Чартапалох кучаравы

Чартапалох кучаравы
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Астракветныя Сямейства:  Астравыя Падсямейства:  Carduoideae Трыба:  Cardueae Падтрыба:  Carduinae Род:  Чартапалох Від:  Чартапалох кучаравы
Міжнародная навуковая назва
Carduus crispus L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   35786 NCBI   324586 EOL   469130 GRIN   t:316602 IPNI   188569-1 TPL   gcc-9759; gcc-114410

Чартапало́х кучаравы^[3] (Carduus crispus) — від кветкавых травяністых раслін роду Чартапалох сямейства Астравыя (Asteraceae).

Назва

Народныя назвы: бадзюлі, будзяк, калючка, растроп, дзядоўнік^{[4][5][6][7][8][9]}.

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі Яна Копса «Flora Batava», 1800—1934

Bombus lapidarius на чартапалоху кучаравым}

Шматгадовая расліна вышынёй 0,5—2 м з прамым, галінастым, да самых кошыкаў крылата-калючым сцяблом. Лісце мяккае, знізу бела- або шарсціста-лямцавае, выемчата-зубчастае ці лопасцевае, з мяккімі калючкамі даўжынёй не больш 3 мм. Ніжняе лісце даўжынёй да 20 см, шырынёй 10—15 см, на крылатым чаранку даўжынёй да 10—12 см. Кветкавыя кошыкі дыяметрам 1,5—5 см, пурпуровыя, рэдка ружовыя, белыя, па 2—4 скучаныя на верхавінках сцябла і галінак, не панікаюць у час цвіцення. Сямянкі шараватыя (1 расліна дае да 6500 сямянак).

Распаўсюджанне і экалогія

Расліна распаўсюджана ва ўмераных і трапічных (Індыя) абласцях Еўразіі^[10]. Натуралізавалася на тэрыторыі Нарвегіі і Паўночнай Амерыкі^[10]. Святлолюбівая, ценевынослівая расліна, мезафіт і мезатроф^[11]. На тэрыторыі Беларусі цвіце ў чэрвені—кастрычніку.

Гаспадарчае значэнне

Лекавая і меданосная расліна. Пустазелле.

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
3. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 31. — 160 с. — 2 350 экз.
4. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. — Горы-Горкі, 1927.
5. Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
6. Носович И. И. Словарь белорусского наречия. — Спб, 1870.
7. Шатэрнік М. В. Краёвы слоўнік Чэрвеньшчыны. — Мінск, 1929.
8. Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. — Смоленск, 1914
9. Анненков Н.  (руск.) Ботанический словарь — Спб, 1878.
10. Taxon: Carduus crispus L. (англ.) // Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy)
11. Чертополох курчавый: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)

Літаратура

• Кім Г. А. Чартапалох // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз. — С. 327—328.

Спасылкі

• Чертополох курчавый: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)