Яндэкс

Яндэкс

Яндэкс — расійская ІТ-кампанія, якая валодае аднайменнай сістэмай пошуку ў сеціве і інтэрнэт-парталам.

Пошукавая сістэма «Яндэкс» з’яўляецца чацвёртай сярод пошукавых сістэм свету па колькасці апрацаваных пошукавых запытаў (звыш 6,3 млрд штомесяц на пачатак 2014). Па стане на 5 ліпеня 2015 года, паводле рэйтынгу Alexa.com, сайт yandex.ru па папулярнасці займае 19-е месца ў свеце і першае месца ў Расіі.

Прыярытэтны кірунак кампаніі — распрацоўка пошукавых, гарадскіх, забаўляльных і адукацыйных сэрвісаў, а таксама хмарных тэхналогій, аўтаномных аўтамабіляў, тэхналогій штучнага інтэлекту і іншых перспектыўных кірункаў. За гады дзейнасці «Яндэкс» стаў мультыпарталам, станам на 2013 год «Яндэкс» надаваў больш за 50 сэрвісаў, многія з якіх дамінавалі на рынку.

Гісторыя

У 1989 годзе прадпрымальнік і праграміст Аркадзь Волаж заснаваў фірму CompTek, якая прадавала персанальныя камп’ютары і займалася аўтаматызацыяй працоўных месцаў. Таксама Волаж цікавіўся алгарытмамі апрацоўкі дадзеных, і яго зацікавіла магчымасць напісання прыкладання, якое магло б ажыццяўляць пошук інфармацыі ў вялікіх аб’ёмах тэксту, улічваючы марфалогію мовы. Сумесна са спецыялістам па камп’ютарнай лінгвістыцы Аркадзем Баркоўскім ён заснаваў ў 1989 годзе кампанію «Аркадзя». Пасля 1990 года супрацоўнікі «Аркадзі» напісалі інфармацыйна-пошукавыя сістэмы «Міжнародная класіфікацыя вынаходак» і «Класіфікатар тавараў і паслуг». У наступныя тры гады яны прадаваліся НДІ і патэнтным арганізацыям.

Слова «Яndex» прыдумалі Ілья Сегаловіч, дырэктар «Яндэкса» па тэхналогіях, і генеральны дырэктар кампаніі — Аркадзь Волаж. Ілья выпісваў розныя вытворныя ад словаў, якія апісваюць сутнасць тэхналогіі. У выніку з’явіўся варыянт «yandex» — Yet ANother inDEXer («яшчэ адзін індэксатар»).

У 1993 годзе «Аркадзю» далучылі да CompTek, у якую раней прыйшоў школьны сябар Волажа праграміст Ілля Сегаловіч. У тым жа годзе была створана праграма для пошуку на цвёрдым дыску камп’ютара. Праграму назвалі «Yandex». Супрацоўнічаючы з Інстытутам праблем перадачы інфармацыі, CompTek стварыла слоўнік з пошукам, які ўлічваў марфалогію рускай мовы. У 1994 годзе быў створаны «Біблейскі камп’ютарны даведнік».

У 1995 годзе было прынята рашэнне аб выкарыстанні пошукавага прыкладання для сеткі Інтэрнэт. Спачатку яно працавала з абмежаваным лікам рэсурсаў, а пазней з усім рускамоўным сегментам Інтэрнэту.

Афіцыйна пошукавая машына Yandex.Ru была анансаваная 23 верасня 1997 на выставе Softool. «Яндэкс» не быў першай пошукавай машынай у Расіі: у 1996 з’явіўся «Рамблер», а яшчэ раней, у снежні 1995 года, — Altavista, прычым апошняя мела самы прадукцыйны на той момант сервер і адрознівалася самай высокай хуткасцю працы сярод канкурэнтаў, апрацоўваючы мільёны запытаў у дзень. Праз два месяцы пасля yandex.ru анансавалі пошукавую сістэму «Апорт» (хоць упершыню яе прадэманстравалі яшчэ ў лютым 1996 года).

