Чысцік балотны

Чысцік балотны
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Ясноткакветныя Сямейства:  Ясноткавыя Падсямейства:  Ясноткавыя Род:  Чысцік Від:  Чысцік балотны
Міжнародная навуковая назва
Stachys palustris L., Sp. Pl. 580, 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   32344 NCBI   1060938 EOL   579675 GRIN   t:312174 IPNI   70019-3 TPL   kew-195411

Чы́сцік балотны^[1][2] (Stachys palustris) — від кветкавых раслін роду Чысцік (Stachys) сямейства Ясноткавыя (Lamiaceae).

Назвы

Чысцік балотны, галавенька, воўчая крапіва, воўчая мята^[1][3], зябра палявая^[4], жывічка^[5], чыстацел^[2], крапіва воўчая, чысцік^[6].

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя Якаба Штурма з кнігі «Deutschlands Flora in Abbildungen», 1796

Кветкі

Шматгадовая травяністая карэнішчавая расліна вышынёй 30—110^[1] см. Сцябло прамое, чатырохграннае, апушанае на рэбрах. Лісце супраціўнае, простае, суцэльнае, падоўжана-ланцэтнае, з зубчастым краем, апушанае. Ніжняе лісце на кароткіх чаранках, верхняе — сядзячае, сцяблоабдымнае. Кветкі фіялетава-пурпуровага колеру з цёмнымі і светлымі крапінамі на ніжняй губе, сабраныя ў коласападобныя суквецці. Плод — арэшак.

Распаўсюджанне і экалогія

Расліна распаўсюджана на тэрыторыі ва ўмераных і трапічных абласцях Еўразіі. Святлолюбівая расліна, мезафіт, гіграфіт, мезатроф і эўтроф^[7]. Расце на вільготных лугах, узлесках, балотах, у прыбярэжных хмызняках, па берагах вадаёмаў і як пустазелле. Цвіце ў чэрвені—верасні.

Гаспадарчае значэнне

Лекавая, меданосная расліна. Пустазелле. Клубні чысціка балотнага ўжываюць у ежу^[7].

Зноскі

1. Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
2. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 126. — 160 с. — 2 350 экз.
3. Шатэрнік М. В. Краёвы слоўнік Чэрвеньшчыны. Мінск, 1929
4. Анненков Н.  (руск.) Ботанический словарь, Спб, 1878
5. З. Верас. Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік. — Вільня, Субач 2: Выданне газеты «Голас беларуса», Друкарня С. Бэкэра, 1924.
6. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
7. Чистец болотный: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)

Літаратура

• Кудрашова М. Г. Чысцік // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз. — С. 357.
• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 1122. Stachys palustris L. — Чистец болотный // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 155. — ISBN 5-87317-163-7.

Спасылкі

• Чистец болотный: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
• Сорные растения. Stachys palustris L. - Чистец болотный. // Агроэкологический атлас России и сопредельных стран: экономически значимые растения, их болезни, вредители и сорные растения (руск.)
• Чистец // Проект «Архив природы России» Архівавана 19 лютага 2020. (руск.)