Ю

Кірылічны алфавіт

Кірыліца
А	Б	В	Г	Ґ	Д	Ђ
Ѓ	Е	(Ѐ)	Ё	Є	Ж	З
Ѕ	И	(Ѝ)	І	Ї	Й	Ј
К	Л	Љ	М	Н	Њ	О
П	Р	С	Т	Ћ	Ќ	У
Ў	Ф	Х	Ц	Ч	Џ	Ш
Щ	Ъ	Ы	Ь	Э	Ю	Я
Гістарычныя літары
(Ҁ)	(Ѹ)	Ѡ	(Ѿ)	(Ѻ)	Ѣ	Ꙗ
Ѥ	Ꙉ	ІѢ	Ѧ	Ѫ	Ѩ	Ѭ
Ѯ	Ѱ	Ѳ	Ѵ	(Ѷ)	Ын	Ꚉ
Літары неславянскіх моў
Ӑ	Ӓ	Ә	Ӛ	Ӕ	Ғ	Ӷ
Ҕ	Ӗ	Ҽ	Ҿ	Ӂ	Җ	Ӝ
Ҙ	Ӟ	Ӡ	Ӥ	Ӣ	Ӏ	Ҋ
Қ	Ҟ	Ҡ	Ӄ	Ҝ	Ԟ	Ӆ
Ӎ	Ҥ	Ң	Ӊ	Ӈ	Ӧ	Ө
Ӫ	Ҩ	Ҧ	Ҏ	Ҫ	Ҭ	Ӳ
Ӱ	Ӯ	Ү	Ұ	Ҳ	Һ	Ҵ
Ӵ	Ҷ	Ӌ	Ҹ	Ӹ	Ҍ	Ӭ
Заўвага. Знакі у дужках не маюць статусу (самастойных) літар.

Ю, ю (назва — ю) — літара большасці славянскі кірылічных азбук (29-я ў балгарскім, 31-я ў беларускім, 32-я ў рускім і украінскім; з сербскага выключана ў сярэдзіне XIX стагоддзя, у македонскім, пабудаваным на ўзор новага сербскага, не ўводзілася). Ужываецца таксама ў пісьменнасцях некаторых неславянскіх моў.

У стараславянскай кірыліцы звычайна лічыцца 33-й па парадку (), у глаголіцы па ліку 34-я (). Лікавага значэння не мае. Назва ў славянскай азбуцы супадае з сучаснаю — «ю»; у стара- і церкоўнаславянскай мовах так гучыць вінавальны склон кароткай формы займенніка ст.-слав: она (руск.: яе), але супадзенне гэтага слова з назваю літары можа быць і выпадковым. Кірылічная буква паходзіць ад грэчаскай лігатуры IǑ, ιǒ (ΙΟΥ, ιου); глагалічная форма невядома, і агульнапрызнанага меркавання няма.

Напісанне ў кірыліцы мела нямнога варыянтаў, якія адрозніваліся ў асноўным размяшчэннем злучальнай рысачкі (яна магла быць пасярэдзіне, як у цяперашніх шрыфтах, ці зверху, а таксама нахільнаю). Ужываліся варыянты і з рознаю велічынёю элемантаў буквы: нешта падобнае на ГО са злучэннем па верхнім краі o, звычайна такая форма сведчыць аб паўночным паходжанні рукапісу. Гэта форма іншы раз пранікала і ў друкарскія шрыфты, напрыклад у выданні Францыска Скарыны. У старарускім скорапісе ётавы штрых часам выраджаўся ў нешто накшталт с-падобнага штрыха над літарай о, такім чынам буква набывала выгляд грэчаскай дэльты δ. У стараславянскіх помніках XII—XV стагоддзяў сустракаецца яшчэ адзін варыянт літары — «абаротнае Ю» з тым жа значэннем^[1].

У пачатку слоў, пасля галосных і раздзяляльных знакаў адпавядае пары гукаў /ју/, пасля зычных — іх змякчэнне і гук /у/. У беларускай мове пасля зацвярдзелых зычных не ўжываецца.

У беларускай і ўкраінскай мове, у адрозненне ад рускай, распаўсюджана мяккае спалучэнне цю.

У сучаснай царкоўнаславянскай арфаграфіі буква ю пасля зычных сустракаецца толькі пасля л, н, р і (рэдка) пасля д, т, з, с, хаця ў старым маскоўскім (а цяпер стараверскім) ізводзе царкоўнаславянскай мовы актыўна ўжывалася пасля мяккіх шыпячых: чюдо, чюти (чуять), ѿвращю і пад.

Табліца кодаў

Кадзіроўка	Рэгістр	Дзесятковы код	16-ковы код	Васьмярычны код	Двайковы код
Унікод	Вялікая	1070	042E	002056	00000100 00101110
Унікод	Малая	1102	044E	002116	00000100 01001110
ISO 8859-5	Вялікая	206	CE	316	11001110
ISO 8859-5	Малая	238	EE	356	11101110
KOI 8	Вялікая	224	E0	340	11100000
KOI 8	Малая	192	C0	300	11000000
Windows 1251	Вялікая	222	DE	336	11011110
Windows 1251	Малая	254	FE	376	11111110

Камп’ютарная клавіятура IBM/Windows (раскладка QWERTY / ЙЦУКЕН)

Esc

F1

F2

F3

F4

F5

F6

F7

F8

F9

F10

F11

F12

Ins

/

*

−

Del

End

PgDn

7

8

9

+

4

5

6

^

1

2

3

Ent

<

v

>

0

,

Крыніцы

↑ Карский 1979, с. 205—206.

Літаратура

Булич С. К.,. Ю // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
Карский Е. Ф. Славянская кирилловская палеография / отв. ред. акад. В. И. Борковский. — 2-е изд., факсимильное. — М. [Л.]: Из-во «Наука» (Из-во АН СССР, [1928]), 1979. — С. 205—206. — 494 с. — 2 700 экз.

[FOOTNOTEКарский1979205—206-1] Карский 1979, с. 205—206.

[1]