Пошукавая сістэма Yandex.ru была афіцыйна анансаваная 23 верасні 1997 года, і першы час развівалася ў рамках кампаніі CompTek International. Як асобная кампанія «Яндэкс» ўтварылася ў 2000 годзе. У траўні 2011 года Яндэкс правёў першаснае размяшчэнне акцый, зарабіўшы на гэтым больш, чым якая-небудзь з інтэрнэт-кампаній з часоў IPO пошукавіка Google у 2004 годзе.

Да сярэдзіны 1999 года «Яндэкс» быў у сямёрцы найбольш папулярных сайтаў рунэту; выручка «Яндэкса» як аддзела CompTek’а ў тым годзе склала 72 тыс. дол.

У красавіку 2000 года фонд ru-Net Holdings набыў 35,72 % акцый «Яндэкса» за $ 5280000. У лік акцыянераў увайшлі таксама менеджары і вядучыя распрацоўшчыкі пошукавай сістэмы. Генеральным дырэктарам стаў Аркадзь Волаж. У выніку кампанія «Яндэкс» выйшла са складу CompTek і атрымала самастойнасць. У гэтым жа годзе «Яндэкс» першым з расійскіх інтэрнэт-бізнэсаў запусціў рэкламную кампанію на тэлебачанні, слоган якой, «Знойдзецца ўсё!» — стаў крылатым выразам і назаўсёды замацаваўся на лагатыпе кампаніі.

У 2001 годзе аб’яўлены запуск новай версіі пошукавай машыны: палепшыўся пошук спасылак, стала вырабляцца марфалагічная карэкцыя запыту, уведзены «ўзважаны індэкс цытавання» і павысілася дакладнасць і хуткасць пошуку. У гэтым жа годзе «Яндэкс» абагнаў «Рамблер» і з таго часу трымае першае месца ў расійскім сегменце Інтэрнэту.

У тым жа 2001 году з’яўляецца сістэма кантэкстнай рэкламы «Яндэкс. Дырэкт». Сістэма хутка стала асноўнай крыніцай прыбытку ў кампаніі: у 2002 годзе «Яндэкс» выходзіць на самаакупнасць, а ў 2003 годзе выплачвае акцыянерам дывідэнды, агульная сума якіх склала $ 100 тыс.

У 2005 годзе кампанія ўпершыню выходзіць за межы Расіі, адкрываючы прадстаўніцтва ва Украіне. Адначасова з адкрыццём філіяла ў Адэсе з’яўляецца партал www.yandex.ua. Пасля, у 2006 годзе ў Санкт-Пецярбургу, у 2007 годзе ў Екацярынбургу і Кіеве з’явіліся офісы распрацоўкі, а ў 2009 годзе ў Екацярынбургу і ў 2010 годзе ў Новасібірску — офісы продажаў. Акрамя таго, у 2008 годзе ў Каліфорніі была зарэгістраваная даччыная кампанія «Яндэкса» — Yandex Laboratories (Yandex Labs). У 2008 годзе была запушчана казахстанская версія «Яндэкса», а ў 2010 годзе — беларуская. У тым жа годзе кампанія адкрыла офіс у Казані; галоўная старонка партала, некаторыя сэрвісы і пошук сталі даступныя як на рускай, так і на татарскай мове. Такім чынам, магчымасці пошуку ў працэсе працы з рэгіянальнымі рэсурсамі паступова пашырыліся.

У 2007 годзе адбылося першае буйное паглынанне «Яндэкса» — была куплена сацыяльная сетка прафесіяналаў «Мой Круг» прыкладна за $1,5 млн. Буйны набытак меў на мэце зрабіць больш сацыяльнымі іншыя сэрвісы «Яндекса»; адразу пасля пакупкі сайт быў перанесены на ўласныя дата-цэнтры кампаніі.

