.
• Уладзімір Іванавіч Шчарбін (нар. 1950) — беларускі мастак.
• Ніна Аўгустаўна Кабернік (нар. 1949) — беларускі палітык.
• Ігар Арэставіч Еўтухоў (нар. 1962) — беларускі гісторык. Доктар гістарычных навук (2001), прафесар (2004).
• Мікалай Дудчанка (1944—2022) — беларускі харэограф, рэжысёр, сцэнарыст, педагог, заслужаны дзеяч мастацтваў Беларусі, балетмайстар-пастаноўшчык Дзяржаўнага заслужанага харэаграфічнага ансамбля «Харошкі»
• Вячаслаў Аляксандравіч Быстрэнін (1930—2005) — урач-отарыналарынголаг. Доктар медыцынскіх навук (1973), прафесар (1977).
• Барыс Іларыёнавіч Бяляеў (нар. 1945) — беларускі фізік, спецыяліст у галіне спектраскапіі і оптыка-электроннага прыборабудавання. Доктар фізіка-матэматычных навук.

Зноскі

1. https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5dd3d55f9a7947f971a9a6a5
2. 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Federal State Statistics Service. Праверана 23 студзеня 2019.
   <a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680"></a>
3. https://web.archive.org/web/20200822004543/https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/CcG8qBhP/mun_obr2020.rar

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Чалябінск