У 2010 годзе «Яндэкс» адкрывае www.yandex.com — сайт для пошуку па замежным сегменце Інтэрнэту, які таксама з’яўляецца тэставай пляцоўкай для абкаткі новых дызайнерскіх і інжынерных рашэнняў. Адначасова на звычайнай версіі сайта з’явілася кнопка «ў сусветным інтэрнэце», якая з’яўляецца над вынікамі пошуку ў выпадку іншамоўнага запыту. Трэба адзначыць, што індэксаваць і дадаваць у пошукавую выдачу сайты на іншых мовах «Яндэкс» пачаў яшчэ ў 2008 годзе. Абслугоўваннем англамоўнага пошуку займаецца каліфарнійскае аддзяленне Yandex Labs.

24 мая 2011 года адбыўся выхад «Яндэкса» на высокатэхналагічную біржу NASDAQ. У ходзе першаснага размяшчэння акцый «Яндэкс» прыцягнуў $ 1,3 млрд (другі вынік за ўсю гісторыю назіранняў, пасля Гугла з яго $ 1,67 млрд). У цэлым кампанію ацанілі ў $ 8 млрд, што ў 500 разоў перавышае яе першапачатковы кошт у 2000 годзе. Размяшчэнне акцый планавалася яшчэ ў 2008 годзе, але было адкладзена з-за сусветнага крызісу. Дзясяткі супрацоўнікаў кампаніі сталі мільянерамі. 3 чэрвеня 2014 акцыі кампаніі прайшлі лістынг і на Маскоўскай біржы.

20 верасня 2011 «Яндэкс» адкрывае партал у Турцыі. Пошукавая сістэма лакалізаваная для турэцкамоўнага карыстальніка, улічвае марфалогію, разумее сінонімы і выпраўляе памылкі друку. Цалкам лакалізаваны службы пошта, навіны, пераклад, карты (у тым ліку коркі і панарамы) і іншыя, ёсць і ўнікальныя сэрвісы. Гэта першы досвед «Яндэкса» у краіне, дзе не гаворыць па-руску; для заваёвы новага рынку была адкрыта штаб-кватэра з 50 супрацоўнікамі.

Офіс «Яндэкса» у Санкт-Пецярбургу

У 2012 годзе выходзіць Яндэкс. Браузер. Неўзабаве праграма атрымлівае турэцкую і ўкраінскую лакалізацыі. З версіі 1.1 пачынаецца яго рэкламная кампанія на ТБ.

У маі 2012 года ў Дзяржаўнай Думе Расійскай Федэрацыі з’явіўся законапраект, у якім «Яндэкс» і «Вконтакте» прызнаюцца стратэгічнымі прадпрыемствамі як агульнанацыянальныя транслятары інфармацыі. Яшчэ ў 2009 годзе Прэзідэнт Расіі Дзмітрый Мядзведзеў ініцыяваў куплю «Ашчадным банкам» «залатой акцыі» «Яндэкса» з мэтай пазбегнуць траплення прадпрыемства агульнадзяржаўнай важнасці ў рукі замежнікаў.

У тым жа 2012 «Яндэкс» абагнаў «Першы канал» па колькасці штодзённай аўдыторыі, што зрабіла расійскі інтэрнэт-гігант лідарам айчыннага медыярынку. У 2013 годзе Яндэкс пацвердзіў гэты статус, абагнаўшы «Першы канал» па выручцы.

У лютым 2013 года «Яндэкс» апынуўся наперадзе «Майкрасофта» па ліку пошукавых запытаў, заняўшы такім чынам чацвёртае месца ў рэйтынгу сусветных пошукавых сістэм (пасля Google, Baidu і Yahoo!). Рост адбыўся за кошт расійскага рынку. У цэлым «Яндэкс» з’яўляецца самым хуткарослым пошукавікам з першай дзясяткі.

У ліпені 2013 кіраўнік «Яндэкса» Аркадзь Волаж абвясціў аб планах сваёй кампаніі выйсці за межы Інтэрнэту і адкрыцці ў будучыні сэрвісаў у іншых галінах.

1 верасня 2014 Аркадзь Волаж сышоў з пасады генеральнага дырэктара расійскага сегмента «Яндэкса», новым генеральным дырэктарам з 1 верасня стаў Аляксандр Шульгін. Пры гэтым А. Волаж застаецца на пасадзе генеральнага дырэктара ўсёй кампаніі.

У 2017 годзе ва Украіне супраць кампаніі ўведзены санкцыі, карыстацца сэрвісамі «Яндэкса» забаронена. Дзейнасць кампаніі на тэрыторыі гэтай краіны спынена^[1].

Сэрвісы

• Яндэкс. Аліса — Аліса
• Yandex Search — Пошук
• Yandex Maps — Карты

Статыстыка і іншая інфармацыя

На пачатак 2013 года «Яндэкс» з’яўляўся чацвёртым пошукавікам планеты з 4840000000 пошукавых запытаў. Па гэтым паказчыку ён адстае толькі ад Google, Baidu і Yahoo !. Прычым трэба адзначыць, «Яндэкс» з’яўляецца самым хуткарослым пошукавікам з першай пяцёркі, з 28 % за 2012 год. Доля на рынку Рунэту складаал 60,5 %. Колькасць штодзённых пошукавых запытаў складала 250 мільёнаў (на канец 2013 года).

Паказчыкі за 2002 і 2012[2]
Год	Выручка	Колькасць сервераў	Колькасць супрацоўнікаў	Аб’ём рынку інтэрнэт-рэкламы	Канкурэнты
2002	60 млн руб	160	100	$10 млн	Рамблер Апорт Лайкос
2012	28 млрд руб	10 тыс.	4,5 тыс.	$1,7 млрд	Google, Mail.Ru

Па дадзеных на пачатак 2010 года, «Яндэкс» праіндэксаваў 10 млрд старонак. У інтэрв’ю за 2012 кіраўнік кампаніі Аркадзь Волаж абвясціў пра маштабаванне пошуку па сусветным інтэрнэце і запуску тэхналогіі, якая дазволіць «індэксаваць некалькі дзясяткаў мільярдаў старонак».

Старонку вынікаў пошуку ў 2012 годзе карыстальнікі загружалі 130 мільёнаў раз у дзень.

У 2008 годзе «Яндэкс» быў дзявятым пошукавікам у свеце, у 2009 — сёмым, у 2013 — чацвёртым.

На аснове прэс-рэлізаў і матэрыялаў розных СМІ[3][4][5][6][7][8][9][10]

Паводле слоў Ігара Ашманова, «цяпер у Рунэце» Яндэкс «шукае лепш, чым Google».

Паводле даследавання «Якасць пошуку і пошукавыя сістэмы ў Рунэце» за 6 красавіка 2011 года, «Яндэкс» лідзіруе на расійскім рынку па навігацыйнага і тэматычнага пошуку, па колькасці праіндэксаваных дакументаў, па якасці рэгіянальнага пошуку, у яго выдачы невысокі ўзровень пошукавага спаму.

Структура кампаніі

Станам на 2004 год, галаўная кампанія холдынгу — зарэгістраванае ў Нідэрландах у 2004 годзе акцыянернае таварыства Yandex NV, акцыі якога абарачаюцца ў асноўным на NASDAQ з больш за 50 % free float на 2014 год.

Найбольш значнае месца кампанія займае на рынках Расіі, Турцыі,Беларусі і Казахстана. Да 2017 года і ва Украіне

У Расіі на 100 % прадстаўлена «дачкой» ТАА «Яндэкс», галоўны офіс якой ў Маскве.

Станам на 2008 год таксама былі офісы ў Санкт-Пецярбургу, Екацярынбургу, Новасібірску, Ніжнім Ноўгарадзе, Адэсе, Сімферопалі, Кіеве, Казані, Растове-на-Доне, Мінску, Стамбуле, Берліне, Цюрыху, Люцэрне і Шанхаі. У сярэдзіне чэрвеня 2008 года кампанія абвясціла пра адкрыццё Yandex Labs — офіса ў ЗША, штаце Каліфорнія.

Уласнікі і кіраўніцтва

Кампанія зарэгістраваная ў Расіі як ТАА «Яндэкс», 100 % статутнага капіталу якога валодае зарэгістраванае ў Нідэрландах акцыянернае таварыства Yandex NV Па словах Аркадзя Волажа, рашэнне аб стварэнні замежнай мацярынскай кампаніі было абумоўлена нерэгулярна ў заканадаўстве Расіі ў частцы акцыянерных таварыстваў.

Адзін з заснавальнікаў кампаніі «Яндэкс» Ілля Сегаловіч так адказаў на факт рэгістрацыі ў Галандыі:

Факт удзелу замежнага капіталу ў Яндэксе стаў аб’ектам крытыкі прэзідэнта Расіі Уладзіміра Пуціна 24 красавіка 2014 года на медыяфоруме «Агульнарасейскага народнага фронту». Паводле афіцыйнай заявы самой кампаніі Яндэкс, «фінансавыя інтарэсы інвестараў і кіраванне кампаніяй у» Яндэксе «заўсёды былі падзелены».

З 2024 года асноўным уладальнікам Міжнародная кампанія акцыянернае таварыства (МКАТ) «ЯНДЭКС» з’яўляецца закрыты паявы інвестыцыйны фонд ЗПІФ «Кансорцыум. Першы» на чале з мэнэджэрамі Яндэкса^[11].

Структура ўласнікаў

Структура уласнікаў (Ownership Structure) кампаніі «Yandex NV», станам на 31 сакавіка 2013 года (у працэнтах ад агульнай колькасці акцый):

• «Baring Vostok» — 9,9 %,
• Аркадзь Волаж (Arkady Volozh (CEO)) — 10,5 %
• Ілля Сегаловіч (Ilya Segalovich (CTO)) — 2,5 %
• іншыя дырэктары (Other Directors) — 2,1 %
• іншыя супрацоўнікі (Other Officers & Employees) — 4,7 %
• іншыя Pre-IPO акцыянеры (Other Pre-IPO Shareholders) — 3,3 %
• публічныя інвестары (Public Investors) — 67 %.

Станам на 2024 год, асноўны ўладальнік — ЗПІФ «Кансорцыум. Першы»^[11].

Кіраўніцтва

Аркадзь Волаж — сузаснавальнік і генеральны дырэктар Яндэкса

Ілья Сегаловіч — дырэктар по тэхналогіях і распрацоўцы

• Аркадзь Волаж — генеральны дырэктар (былы)
• Ілля Сегаловіч (1964—2013) — дырэктар па тэхналогіях і распрацоўцы (былы)
• Арцём Савіноўскі — генеральны дырэктар (станам на 2024)

Крыніцы

1. «Яндекс» уходит: как выглядел офис IT-компании на Украине (руск.). РБК Недвижимость (2 чэрвеня 2017). Праверана 6 лютага 2024.
2. Все нашел (руск.). www.kommersant.ru (3 снежня 2012). Праверана 6 лютага 2024.
3. Число запросов в день(недаступная спасылка)
4. Количество ежедневных запросов к поисковой машине Яндекс превысило 2 миллиона (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 красавіка 2015. Праверана 10 студзеня 2016.
5. Новые Яндекс.
6. Яндекс исправляет ошибки в запросах Архівавана 6 мая 2012.
7. Исследования Яндекса — Поиск в интернете: что и как ищут пользователи (руск.). Компания Яндекс. Праверана 6 лютага 2024.
8. В каждом десятом запросе к «Яндексу» нашли ошибки Архівавана 5 сакавіка 2016.
9. Исследования Яндекса — Поисковые запросы и жизнь (руск.). Компания Яндекс. Праверана 6 лютага 2024.
10. Новые и уходящие слова в поиске Архівавана 29 сакавіка 2015.
11. Яндэкс выйшаў з-пад замежнага кантролю і стаў поўнасцю расійскай кампаніяй